Trzy na pięć. Niewypały Antoniego Macierewicza

Antoni Macierewicz recenzował wówczas działania poprzedniego ministerstwa obrony, którym kierował Tomasz Siemoniak. Wybraliśmy pięć głównych zarzutów - nie zwracając uwagi na kabaretowy często ton wypowiedzi ministra - i okazało się, że ministrowi obrony zdarza się mieć rację. Z pięciu wypowiedzi żadna nie jest jednak całkowicie prawdziwa: jedna jest prawie prawdziwa, jedna prawdziwa w połowie. Fałszywe są trzy.

Moździerz bez amunicji

Macierewicz ma na myśli moździerze Rak 120 mm, wozy bojowe zaprojektowane i produkowane w Hucie Stalowa Wola. Macierewicz ma rację, że wojsko wciąż nie ma amunicji do Raków i że nie można jej kupić, bo takich pocisków nie produkuje się nigdzie na świecie. Nieprawdą jest natomiast, że to minister Siemoniak zdecydował o nieskładaniu zamówienia na amunicję.

Początkowo rzeczywiście zamówiono tylko moździerz, a amunicji – nie. Umowę na produkcję Raka MON podpisał z Hutą Stalowa Wola w 2009 r., czyli zanim Tomasz Siemoniak został ministrem obrony (był nim wówczas Bogdan Klich). Przetarg na prace nad amunicją do moździerza ministerstwo ogłosiło dopiero w 2011 r.

Jednak realizacja umowy podpisanej ostatecznie w październiku 2012 dalej opóźniała się, co opisuje raport NIK (z 2014 r.). Ministerstwo rozpisało zatem ponownie przetarg na amunicję, wygrały go znowu Zakłady Metalowe Dezamet S.A., będące już wtedy częścią Polskiej Grupy Zbrojeniowej S.A. I prowadzą prace nad projektem granatów do Raka, mają je skończyć w 2016 roku. Broń ma trafić do produkcji w 2017 r.

Rak wymaga specjalnej amunicji, której faktycznie nie produkuje żaden zakład na świecie. W związku z tym, że prace projektowe przedłużają się, ministerstwo zdecydowało o przerobieniu innej amunicji 120 mm (składowanej w magazynach – jeszcze do radzieckiego moździerza) tak by pasowała do Raka. MON zamówił w tym samym Dezamecie ponad 4 tys. sztuk, z tego w 2016 r. – 1534 sztuki.

Okręt za miliard złotych

Miała być korweta, będzie patrolowiec. Projekt „Gawron-II M” – zapoczątkowany jeszcze przez rządy Włodzimierza Cimoszewicza – miał dostarczyć polskiej armii supernowoczesny okręt.

Z problemami finansowymi stoczni nie poradził sobie również PiS. Budowa przeciągała się. Prokuratura Wojskowa w Poznaniu prowadziła nawet śledztwo, badała, czy wybór stoczni w Gdyni jako producenta okrętu miał sens, czy stocznia w Gdyni mogła podołać zamówieniu. Śledztwo zostało umorzone z powodu przedawnienia. Powstał kadłub korwety, ale w 2012 roku (czyli za ministra Siemoniaka) MON zdecydował, że zamiast korwety zostanie zbudowany tańszy patrolowiec „Ślązak”.

Minister Macierewicz mylił się w jednym: okręt został dokończony, 2 lipca 2015 odbyło się jego wodowanie, nadal jednak nie wiadomo, kiedy trafi do służby. Kwota miliarda złotych – którą minister eksponował („Powtórzmy: miliard złotych!”) – może wydawać się wysoka w porównaniu na przykład z wydatkami na promocję czytelnictwa, ale jest porównywalna z kosztem budowy (w pełni wyposażonych) jednostek tej klasy.

Sikorski zapraszał Rosję do NATO

Macierewicz twierdził w radiowej Trójce, że na poparcie swej wypowiedzi ma cytat z Sikorskiego i że go „prześle, ale nie jemu”. Do tej pory nie przesłał. Ze znanych publicznie wypowiedzi Radka Sikorskiego, może chodzić o tę z debaty na Uniwersytecie im. Mikołaja Kopernika w Toruniu 31 marca 2009: „Rosja jest potrzebna do rozwiązywania problemów europejskich i globalnych. Dlatego gdyby spełniła warunki, mogłaby być w NATO”.

„Rosja w NATO to nie jest pomysł całkiem nowy” – mówił w 2010 r. magazynowi „Polska Zbrojna” były minister obrony, Janusz Onyszkiewicz. – „Pomijam deklaracje z lat 50., z czasów Chruszczowa, a potem Jelcyna. Po 11 września nawet były sekretarz stanu USA James Baker napisał duży artykuł «Rosja w NATO». Żaden polityk kategorycznie nie stwierdzi, że Rosja nigdy nie wejdzie do NATO. Pojawienie się obecnie głosów dopuszczających taką możliwość jest związane z potrzebą lepszego umocowania Rosji w systemie bezpieczeństwa europejskiego”.

Wszystkie te rozważania straciły aktualność po 2014 roku i agresji rosyjskich "zielonych ludzików" na Ukrainę.

Załamanie eksportu broni

Minister Macierewicz ma rację, mówiąc, że eksport polskiej broni jest mniejszy niż zakładano. Myli się jednak, podając liczbę 160 mln zł i sugerując, że poprzedni rząd nie sprzyjał eksportowi broni.

W 2014 po raz pierwszy polska firma (Polska Grupa Zbrojeniowa) znalazła się na liście 100 największych dostawców broni i usług zbrojeniowych z świecie. Zagranicą chętnie kupowane są produkowane w Polsce samoloty i ich wyposażenie, a także drony.

Polski eksport jest niewielki w porównaniu ze zbrojeniowymi gigantami jak Stany Zjednoczone (prawie 44 mld dolarów), a także w zestawieniu z Polską Ludową, kiedy produkowaliśmy broń na potrzeby państw Układu Warszawskiego i sprzedawaliśmy czołgi państwom Bliskiego Wschodu. Choć w tym przypadku trudno o wiarygodne dane, bo rozliczenia odbywały się np. w rublach transferowych.

Nie ma jeszcze danych z 2015 r. Być może minister Macierewicz wie o dramatycznym spadku sprzedaży w 2015 r., jednak nie podaje źródła tych danych, a oficjalnych raportów na ten temat jeszcze nie ma. Nie jest też jasne, jaką „średnią” minister ma na myśli. Ministrowi może chodzić o to, że zyski z eksportowanej broni trafiają do spółek-matek koncernów, które w Polsce tę broń produkują.

Natomiast inaczej niż sugeruje minister, rząd wspierał zakup polskiej broni, na przykład poprzez preferencyjne kredyty – to jeden z zapisów „Programu wsparcia bezpieczeństwa regionu 2022” przyjętego 22 września 2015. Trudno jednak ocenić skutki działania programu, gdyż minęło zbyt mało czasu.

Bezbronna Polska wschodnia

Minister Macierewicz nie ma racji. Było odwrotnie niż mówi: MON nie tylko nie pozbawił wschodniej Polski armii, ale od 2014 r. wzmacniał wschodnie jednostki.

To prawda, że polskie wojska przez lata były skoncentrowane na Zachodzie – ale to pozostałość czasów zimnej wojny, kiedy polska armia miała bronić wschodniej granicy Układu Warszawskiego i przeprowadzić atak na Danię, północną część RFN i Holandię. Kiedy Polska wstąpiła do NATO, nasze wojska dalej stacjonowały na zachodzie, a wschodnie jednostki nie były w pełni wyposażone i miały braki kadrowe. Na przykład w bazie lotniczej w Siedlcach brakowało 70 proc. obsady.

Sytuację zmieniła agresja Rosji na Ukrainę w 2014 roku: „Wyciąga wnioski NATO, wyciągamy my” – mówił minister Siemoniak w październiku, zadeklarował, że żołnierze będą przerzucani z granicy zachodniej na Wschód, a wschodnie jednostki – doinwestowane.

Z czasem minister Siemoniak tłumaczył, że nie chodzi o „przerzucanie” żołnierzy i sprzętu, ale o to, że do wschodnich jednostek ma „trafić więcej żołnierzy i sprzętu”, co znaczy, że nowe kadry i nowe zakupy będą kierowane przede wszystkim na wschodnią granicę, m.in. do Białegostoku, Chełma, Giżycka, Hrubieszowa, Warszawy i Siedlec.

W kwietniu 2015 MON deklarował, że zwiększenie obsady jednostek wschodnich nie odbędzie się kosztem tych na zachodzie. Liczbę etatów zwiększono na przykład w Giżycku i w Braniewie.