Krótko i na temat: najnowsze depesze OKO.press z Polski i ze świata

Co się wydarzyło

Trzeci dzień trwa poszukiwanie zaginionych osób po wyjątkowo silnym trzęsieniu ziemi, które w piątek 28 marca nawiedziło Azję południowo-wschodnią. Media społecznościowe obiegły filmy, na których widać, jak trzęsą się hotele w stolicy Tajlandii Bangkoku. Woda wylewała się z basenów umieszczonych na szczycie drapaczy chmur, a turyści uciekali do wnętrza budynków w popłochu.

Pomimo popularności tych zdjęć, epicentrum trzęsienia o magnitudzie 7,7 znajdowało się w oddalonym o ponad 1000 km Mandalaj w Mjanmie. To właśnie ten kraj ucierpiał najsilniej, to tam zniszczenia są najdotkliwsze, a liczba ofiar największa. Wiemy już o przynajmniej 1600 ofiarach zdarzenia w Mjanmie. Oficjalna liczba rannych to na tę chwilę 3400. 139 osób uznaje się za zaginione. W Bangkoku życie straciło 17 osób.

Pracownicy ONZ ostrzegają, że wysiłki ratowników są utrudniane przez zawalone budynki, zniszczoną infrastrukturę i zablokowane drogi.

„Poważne braki środków medycznych utrudniają pomoc, brakuje apteczek modułówych, worków na krew, środków znieczulających, urządzeń wspomagających, podstawowych leków i namiotów dla pracowników medycznych” – przekazało w oświadczeniu Biuro Narodów Zjednoczonych ds. Koordynacji Pomocy Humanitarnej.

Przedstawiciel ONZ Marcoluigi Corsi powiedział, że Mjanma i tak zmagała się już z poważnym kryzysem humanitarnym spowodowanym przez koflikt wewnętrzny i powtarzające się katastrofy naturalne.

„W tym krytycznym momencie, ludność Mjanmy pilnie potrzebuje silnej pomocy społeczności międzynarodowej” – powiedział Corsi.

Jaki jest kontekst

Trzęsienie ziemi uderzyło w Mjanmę około 12:50 czasu lokalnego w piątek. Epicentrum znajdowało się blisko Mandalaj w środkowej części kraju. Mandalaj jest drugim największym miastem w 55-milionowym kraju z populacją około 1,7 mln. Według geologów mieliśmy do czynienia z bardzo silnym wstrząsem. Trzęsienia w takiej intensywności w Mjanmnie są nieczęste. Było to najsilniejsze trzęsienie ziemi w Mjanmie od 1912 roku.

Od 2021 roku Mjanma zmaga się z permanentnym kryzysem politycznym. Od 2016 roku premierką kraju była Aung San Suu Kyi, laureatka pokojowej nagrody Nobla. Cztery lata temu wojskowa junta obaliła jej rząd i siłą przejęła władzę. Protesty przeciwko zamachowi stanu przerodziły się w zbrojne powstanie. Dziś wojskowa junta nie kontroluje dużej części kraju.

Wojna niszczy życia milionów osób i hamuje rozwój kraju. Już w 2023 roku ONZ szacowało, że aż około 17,6 mln osób w kraju wymaga pomocy humanitarnej. W 2021 roku Mjanma zaliczyła 12 proc. spadek PKB. W tym czasie inne kraje regionu, jak Tajlandia i Wietnam, odbijały się już po kryzysie covidowym. Tak poważne trzęsienie ziemi ponownie spowoduje ogromne straty w kruchej gospodarce Mjanmy.

Przeczytaj teksty na podobny temat w OKO.press

Co się wydarzyło

„Jestem zniecierpliwiony tą sytuacją. Zawierałem trzy umowy z panem prezydentem. Ludzie prezydenta są ambasadorami w Nowym Jorku, Londynie, Kanadzie, Paryżu, Bukareszcie, Watykanie i Pekinie, a pan prezydent pierwotnie prosił o czterech” – mówił wczoraj wieczorem w TVN24 minister spraw zagranicznych Radosław Sikorski o sporze z prezydentem o obsadę kluczowych stanowisk ambasadorów.

Szef MSZ potwierdził w rozmowie, że to prezydent Andrzej Duda zaproponował, by ambasadorem Polski przy NATO został Bogdan Klich, senator KO, a ambasadorem w USA został były współpracownik Dudy Krzysztof Szczerski. Tak się jednak nie stało.

Sikorski przekazał, że jest rozczarowany współpracą z prezydentem. Jego zdaniem Andrzej Duda nie dotrzymał ustaleń, jakie udało się wypracować między MSZ a Pałacem Prezydenckim.

