Krótko i na temat: najnowsze wiadomości z Polski i ze świata

Co się wydarzyło

Jak przekazała Polskiej Agencji Prasowej rzeczniczka Komendy Głównej Policji, teraz wnioski polskich służb zweryfikuje Interpol. Objęcie czerwoną notą oznacza, że Iwanow i Kononow będą ścigani na terenie ponad 190 krajów.

Prokuratura stawia im zarzuty dokonania w dniach 15-16 listopada 2025 r. aktów dywersji o charakterze terrorystycznym na rzecz wywiadu Federacji Rosyjskiej, polegających m.in. na uszkodzeniu torów kolejowych w miejscowości Mika oraz uszkodzeniu sieci trakcyjnej w miejscowości Gołąb.

Zachowania te sprowadziły bezpośrednie niebezpieczeństwo katastrofy w ruchu lądowym w postaci wykolejenia pociągów, stanowiące zagrożenie dla życia i zdrowia wielu osób oraz mienia w wielkich rozmiarach.

Jaki jest kontekst

Jewhenij Iwanow oraz Ołeksandr Kononow to obywatele Ukrainy. Są podejrzewani o dokonaniu dwóch aktów dywersji na linii kolejowej nr 7 na trasie Warszawa-Dorohuskiem. 15 listopada mieli uszkodzić tory kolejowe w pobliżu stacji w miejscowości Mika w województwie mazowieckim.

Dzień później odkryto uszkodzenia sieci trakcyjnej w miejscowości Gołąb niedaleko Puław. Na torach zamontowane zostały metalowe elementy, które mogły doprowadzić do wykolejenia się pociągu.

Obaj sprawcy mieli od dłuższego czasu współpracować ze służbami Kremla. Obydwaj przedostali się do Polski z Białorusi jesienią tego roku, tuż przed próbą zamachu. Jeden z nich jest prokuratorem z Donbasu. Drugi już w przeszłości był skazany za akty dywersji we Lwowie. Mężczyźni po podłożeniu ładunków wybuchowych wrócili na Białoruś przez przejście graniczne w Terespolu.

W tej samej sprawie zarzuty usłyszał już Wołodymyr B. Śledczy zarzucają mu pomocnictwo głównym sprawcom. Wołodymyr B. miał ułatwić im popełnienie przestępstwa, pomagając im w rozpoznaniu terenu i wyborze miejsca podłożenia ładunków wybuchowych oraz miejsca zamontowania metalowego elementu na szynach. Na wniosek prokuratury został aresztowany na 3 miesiące.

Przeczytaj także:

Podpalenia, próby zniszczenia infrastruktury strategicznej, testowanie nowych materiałów wybuchowych, szpiegostwo, ataki hakerskie – te metody ataków Rosja stosuje wobec Zachodu od wybuchu wojny w Ukrainie.

Autorzy raportu „Russia’s Crime-Terror Nexus: Criminality as a Tool of Hybrid Warfare” tylko od początku lutego 2022 do końca lipca tego roku zmapowali 110 incydentów (21 z nich zostało udaremnionych) z udziałem dywersantów opłaconych przez Rosję.

W OKO.press można przeczytać rozmowę z maszynistą, który 16 listopada zatrzymał pociąg w Mice. „Patrzysz łosiom w oczy. Ciągniesz składy na trupa. Ale rosyjska dywersja? Tego się nie spodziewałem” – mówi Szymonowi Opryszkowi.

Przeczytaj także:

Co się wydarzyło

To koniec „utopijnego realizmu” w polityce bezpieczeństwa Stanów Zjednoczonych – ogłosił szef Pentagonu Pete Hegseth 6 grudnia na Forum Obrony im. Ronalda Reagana.

„Ameryka nie będzie już rozpraszana przez budowanie demokracji, interwencjonizm, nieokreślone wojny, zmiany reżimów, zmiany klimatu i moralizatorstwo” – mówił Hegseth.

