Organizacje pozarządowe Rady Europy kategorycznie o Lex Czarnek. NIE dla upolityczniania szkół!

Konferencja Międzynarodowych Organizacji Pozarządowych Rady Europy (na zdjęciu - jej obrady) w liście otwartym do premiera Morawieckiego, ministra Czarnka oraz posłów i posłanek na Sejm wyraża ostrą krytykę Lex Czarnek. Konferencja ocenia, że projekt nowelizacji ustawy oświatowej wprowadza:

• centralizację szkolnictwa poprzez zwiększenie uprawnień kuratorów;
• ogranicza uprawnienie związków zawodowych, rodziców i samorządów lokalnych w zakresie zarządzania szkołami;
• powiększa biurokratyzację i de facto ogranicza dostęp do szkół organizacjom pozarządowym i innym organizacjom.

"Tendencje te zdecydowanie podważają demokratyzację i inkluzywne kierowanie szkołami" - stwierdza Konferencja i wytyka polskim władzom, że już wcześniej prowadziły taką politykę:

Ponadto, inicjatywy władz publicznych na szczeblu centralnym utrudniają lub prawie uniemożliwiają współpracę szkół i organizacji społecznych w zakresie edukacji na rzecz demokratycznego obywatelstwa. Jest to niewątpliwym zagrożeniem dla wolności inkluzywnego i demokratycznego zarządzania na poziomie lokalnym".

Nowym wątkiem w debacie o Lex Czarnek jest przypomnienie przez Konferencję, że "Polska podpisała Kartę Edukacji na rzecz Demokratycznego Obywatelstwa i Praw Człowieka Rady Europy, która w artykule 10 stanowi, że

Powinny one uznawać te organizacje i ich działalność za cenną część systemu edukacyjnego, w miarę możliwości udzielać im potrzebnego wsparcia i w pełni wykorzystywać ekspertyzę, którą mogą wnieść do wszystkich form edukacji".

Tymczasem Lex Czarnek wprowadza de facto cenzurę na obecność w szkole organizacji społecznych (pozarządowych). Szkoła, która chce zaprosić organizację do poprowadzenia lekcji lub zajęć pozalekcyjnych, ma występować o zgodę do kuratorium z dwumiesięcznym (!) wyprzedzeniem podając szczegółowy program zajęć, listę osób prowadzących, co jest praktycznie niewykonalne. W pierwotnej wersji kurator musiał każdorazowo wyrazić zgodę, w "złagodzonej " jeśli nie odpowiada w ciągu miesiącu uznaje się to za zgodę.

We wspomnianej Karcie, którą Polska podpisała, pojawia się kilka innych zapisów, które wzmacniają ochronę demokratycznego charakteru szkoły i jej nastawienia na autentyczną edukację o prawach człowieka (podkr. - OKO.press):

• Organizacje pozarządowe i młodzieżowe wnoszą wartościowy wkład w edukację obywatelską i edukację o prawach człowieka, zwłaszcza poprzez edukację nieformalną i pozaformalną. Dlatego też należy im umożliwić działanie i udzielać stosownego wsparcia;
• Wszelkie działania edukacyjne powinny być zgodne z wartościami i zasadami demokracji i praw człowieka oraz je promować. W szczególności sposób kierowania instytucjami edukacyjnymi, w tym szkołami, powinien odzwierciedlać i upowszechniać wartości związane z prawami człowieka oraz sprzyjać wzmocnieniu pozycji i pogłębianiu uczestnictwa osób uczących się, kadry nauczycielskiej, a także wszystkich zainteresowanych stron, w tym rodziców;
• Jednym z podstawowych celów edukacji obywatelskiej i edukacji o prawach człowieka jest nie tylko wyposażenie osób uczących się w wiedzę, zrozumienie i umiejętności, ale także wzmocnienie w nich gotowości do podejmowania działań na rzecz obrony i promowania praw człowieka, demokracji i rządów prawa w społeczeństwie.

Zwłaszcza ten ostatni zapis stoi w jaskrawej sprzeczności z polityką rządu PiS, który ogranicza a nawet poddaje represjom tego rodzaju zaangażowanie nauczycieli i uczniów.

Konferencję Międzynarodowych Organizacji Pozarządowych Rady Europy, zrzeszająca 327 międzynarodowych organizacji społecznych od 2003 roku zyskała status uczestnika ("participatory") Rady Europy, wcześniej była ciałem doradczym. Jak sama mówi o sobie, Konferencja "reprezentuje społeczeństwo obywatelskie w Radzie Europy i zabiega o wzmocnienie demokracji partycypacyjnej". Wśród organizacji, które tworzą Konferencję są tak znane, jak Amnesty International czy Reporterzy bez Granic, ale także wiele organizacji zaangażowanych w obronę praw różnych dyskryminowanych grup (ze względów rasowych, niepełnosprawności itp., organizacje środowisk zawodowych, w tym nauczycielskich, a także sporo organizacji katolickich zaangażowanych w obronę praw człowieka. Gerhard Ermischer został wybrany przewodniczącym Konferencji w kwietniu 2021.

Oto cały list otwarty Konferencji do polskich władz

Szanowny Pan Mateusz Morawiecki, Premier Rzeczpospolitej Polskiej

Szanowny Pan Przemysław Czarnek, Minister Edukacji i Nauki RP

Szanowni Państwo Posłanki i Posłowie

Szanowny Pan Jerzy Baurski, Ambasador Nadzwyczajny i Pełnomocny, Stały Przedstawiciel RP przy Radzie Europy w Strasburgu

Szanowni Przedstawiciele Rzeczypospolitej Polskiej,

Konferencja Międzynarodowych Organizacji Pozarządowych Rady Europy jest zaangażowana we wdrażanie standardów Rady Europy w zakresie edukacji. Wśród ponad 300 międzynarodowych organizacji pozarządowych, które tworzą naszą Konferencję, wiele z nich posiada wysoki poziom wiedzy specjalistycznej w zakresie edukacji i są ważnymi interesariuszami edukacji na całym świecie. Wiele z nich, które mają swoich członków w Polsce, wyraża swoje zaniepokojenie sytuacją w kraju.

Zostaliśmy poinformowani o niedawnym przyjęciu przez Rząd projektu zmian do "Projektu ustawy o zmianie ustawy - Prawo oświatowe oraz niektórych innych ustaw". Wiemy też, że projekt ten jest procedowany przez Sejm.

Konferencja Międzynarodowych Organizacji Pozarządowych z niepokojem przyjmuje wiadomość, że nawet po konsultacjach społecznych zorganizowanych przez organy władzy od 21 lipca 2021 r., większość zainteresowanych organizacji utrzymuje ten sam krytyczny stosunek do pierwszego projektu, przekazanego do Sejmu w dniu 30 listopada 2021 r.

Śledząc uważnie ostatnie wydarzenia w Polsce, zauważamy, że w obecnym projekcie nadal figurują główne niepokojące elementy:

• proces centralizacji szkolnictwa poprzez zwiększenie uprawnień kuratorów;
• ograniczenie uprawnień związków zawodowych, rodziców i samorządów lokalnych w zakresie zarządzania szkołami;
• biurokratyzacja i de facto ograniczenie dostępu do szkół organizacjom pozarządowym i innym organizacjom.

Jeśli celem zmienionego Prawa oświatowego ma być wzmocnienie jakości kształcenia w polskich szkołach i rozwiązanie problemów edukacyjnych w kraju, to propozycja ta wymaga dalszej dyskusji i debaty w społeczeństwie, z nauczycielami, rodzicami, młodzieżą, samorządami i organami prowadzącymi poszczególne szkoły, organizacjami społecznymi oraz ekspertami dbającymi o standardy partycypacyjne Rady Europy.

Każdy odpowiedzialny rząd powinien udoskonalić swój projekt w świetle propozycji przedstawionych przez zainteresowane strony. Takie demokratyczne i partycypacyjne podejście jest kluczowe w kontekście silnej polaryzacji politycznej i społecznej w Polsce, która stanowi przedmiot niepokoju Konferencji Międzynarodowych Organizacji Pozarządowych.

Ponadto, inicjatywy władz publicznych na szczeblu centralnym utrudniają lub prawie uniemożliwiają współpracę szkół i organizacji społecznych w zakresie edukacji na rzecz demokratycznego obywatelstwa. Jest to niewątpliwym zagrożeniem dla wolności inkluzywnego i demokratycznego zarządzania na poziomie lokalnym.

Polska jest zobowiązana do wdrażania prawa twardego i miękkiego Rady Europy, a w szczególności Wytycznych w sprawie udziału społeczeństwa obywatelskiego w podejmowaniu decyzji politycznych . W tym kontekście chciałbym również zwrócić Państwa uwagę na Zrewidowany Kodeks Dobrych Praktyk w zakresie udziału obywateli w procesie podejmowania decyzji, opracowany i przyjęty wspólnie przez Konferencję Międzynarodowych Organizacji Pozarządowych oraz Kongres Władz Lokalnych i Regionalnych Rady Europy.

Rzeczpospolita Polska podpisała Kartę Edukacji na rzecz Demokratycznego Obywatelstwa i Praw Człowieka Rady Europy, która w artykule 10 stanowi, że

Karta ta została przyjęta przez wszystkie wszystkie państwa członkowskie Rady Europy w 2010 r. poprzez Rekomendację CM/Rec(2010)7 Komitetu Ministrów dla państw członkowskich w sprawie Karty Edukacji na rzecz Demokratycznego Obywatelstwa i Praw Człowieka Rady Europy.

Ponadto Ramy Odniesienia dla Kompetencji w Zakresie Kultury Demokratycznej Rady Europy stanowią dokument referencyjny dla jakości kształcenia w krajach Rady Europy.

Mamy głęboką nadzieję, że po dobrze ugruntowanym i włączającym procesie partycypacyjnym na wszystkich etapach procesu stanowienia prawa, jak również wymogu członkostwa w Radzie Europy w celu dostosowania projektu do standardów jakości w edukacji wyznaczonych przez Radę Europy, proponowane zmiany w Prawie oświatowym NIE będą prowadziły do upolitycznienia szkół, NIE zmniejszą roli władz lokalnych i NIE zagrożą pluralizmowi opinii uczniów, rodziców i nauczycieli.

Z wyrazami szacunku,

Gerhard ERMISCHER

Strasburg, 9 grudnia, 2021