„W najbliższych dniach będę prosił na piśmie, by prezydent już zechciał się wstrzymać od realizacji moich wniosków. Będę je wycofywał. Dla dobra służby zagranicznej, dla dobra skuteczności polskiej dyplomacji będzie to, aby ci ambasadorowie otrzymali nominacje od następcy pana prezydenta. (...) Nie może być tak, że prezydent przez ponad rok nie podpisuje nominacji ludziom, którym wcześniej podpisywał nominacje na inne stanowiska lub nie podpisuje nominacji na stanowiska, gdzie od wielu lat mamy wakaty, jak choćby w Izraelu”.

Jaki jest kontekst

Spór o obsadę stanowisk ambasadorów między prezydentem Dudą a MSZ pod kierownictwem Radosława Sikorskiego trwa od ponad roku. W marcu 2024 roku Sikorski odwołał ponad 50 ambasadorów powołanych przez władzę PiS. Prezydent sprzeciwia się m.in. nominacji Bogdana Klicha na ambasadora w USA, a jednym z powodów jest jego wcześniejsza krytyka Donalda Trumpa.

Wówczas premier Tusk mówił: „Jeśli nie będzie innej możliwości, to oczywiście będziemy przywoływali ambasadorów do kraju i ambasadorami do czasu zmiany stanowiska prezydenta lub zmiany prezydenta będą dyplomaci w charakterze charge d'affaires".

W listopadzie 2024 roku Bogdan Klich objął placówkę w Waszyngtonie właśnie w takiej randze. Ruch Radosława Sikorskiego oznacza, że rząd zawiesza spór do wyborów prezydenckich. I liczy, że w sierpniu tego roku w Pałacu zasiadać będzie już Rafał Trzaskowski, który podpisze rządowe nominacje.

Przeczytaj inne teksty na ten temat w OKO.press

Co się wydarzy?

Zmiana czasu następuje o godzinie trzeciej w nocy z soboty na niedzielę. Wiąże się z problemami między innymi dla kolei, która musi korygować w związku z nią rozkłady jazdy. W trasie w momencie zmiany czasu będzie 12 składów PKP Intercity, a w związku ze zmianą czasu zmienia się rozkład. „Składy które miały dotrzeć do stacji na ich trasie przed godziną 2.00 będą poruszać się zgodnie z zimowym rozkładem jazdy. Z kolei pociągi z przyjazdem zaplanowanym po godzinie 2.00 – z rozkładem letnim. Na przykład, IC Uznam jadący do Świnoujścia, odjedzie tej nocy ze stacji Swarzędz o godzinie 1.52, a po 11 minutach zatrzyma się na stacji Poznań Główny o godzinie 3.03.” – wyjaśnia Polska Agencja Prasowa.

W poniedziałek rezygnację ze zmiany czasu zapostulowało Polskie Stronnictwo Ludowe. „Zgłosimy ustawę w tej sprawie, żeby Polska dała jasny i wyraźny sygnał, że jest gotowa do zatrzymania czasu. Wierzę, że ta ustawa zostanie zaakceptowana. Oczywiście będzie tam wskazanie, że zmian musi się dokonać w łączności z innymi krajami” – mówił Władysław Kosiniak Kamysz, lider Ludowców i minister obrony. Zmiana czasu z letniego na zimowy obowiązuje w całej Unii Europejskiej.

Taki postulat zgadza się ze zdaniem większości Europejczyków, którzy wzięli udział w konsultacjach zorganizowanych przez Komisję Europejską, których wyniki poznaliśmy w 2018 roku. „Zebrano 4,6 mln głosów, z których przeważająca większość (aż 84 procent) była za zniesieniem zmian czasu. W marcu 2019 roku stanowisko to poparł Parlament Europejski i zdecydował, że unijna dyrektywa 2000/84/EC o zmianie czasu przestanie obowiązywać od 2021 roku. Odtąd decyzję miały podejmować kraje członkowskie. Decyzję Parlamentu Europejskiego powinna następnie zatwierdzić Rada Unii Europejskiej, ale nic z tego nie wyszło. Trzeba przyznać, Rada UE miała na głowie ważniejsze sprawy: najpierw brexit, potem pandemię koronawirusa, teraz wojnę w Ukrainie” – zauważał w zeszłym roku nasz autor Michał Rolecki.

Przeczytaj więcej w OKO.press:

„Najlepszą odpowiedzią na kwietniowy marsz PiS będzie wielki majowy marsz patriotów. Bo ten maj zdecyduje o tym, czy Polska będzie silna i bezpieczna, czy osamotniona i słaba. Jesteśmy umówieni? Niedziela, 11 maja, Warszawa, w samo południe. Dajcie znać, czy będziecie!” – napisał Tusk za pośrednictwem platformy X (twitter).