Amerykański sekretarz wojny zapowiedział, że od teraz Waszyngton będzie skupiać się na „praktycznych interesach”. A siły bojowe zostaną skoncentrowane w najbliższym sąsiedztwie USA.

Od sojuszników Stany Zjednoczone będą za to wymagać większej samodzielności. Hegseth pochwalił takie kraje jak Korea Południowa, Polska i Niemcy za zwiększenie wydatków na obronność, czego wielokrotnie domagał się prezydent Donald Trump.

„Możemy i powinniśmy oczekiwać, że wypełnią swoją część zobowiązań”.

Jak pisze portal Politico, Hegseth ujawnił, że amerykańska administracja porzuca wizję globalnej hegemonii i zmierza w stronę polityki opartej na strefach wpływów – Chin na Pacyfiku, USA na półkuli zachodniej i w Europie (Rosja w wystąpieniu Hegsetha pojawiała się zdawkowo). W związku z tym szef Pentagonu zasugerował możliwe ocieplenie relacji z Pekinem.

Jaki jest kontekst

Hegseth wygłosił swoje wystąpienie dzień po publikacji nowej strategii bezpieczeństwa narodowego USA. Dokument to zjadliwa krytyka polityki prowadzonej w USA od lat 90-tych, nazywanej „listą życzeń”.

Jak pisał w OKO.press Michał Piekarski, amerykańska polityka zagraniczna i bezpieczeństwa ma opierać się na ścisłej koncentracji na interesie narodowym, osiąganiu pokoju przez siłę, unikaniu interwencji w sprawy innych państw, „elastyczny realizm” – rozumiany jako zawieranie korzystnych relacji handlowych bez ingerowania w sprawy wewnętrzne innych państw oraz traktowanie państw narodowych jako podstawowego aktora w relacjach międzynarodowych.

Zamiast globalnej dominacji preferowane ma być w ochronie własnych interesów osiągnięcie równowagi sił – co budzi oczywiste skojarzenia z wiekiem dziewiętnastym.

Przeczytaj także:

Celem Ameryki ma być też promowanie „europejskiej wielkości”. W wizji Trumpa Europa ma wrócić do konstrukcji, w której istnieją silne państwa narodowe, oparte na chrześcijańskich, konserwatywnych wartościach, z homogenicznymi (czytaj białymi) społeczeństwami. Amerykańska dyplomacja powinna więc wspierać polityczną zmianę w Europie, rządzić powinny partie, które wyznają „prawdziwą demokrację, wolność ekspresji i nieprzepraszające celebrowanie narodowego charakteru i historii”.

A Rosja? Pożądanym celem jest doprowadzenia do „strategicznej stabilizacji” w relacjach z Kremlem i zablokowanie dalszego rozszerzania NATO. Europa miałaby posiadać własny potencjał militarny pozwalający się obronić przed Rosją i pozostawać w korzystnych dla USA relacjach handlowych (w tym jako nabywca uzbrojenia). Ukraina nie jest w ogóle wspomniana jako podmiot.

Co się wydarzyło

Do tragedii doszło 26 mil morskich (40 km) na południe od wybrzeży Chrisi, małej, niezamieszkanej wyspy niedaleko Krety. Jak podaje Reuters, o zatonięciu łodzi poinformował greckie służby przepływający obok turecki statek handlowy.

Mimo akcji ratowniczej zginęło 18 osób. Dwójkę uratowanych migrantów przetransportowano do Krety. Przyczyny tragedii — wywrócenia statku lub zatonięcia — nie są znane, wciąż trwa śledztwo w tej sprawie.

Jaki jest kontekst

Nie wiadomo, skąd dokładnie przypłynęli migranci na zatopionej w sobotę 6 grudnia łodzi, ale trasa przez Morze Śródziemne od dekady jest jednym z głównych szlaków migracyjnych do Europy dla osób uciekających przed ubóstwem i konfliktami z Bliskiego Wschodu, Azji i Afryki.

