0:00
0:00

0:00

Prawa autorskie: Sławomir Kamiński / Agencja GazetaSławomir Kamiński / ...

Prof. Jerzy Zajadło*, filozof prawa z Uniwersytetu Gdańskiego zaproponował akcję wysyłania listów do Pierwszego Zastępcy Przewodniczącego Komisji Europejskiej Fransa Timmermansa. Może w niej wziąć udział każda obywatelka i każdy obywatel zaniepokojony naruszeniem zasad państwa prawa w Polsce.

Wystarczy skopiować treść listu (w języku angielskim), podpisać się i wysłać skan pod adres mailowy [email protected] lub tradycyjną pocztą (European Commission; Rue de la Loi / Wetstraat 170; B-1049 Bruxelles/Brussel; Belgique/België).

Komisja Europejska rozpoczęła procedurę z art. 7 Traktatu o UE. Jest ona bardzo powolna, ma charakter polityczny. Stwierdzenie ryzyka poważnego naruszenia praworządności w Polsce wymagałoby zgody 21 z 28 państw członkowskich, a kolejny etap - stwierdzenie wystąpienia takiego naruszenia - wręcz jednomyślności Rady Europejskiej. Dopiero potem Rada Europejska mogłaby uchwalić sankcje.

Art. 7 Traktatu o Unii Europejskiej 1. Na uzasadniony wniosek jednej trzeciej Państw Członkowskich, Parlamentu Europejskiego lub Komisji Europejskiej, Rada, stanowiąc większością czterech piątych swych członków po uzyskaniu zgody Parlamentu Europejskiego, może stwierdzić istnienie wyraźnego ryzyka poważnego naruszenia przez Państwo Członkowskie wartości, o których mowa w artykule 2. Przed dokonaniem takiego stwierdzenia Rada wysłuchuje dane Państwo Członkowskie i, stanowiąc zgodnie z tą samą procedurą, może skierować do niego zalecenia.Rada regularnie bada czy powody dokonania takiego stwierdzenia pozostają aktualne.2. Rada Europejska, stanowiąc jednomyślnie na wniosek jednej trzeciej Państw Członkowskich lub Komisji Europejskiej i po uzyskaniu zgody Parlamentu Europejskiego, może stwierdzić, po wezwaniu Państwa Członkowskiego do przedstawienia swoich uwag, poważne i stałe naruszenie przez to Państwo Członkowskie wartości, o których mowa w artykule 2.3. Po dokonaniu stwierdzenia na mocy ustępu 2, Rada, stanowiąc większością kwalifikowaną, może zdecydować o zawieszeniu niektórych praw wynikających ze stosowania Traktatów dla tego Państwa Członkowskiego, łącznie z prawem do głosowania przedstawiciela rządu tego Państwa Członkowskiego w Radzie. Rada uwzględnia przy tym możliwe skutki takiego zawieszenia dla praw i obowiązków osób fizycznych i prawnych.Obowiązki, które ciążą na tym Państwie Członkowskim na mocy Traktatów, pozostają w każdym przypadku wiążące dla tego Państwa.

4. Rada może następnie, stanowiąc większością kwalifikowaną, zdecydować o zmianie lub uchyleniu środków podjętych na podstawie ustępu 3, w przypadku zmiany sytuacji, która doprowadziła do ich ustanowienia.

5. Zasady głosowania, które do celów niniejszego artykułu stosuje się do Parlamentu Europejskiego, Rady Europejskiej i Rady, określone są w artykule 354 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej.

Działania Komisji Europejskiej w sprawie sytuacji w Polsce

[Opis ze strony Komisji Europejskiej]

Komisja Europejska jest zaniepokojona sytuacją systemu sprawiedliwości w Polsce po zmianach w ustawodawstwie krajowym wprowadzonych w ostatnich dwóch latach. Od listopada 2015 r. Komisja Europejska monitoruje rozwój wydarzeń związanych z praworządnością w Polsce, a od stycznia 2016 roku prowadzi dialog z polskimi władzami zgodnie z ramami na rzecz umocnienia praworządności. Do tej pory Komisja Europejska wydała cztery zalecenia w sprawie praworządności, które dotyczyły m. in. nowelizacji ustawy o Trybunale Konstytucyjnym, ustawy o Sądzie Najwyższym czy ustawy o Krajowej Radzie Sądownictwa. Zalecenia zawierają zastrzeżenia Komisji oraz zalecane sposoby rozwiązania kwestii, których dotyczą.