„Ten marsz jest wyrazem chęci pokazania, że patriotów i ludzi dobrej woli, którzy życzą Polsce dobra, jest więcej” – powiedział podczas briefingu w Zabrzu minister spraw wewnętrznych Tomasz Siemoniak, nawiązują do słów Donalda Tuska. Minister zaapelował do wszystkich, zwłaszcza mieszkańców Śląska, o udział w marszu, podkreślając, że jest to okazja do wyrażenia poparcia dla Polski europejskiej, rozwijającej się i wierzącej w potencjał samorządów oraz ludzi.

„Trzeba pokazać, że jesteśmy za Polską, która chce się rozwijać, która wierzy w samorząd i potencjał ludzi. Jestem bardzo zadowolony z tego wyzwania i oczywiście do niego dołączę” – dodał Siemoniak.

Prezes PiS Jarosław Kaczyński kilka dni temu wzywał „wszystkich patriotów do udziału w marszu z okazji 1000-lecia Królestwa Polskiego i 500-lecia hołdu pruskiego, czyli symboli woli, suwerenności i siły polskiego ducha”. Marsz ma się odbyć 12 kwietnia o 12:00 w Warszawie.

Co się wydarzyło?

UE weźmie pod lupę preferencyjne traktowanie amerykańskich przedsiębiorstw w Ukrainie, jeśli dojdzie do podpisania umowy surowcowej. Kijów negocjuje ją z Waszyngtonem od kilku tygodni. Ma ona dać wyłączny dostęp do złóż surowców krytycznych Stanom Zjednoczonym, co stoi w sprzeczności z zasadami jednolitego rynku Unii Europejskiej. Jej reguły zakładają, że kraje członkowskie mają równy dostęp do rynków innych członków Wspólnoty. Ukraina jest krajem stowarzyszonym z UE i złożyła wniosek o przyłączenie się do Unii, a umowa z USA może zaszkodzić procesowi akcesyjnemu.

„Przekazano, że taka umowa musiałaby zostać przeanalizowana z perspektywy stosunków między Ukrainą a UE, a zwłaszcza pod kątem negocjacji akcesyjnych” – mówiła w piątek na konferencji prasowej Paula Pinho, rzeczniczka Komisji Europejskiej.

To jednak wstępne ostrzeżenie, bo nadal nie wiemy, jaki będzie kształt dokumentu – zaznaczyła Pinho. „Nie możemy dokonać żadnej oceny, dopóki nie będzie konkretnej umowy z zapisami czarno na białym” – powiedziała Pinho.

Przecieki prasowe sugerują, że Amerykanie są bliscy wywalczenia wyłącznego dostępu do ukraińskich złóż litu czy kobaltu na wyjątkowo korzystnych zasadach. Umowa ma zakładać utworzenie funduszu inwestycyjnego z pięcioosobowym zarządem, w którym trzyosobową większość mieliby Amerykanie. Umowa ma obejmować nie tylko surowce krytyczne, ale i kontrolę nad kluczowymi portami, infrastrukturą drogową i kolejową, jak i wydobycie ropy i gazu. Inwestycje w te sektory nie musiałyby być realizowane przez fundusz, który jednak miałby pierwszeństwo wobec innych partnerów, z którymi chciałaby rozmawiać Ukraina. Wszystkie zyski z funduszu według nowego projektu umowy miałyby trafiać do USA.

Sceptycznie wobec nowego kształtu umowy wypowiedział się prezydent Wołodymyr Zełenski. Podkreślił, że rozmowy na jej temat cały czas trwają, a punkty porozumienia nie są jeszcze ustalone. Stwierdził, że Waszyngton nie może liczyć na „zwrot długu”, który Ukraina miałaby zaciągać w postaci pomocy humanitarnej i wojskowej.

„Jesteśmy wdzięczni za wsparcie, ale to nie jest kredyt i nie pozwolimy, by był tak traktowany” – mówił prezydent. – „Mamy konstytucję Ukrainy, która jasno określa, kto jest właścicielem złóż. Co więcej, konstytucja jasno określa, że naszym dążeniem jest członkostwo w Unii Europejska. Nic, co może zagrozić przystąpieniu Ukrainy do UE, nie może zostać zaakceptowane” – wyjaśniał Zełenski.

Jaki jest kontekst?

Umowa surowcowa była jedną z przyczyn awantury, do której doszło w Waszyngtonie podczas wizyty prezydenta Zełenskiego w Białym Domu. Wiceprezydent JD Vance zarzucił ukraińskiemu liderowi, że nie jest „wystarczająco wdzięczny”, co doprowadziło do ostrej wymiany zdań pomiędzy nim, prezydentem Donaldem Trumpem oraz Zełenskim. W efekcie prezydent Ukrainy opuścił Biały Dom nie podpisując umowy surowcowej.

Przeczytaj więcej w OKO.press: