Niezłomny RPO. Adam Bodnar odebrał nagrodę za walkę o praworządność i prawa człowieka

Rzecznik Praw Obywatelskich Adam Bodnar wraz z Biurem RPO został uhonorowany prestiżową Nagrodą Rafto. Fundacja imienia profesora Thorolfa Rafto doceniła wkład RPO w obronę niezależności sądownictwa i praw mniejszości w Polsce, zwłaszcza w kontekście obecnej sytuacji politycznej.

Nagroda Rafto przyznawana jest corocznie od 1987 roku. Jej laureatami są osoby i organizacje działające na rzecz praw człowieka na całym świecie. Celem Fundacji jest nie tylko naświetlenie globalnych problemów z łamaniem praw człowieka, ale także nagłośnienie działalności tych obrońców, którzy nie zdobyli dotąd należytej rozpoznawalności.

W ostatnich latach otrzymali ją m.in. Yanar Mohammed, Irakijka broniąca praw kobiet (nagroda w 2016 roku), Nnimmo Bassey z Nigerii, zaangażowany w walkę ze zmianami klimatu (2012), a także rosyjska organizacja na rzecz sprawiedliwości i praworządności "Agora" i jej szef Pawieł Czikow (2014).

Do tego prestiżowego grona 4 listopada 2018 dołączył Adam Bodnar i kierowane przez niego Biuro RPO. Podczas ceremonii wręczenia nagrody w Bergen Bodnarowi towarzyszyła dyrektorka Zespołu Prawa Cywilnego BRPO Kamilla Dołowska.

BRPO, jako urząd państwowy, nie mogło przyjąć towarzyszącej nagrodzie sumy 20 tysięcy dolarów. Fundacja Rafto przekaże ją organizacjom pozarządowym działającym na rzecz praw człowieka w Polsce.

[embed]https://www.facebook.com/RaftoFoundation/videos/279272836021523/[/embed]

Obrońca sądów i mniejszości, wbrew politycznym naciskom

Eksperci Fundacji dostrzegli zmiany, jakie zaszły w Polsce od objęcia rządów przez Prawo i Sprawiedliwość w październiku 2015 roku. Jak zaznaczyli w uzasadnieniu nagrody, partia Jarosława Kaczyńskiego wykorzystała większość w parlamencie do przyjęcia ustawodawstwa, które ogranicza niezależność sądów i centralizuje władzę państwową:

W tej sytuacji rola RPO w obronie niezależności sądowniczej i praw mniejszości jest kluczowa. Fundacja wskazała na odważną postawę Bodnara, który nie boi się otwarcie krytykować antydemokratycznych rozwiązań wprowadzanych przez rząd PiS. Przyznając mu nagrodę, chciała zwrócić uwagę na kwestię zagrożenia demokracji oraz praw człowieka w Polsce:

Fundacja doceniła konsekwentne działania RPO na rzecz osób najbardziej wykluczonych: mniejszości seksualnych, uchodźców i migrantów, mniejszości narodowych i etnicznych, seniorów i osób z niepełnosprawnościami. Kluczowym zadaniem BRPO jest sprawdzanie, czy Polska stosuje się do zapisów międzynarodowych konwencji np. Europejskiej Konwencji Praw Człowieka oraz Konwencji ONZ o prawach osób niepełnosprawnych.

Zwrócono uwagę na problemy, z którymi boryka się BRPO ze względu na swoją bezkompromisową postawę. Bodnar próbował powstrzymać zmiany naruszające ochronę prawną najsłabszych grup społecznych, bronił niezawisłości sądów oraz krytykował reformy sądownictwa. Jak podkreśliła Fundacja, padł za to ofiarą publicznej nagonki:

Fundacja wyraziła uznanie dla RPO i jego współpracowników, którzy mimo to odważnie i jednoznacznie przeciwstawiają się reformom prawnym oraz bronią praw człowieka w Polsce.

Nagroda imienia profesora Thorolfa Rafto

Profesor Thorolf Rafto (1922-1986) był norweskim działaczem na rzecz praw człowieka, aktywnym zwłaszcza w krajach Europy Środkowej: Polski, Czech i Węgier. Wspierał dysydentów, opozycję intelektualną i religijną oraz przywódców związków zawodowych.

W 1979 roku naraził się czechosłowackim władzom przez wykład, który wygłosił w Pradze dla studentów usuniętych z uczelni. Był więziony i maltretowany przez czechosłowacki aparat bezpieczeństwa, co trwale nadwątliło jego zdrowie.

Fundacja imienia prof. Rafto działa na rzecz promocji jego dorobku. Jej siedziba mieści się w norweskim Bergen, gdzie profesor urodził się i pracował.

Podczas ceremonii przyznania nagrody RPO Adam Bodnar podkreślił zaangażowanie prof. Rafto na rzecz polskiej wolności. W latach 70. i 80. profesor czynnie wspierał działania polskiej opozycji:

"Profesor Thorolf Rafto w latach 70. i 80. często podróżował do Polski, zabierał ze sobą swoich studentów. Był głęboko zainteresowany polskimi sprawami. Spotkał się z Lechem Wałęsą, Adamem Michnikiem czy Karolem Wojtyłą - kluczowymi postaciami dla współczesnej historii Polski. Dzieląc się z Polakami swoją ekspertyzą i rozpowszechniając na świecie informacje o polskim ruchu oporu, pokazał, co znaczyło dla niego słowo "Solidarność"."

"Lawina bieg od tego zmienia, po jakich toczy się kamieniach"

W przemówieniu RPO mówił też, że przyznana mu nagroda ma duże znaczenie dla wszystkich obywateli i obywatelek, którzy na co dzień bronią w Polsce zasad demokracji i praw człowieka:

By zilustrować siłę drzemiącą w społecznym oporze, zacytował też fragment "Traktatu Moralnego" Czesława Miłosza:

Nie jesteś jednak tak bezwolny, bo choćbyś był jak kamień polny Lawina bieg od tego zmienia, po jakich toczy się kamieniach

"Niestety, choć w tym roku obchodzimy 70. rocznicę Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka, widzimy, że lawina autorytaryzmu, populizmu, nienawiści, wartości nieliberalnych i podważania rządów prawa staje się coraz większa" - ostrzegał Bodnar.

"Ale my możemy być kamieniami na drodze tej lawiny. Wszystko zależy od tego, czy naprawdę jesteśmy oddani prawom człowieka i rządom prawa, czy będziemy bronić tego, w co wierzymy. Wspólnie możemy zmienić bieg lawiny, a nawet ją zatrzymać".

Wystąpienie Adama Bodnara

Dear Honourable Guests, Ladies and Gentlemen,

I would like to express my gratitude for receiving the Rafto Memorial Prize. It is a great honor for me and for my team, working in the Office of the Polish Ombudsman. I would like to thank the Award Committee for this honorable distinction. I would like also to thank the Rafto Foundation for Human Rights as well as Students Rafto Group for the whole work connected with the Award. You are giving a wonderful example of true hospitality and perfect organization. You really inspire how to do things well. After this experience I start to understand what koselig means in practice.

On a personal note I would like to thank my wife Magdalena Bodnar, who is here with us today. You cannot perform well in the role of the Ombudsman in a difficult political times, if you do not have the overwhelming support of your beloved one.

Professor Thorolf Rafto in 70s and 80s was travelling often to Poland. He took his students and showed deep interest in Polish matters. He met Lech Wałęsa, Adam Michnik or Karol Wojtyła – key figures for Polish contemporary history. By providing his expertise and sharing internationally knowledge on Polish dissident movement, he showed what is his personal understanding of “Solidarność” (Solidarity). I treat this award as the solidarity of citizens of the Human Rights City of Bergen not only with myself, but with all those who fight in Poland for freedom, human rights and rule of law: civil society, members of academia, judges, prosecutors, attorneys, and each and every member of the society who is concerned with the process of undemocratic changes.

Polish poet, Nobel Prize winner Czeslaw Miłosz in 1947 wrote that “The avalanche changes direction depending on what rocks it encounters in its path.” (Moral Treatise).

Unfortunately, when we celebrate the 70th Anniversary of the Universal Declaration of Human Rights we also see that the avalanche of authoritarianism, populism, hatred, illiberal values, and undermining the rule of law is becoming bigger and bigger, with every day and with every month. This process takes place in different countries and on different continents. The avalanche on its path takes more and more snow. It is sudden, unexpected and determined.

But we all here could be rocks which are encountered in the avalanche path. It depends upon us what kind of rocks we are – whether we are truly devoted to human rights and rule of law, whether we can defend what we believe in and what was created as a consequence of mass tragedies of the Second World War. If we take the Constitution, rule of law and human rights as granted, the avalanche may just go – rocks will be flat and easy to overcome. But if we stand up to rights, each rock might be sturdy, massive, colossal or even monumental. All together we may change the course of avalanche or even stop it.

Thanks to international solidarity between Norwegian and Polish civil society we can stand together. For the sake of Polish democracy and rule of law, but also for the sake of other countries suffering similar problems. So – Let’s Stop Avalanche. Together.

Wystąpienie dyrektor Kamilli Dołowskiej

Distinguisged guests, ladies and gentlemen

It is a great honor and privilege to represent the entire Commisioner’s for Human Rights Office at today’s ceremony. I have been working at the Office for over 20 years now, so this award is also, for me personally, the reason for enormous satisfaction. For all these years I have been working with people not only with extensive knowledge and rich experience but above all with great passion.

Our team knows that in the center of our work is always an individual, a human, often poor, weak, uneducated and it is Commisioner’s obligation to stand up for his rights.

We all feel that the Comissioner’s oath, taken before the Sejm of the Republic of Poland to faithfully follow the Constitution and to safeguard human and civil freedoms and rights, is our own oath.

Me and my colleagues are grateful that the Rafto Foundation appreciated our work and our mission in Commisioner’s Office - especially in these days, very difficult for all human rights defenders in Poland. It is very important for us.

Thank You