W grudniu 2017 roku Komisja Europejska stwierdziła, że istnieje wyraźne ryzyko poważnego naruszenia zasady praworządności w Polsce i zaproponowała Radzie (państwom członkowskim) przyjęcie decyzji na podstawie art. 7 ust. 1 Traktatu o Unii Europejskiej. Procedura przewidziana w tym artykule ma na celu ochronę wartości, na których opiera się Unia Europejska. Wartości te zapisano w art. 2 Traktatu o Unii Europejskiej. Jedną z nich jest praworządność, która wymaga zagwarantowania niezależności sądów i niezawisłości sędziów, podziału władz oraz pewności prawa.

Procedura przewidziana w artykule 7

Procedura przewidziana w art. 7 Traktatu o UE została wprowadzona na mocy Traktatu Amsterdamskiego w 1997 r. Do tej pory nie była stosowana.

Procedura przewiduje dwie możliwości - mechanizm zapobiegawczy (art 7. ust. 1), jeżeli istnieje wyraźne ryzyko poważnego naruszenia wartości UE, oraz mechanizm sankcji (art 7. ust. 1), jeżeli takie poważne naruszenie już nastąpiło. Sankcje mogą objąć zawieszenie niektórych praw wynikających ze stosowania Traktatów wobec danego państwa członkowskiego, np. odebranie temu państwu prawa głosu w Radzie.

Zarówno w przypadku mechanizmu zapobiegawczego, jak i mechanizmu sankcji ostateczna decyzja musi zostać podjęta przez przedstawicieli państw członkowskich w Radzie, ale sposób podejmowania decyzji jest inny: w przypadku mechanizmu prewencyjnego decyzja wymaga większości czterech piątych państw członkowskich, natomiast stwierdzenie naruszenia wartości UE wymaga jednomyślności wśród szefów państw i rządów UE. Zainteresowane państwo członkowskie nie bierze udziału w głosowaniu.

Rola Parlamentu Europejskiego w procedurze z art. 7

Zanim Rada uzna, że istnieje wyraźne ryzyko poważnego naruszenia wartości UE albo że doszło do poważnego naruszenia wartości UE, wymagana jest zgoda Parlamentu Europejskiego.

Węgry i artykuł 7

W maju 2017 roku Parlament Europejski wyraził obawy dotyczące rządów prawa na Węgrzech i wezwał do uruchomienia artykułu 7. Komisja Wolności Obywatelskich pracuje nad uchwałą przygotowującą głosowanie w tej sprawie na sesji plenarnej. Zgodnie z art. 7 Traktatu o Unii Europejskiej Parlament Europejski może zainicjować mechanizm prewencyjny, wzywając Radę do ustalenia, że istnieje ryzyko naruszenia wartości UE.

Bardziej skuteczne może być interwencja Komisji w związku z podejrzeniem, że Polska naruszyła prawo unijne przyjmując ustawę o sądach powszechnych i - osobno - w ustawie o Sądzie Najwyższym. Obie procedury mogą zakończyć się zaskarżeniem Polski do Trybunału Sprawiedliwości UE w Luksemburgu.

Prof. Zajadło pisał list zanim Senat przyjął 24 lipca 2018 - bez poprawek - ustawę o Sądzie Najwyższym, ale trafnie przewidział, że tak właśnie się stanie. OKO.press publikuje list do Timmermansa we własnym tłumaczeniu:

"Drogi Panie Wiceprzewodniczący!

My, obywatele Polski i Unii Europejskiej apelujemy do Pana o podjęcie bardziej zdecydowanych kroków w obronie zasad państwa prawa i demokracji w naszym kraju. Najwyższy czas!

20 lipca 2018 partia rządząca PiS pośpiesznie przepchnęła przez Sejm kolejną ustawę poprawiającą – po raz piąty w przeciągu ostatnich miesięcy – ustawy o Sądzie Najwyższym, Krajowej Radzie Sądownictwa, sądach powszechnych i prokuratorze generalnym.

W związku z tą ustawą, stan praworządności w Polsce stał się naprawdę dramatyczny. Ustawa przypieczętowuje ostateczny rozkład niezależności sądownictwa i podporządkowanie władzy sądowniczej partii rządzącej.

To ostatni krok z serii ewidentnie niekonstytucyjnych działań legislacyjnych, który zastępuje niezależność sądów – gwarancję praw człowieka – jednolitą władzą wykonawczą i sądowniczą. To bezpośrednie podważenie prawa Unii Europejskiej. Biorąc pod uwagę prawdopodobne szybkie przegłosowanie ustawy w Senacie i podpisanie ustawy przez prezydenta, ustawa umożliwi natychmiastowe powołanie do Sądu Najwyższego nowych sędziów, a także spowoduje niekonstytucyjne przerwanie kadencji zasiadających w nim dotychczas sędziów, łącznie z Pierwszą Prezes. Nowe prawo wejdzie w życie w okresie letnim, tak aby społeczeństwo obywatelskie i instytucje europejskie były zaskoczone i nie miały czasu na reakcję.

W ostatnich miesiącach i latach osobiście udowodnił Pan, że jest Pan jednym z najbardziej lojalnych przyjaciół Polski.

W imieniu obywateli naszego kraju, którym drogie są wartości demokracji wyrażamy wdzięczność za Pana starania i działania. Wzywamy Pana do kontynuowanie politycznych wysiłków na rzecz społeczeństwa obywatelskiego w walce o rządy prawa".

Dear Vice-President Timmermans,

We, citizens of Poland and European Union, appeal to you Mr. Vice-President to take more radical steps in the process of the protection rule of law principle and democracy in our country. It is the latest time!

On the 20 July 2018 Poland’s ruling party PiS hastily pushed through the Sejm the latest law amending, for the fifth time in the recent months, the laws on the Supreme Court of Poland, the National Council of the Judiciary, the courts and the prosecutor's office. Along with this latest act, the state of the rule of law in Poland has become truly dire.

The act brings about the process of decomposition of judicial independence and subordination of the judiciary branch to the leadership of the governing party to its completion. With this final step in a series of manifestly unconstitutional legislative activities, the independence of the judiciary as the stronghold of human rights protection will be replaced with a practical uniformity of all government powers. This undermines straightforwardly the very core of the European Union's law. Given the expected swift follow-up approval voting on the law in the Senat and pending the President's signature, the act will immediately enable to appoint new judges to the Supreme Court as well as unconstitutionally intermit the tenure of many of the sitting judges along with the First President of the Court. It is expected that the new law will be brought to execution during the current summer vacation period, so that both the civil society and the European institutions are taken-aback and slow to counteract.

In these recent months and years, you Mr. Vice-President personally have proven yourself to be one of the most loyal friends of Poland. In the name of countless citizens of this country, who hold the values of democracy dear, we would like to express our gratitude for your demeanour and actions. We urge you to continue the political efforts in assisting the civil society in this struggle for the rule of law

prof. dr hab., filozof prawa, kierownik Katedry Teorii Filozofii Państwa i Prawa Wydziału Prawa Uniwersytetu Gdańskiego, Laureat nagrody im. Edwarda J. Wende (2017), członek Rady Programowej Archiwum Osiatyńskiego

;
Na zdjęciu Redakcja OKO.press
Redakcja OKO.press

Jesteśmy obywatelskim narzędziem kontroli władzy. Obecnej i każdej następnej. Sięgamy do korzeni dziennikarstwa – do prawdy. Podajemy tylko sprawdzone, wiarygodne informacje. Piszemy rzeczowo, odwołując się do danych liczbowych i opinii ekspertów. Tworzymy miejsce godne zaufania – Redakcja OKO.press

Komentarze