Trasa na greckie wyspy na pontonach lub prowizorycznych małych łódkach najczęściej zaczyna się w Libii. Według służb w pierwszym półroczu 2025 do wybrzeży Grecji dostało się w ten sposób 7 tys. osób. W szczytowym tygodniu lipca było to aż 2,5 tys. migrantów. To znaczący wzrost w porównaniu z poprzednimi latami.

W wakacje Ateny zdecydowały się na zaostrzenie polityki azylowej – nie tylko zawieszono wydawanie wniosków o ochronę międzynarodową, ale stosowano areszt dla wszystkich, którzy nielegalnie przekroczyli granice. Wzmożono także patrole morskie, które miały odstraszyć handlarzy od sprzedawania biletów na podróż szalenie niebezpiecznym szlakiem.

Migranci, którzy dotarli do Grecji w 2025, pochodzili głównie z Egiptu, Sudanu i Bangladeszu.

Przeczytaj także:

Co się wydarzyło

Zaczęło się od kary, którą Unia Europejska nałożyła w piątek 5 grudnia na platformę X (dawniej Twitter) za naruszenie obowiązków wynikających z Aktu o usługach cyfrowych (DSA). Spółka należąca do miliardera Elona Muska musi zapłacić 120 milionów euro za wprowadzenie użytkowników w błąd za pomocą nieprawdziwej weryfikacji kont, braku przejrzystości reklam i ograniczenia dostępu dla badaczy danych publicznych.

W odpowiedzi Musk opublikował serię krytycznych wobec Unii Europejskiej wpisów. Pytał w nich, kiedy w końcu UE przestanie istnieć. „Unia Europejska powinna zostać zniesiona, a suwerenność przywrócona poszczególnym krajom, aby rządy mogły lepiej reprezentować swoich obywateli„ – stwierdził Musk. Zgodzili się z nim m.in. były prezydent Rosji Dmitrij Miedwiediew i prorok Putina Aleksander Dugin. Musk podawał dalej wpisy porównujące Unię Europejską do nazistowskich Niemiec (z podpisem ”czwarta Rzesza").

„Leć na Marsa. Tam nie ma cenzury nazistowskich salutów„ – odpowiedział Muskowi szef polskiej dyplomacji Radosław Sikorski. W kolejnym wpisie wskazywał, że antyunijna retoryka służy tym, którzy chcą zarabiać na sianiu nienawiści i tym, którzy chcą Europę podbić”.

Musk komentuje Tuska

Gdy w sobotę 6 grudnia polski premier skomentował amerykańską strategię bezpieczeństwa, o zasięgi posta również zadbał właściciel platformy X.

Tusk napisał: „Drodzy amerykańscy przyjaciele, Europa jest waszym najbliższym sojusznikiem, a nie problemem. Mamy wspólnych wrogów. Przynajmniej tak było przez ostatnie 80 lat. Musimy się tego trzymać, bo to jedyna rozsądna strategia dla naszego wspólnego bezpieczeństwa. Chyba że coś się zmieniło".

Musk udostępnił wpis szefa polskiego rządu z podpisem: „Jeśli połączymy Donalda Trumpa i Elona Muska, otrzymamy…„. I dalej komentował: „Kocham Europę, ale nie biurokratycznego potwora, jakim jest Unia Europejska”.

Jaki jest kontekst

Nie pierwszy raz Amerykanie krytykują Unię Europejską za ograniczenia nakładane na firmy technologiczne. W mijającym tygodniu minister handlu Howard Lutnick oznajmił, że jeśli Unia chce zawrzeć porozumienie handlowe, musi „odpuścić„ amerykańskim gigantom. A wiceprezydent USA J.D. Vance stwierdził, że UE powinna wspierać wolność słowa, a nie „atakować amerykańskie firmy” bez powodu.

Komisja Europejska chce, żeby właściciele platform brali odpowiedzialność za publikowane tam treści oraz zachowywali zasady uczciwej konkurencji – nie nadużywali swojej pozycji wobec mniejszych przedsiębiorstw.

DSA nakłada na duże platformy cyfrowe i wyszukiwarki internetowe wymagania m.in. w kwestii moderowania treści, wykorzystywania algorytmów, walki z dezinformacją i mową nienawiści oraz oznaczania treści politycznych.

Przeczytaj także:

Co się wydarzyło?

Jak donosi Reuters, w tym tygodniu podczas spotkania amerykańskich i europejskich wojskowych w Pentagonie USA poinformowały europejskie delegacje o tym, że chcą, by Europa przejęła pełną odpowiedzialność za obronność konwencjonalną kontynentu do 2027 roku.

Chodzi o zapewnienie tych zdolności, które w tej chwili na kontynencie gwarantują USA. A takich zdolności jest sporo i są absolutnie kluczowe. Chodzi np. o wywiad satelitarny, uderzenia średniego i dalekiego zasięgu, czy obrona powietrzną i przeciwrakietową.

Jak donosi Reuters, Amerykanie mieli przekazać Europejczykom, że jeśli nie wywiążą się z tego zobowiązania w terminie, to USA tak czy inaczej wycofają się z zapewniania Europie tych brakujących zdolności oraz koordynowania obrony. Urzędnicy Pentagonu mieli też poinformować stronę europejską, że USA nie są zadowolone z tego, w jakim tempie Europa podejmuje działania na rzecz wzmocnienia swoich możliwości obronnych.

Zdaniem członków europejskich delegacji, z którymi rozmawiali reporterzy Reutersa, 2027 rok to termin „nierealistyczny”.

Jaki jest kontekst?

O tym, że USA chcą powoli wycofywać się z gwarantowania bezpieczeństwa w Europie mówi się praktycznie od początku drugiej kadencji Donalda Trumpa. Pierwsze wyraźne zapowiedzi w tej kwestii padły z ust amerykańskiego sekretarza wojny (wówczas jeszcze sekretarza obrony) Pete'a Hegsetha już w lutym 2025.

Jesienią 2025 roku USA miały dokonać pełnego przeglądu swojej obecności wojskowej na całym świecie i podjąć decyzję o ewentualnej relokacji sił. Narzucony Europie termin przejęcia odpowiedzialności za obronność kontynentu wpisuje się w te oczekiwania.

O tym, że przy obecnym tempie wydatków i działań w zakresie obronności Europa jest narażona na poważną lukę, jeśli USA zdecydują się na zmniejszanie swojej obecności na kontynencie, europejscy eksperci ds. bezpieczeństwa alarmują od wielu miesięcy. A szacunki wywiadów mówią o ryzyku rosyjskiej agresji na jedno z państw NATO za dwa do pięciu lat.

Pomimo że państwa członkowskie NATO są obecnie związane nowym celem wydatkowym NATO – mają zwiększyć nakłady na obronność do 5 proc. względem PKB w ciągu dekady, przy czym 3,5 proc. to mają być wydatki stricte wojskowe, a 1,5 proc. – okołowojskowe, w tym na technologie podwójnego zastosowania, to jak wynika z raportu Międzynarodowego Instytutu Studiów Strategicznych, cel wydatkowy NATO nie uwzględnia kosztów możliwie szybkiego zastąpienia tych wszystkich zdolności obronnych, które obecnie na kontynencie gwarantują Stany Zjednoczone.

Eksperci MISS szacują, że by stopniowo zastąpić amerykańską obecność na kontynencie, niezbędne byłoby wygenerowanie dodatkowo 1 biliona dolarów środków na uzbrojenie w ciągu 10 lat. Tyle bowiem wart jest stacjonujący w Europie amerykański sprzęt oraz możliwości wojskowe, które Stany udostępniają Europie.

Aby to było możliwe, już dziś europejscy członkowie NATO powinni przeznaczać na obronność co najmniej 3 procent PKB rocznie. Do tego jednak daleko. Taki poziom wydatków ma obecnie tylko czterech europejskich członków NATO, a w 2025 roku osiągną go kolejne trzy kraje. Większość europejskich członków NATO planuje osiągnąć ten poziom wydatków najwcześniej w 2030 roku.

Przeczytaj także: