"To, co potem przeżywałam, przypominało stres pourazowy". SOR - trauma dla pacjenta. I lekarza też

Ból zaczął się rano. Ola i Marek mają wykupioną prywatną opiekę zdrowotną, więc z karetką nie było problemu. Dzwonił Marek, Ola zwijała się z bólu. Kolka nerkowa - kamień, blokuje odpływ moczu z nerek. Bóle porównywalne podobno z porodowymi.

Lekarz z prywatnej karetki podaje leki przeciwbólowe i rozkurczowe. Trzeba jechać do szpitala, kolka ma tendencje do nawrotów. Kamień może też utknąć i zatkać drogi moczowe. Potrzebne jest USG. Karetka jedzie do szpitala i zostawia obolałą Ole podpiętą do kroplówki na Szpitalnym Oddziale Ratunkowym (SOR).

- Tu kończy się miła część tej historii - mówi Ola.

Sortownia

Ola trafia do tzw. sortowni (sala sortowania medycznego). To tutaj "sortuje" się pacjentów na tych, którym pomóc trzeba natychmiast oraz tych, których sytuacja nie jest tak pilna.

Zgodnie z informacją podaną na stronie szpitala, po wstępnym badaniu i diagnozie pacjentowi nadawany jest jeden z kodów: czerwony (stan zagrożenia życia), żółty (stan stabilny) lub zielony (brak nagłego zagrożenia zdrowotnego). Jaki kolor przyznano Oli? Nie wie. Dostała nawet numerek, ale potem i tak nikt go nie używał.

Ola trafia na salę obserwacyjną. Łóżka są zajęte, więc siada na twardym krześle. Jest głodna, ostatni posiłek jadła 12 godzin temu. Zaczepia kogoś, kto wygląda na członka personelu.

- Czy mogę jeść?

- To musi stwierdzić lekarz.

Ok, myśli Ola - to znaczy, że pewnie zaraz przyjdzie.

Mija godzina, dwie. - Siedzę na twardym krześle powykręcana z bólu. Za którymś razem ratownik przechodząc pyta: dlaczego pani tak siedzi? Tego ratownika wspomina najmilej, tylko on wydawał się jej losem zainteresowany.

Porzucenie

Ale ile może jeden ratownik? Mówi Oli: proszę dużo pić.

- Ale co?

- Tam, jest baniak - pokazuje.

- Ale on jest pusty.

- A, no tak. Prawie zawsze jest pusty - odchodzi.

- O godzinie 14:00 zaczęłam się niepokoić - mówi Ola. Byłam już przeraźliwie głodna, zaczęła mi się kończyć woda, którą dał mi Marek. Wciąż nie widziałam lekarza.

Zaczyna się upominać, aż w końcu ktoś przychodzi. Nie wiadomo kto, bo nie ma identyfikatora i się nie przedstawia. Jakaś pani.

- O co chodzi?

- Czy mogę jeść?

- Muszę zobaczyć wyniki badań.

- Czego?

- Badań.

- Ale ja nie miałam żadnych badań.

- Jak to nie miała pani badań? Co to znaczy? Tyle tu siedzi i nie miała badań? - krzyczy na nią. - Przecież dawałam zlecenia na pani badania, gdzie one są? Odchodzi.

14:30 pobrali w końcu krew. Zapowiedzieli, że muszą jeszcze mieć USG i wysłali Olę samą na drugi koniec szpitala. Zgodnie z poleceniem, czeka tam pod salą USG. Ponad godzinę. Zadzwoniła do swojej prywatnej ubezpieczalni, ta do szpitala. W końcu ktoś wyszedł.

- Gdzie pani skierowanie?

- Nie wiem. Ktoś je wziął.

- Jak to wziął?! Kto?

- Nie wiem, nie przedstawił się. To było godzinę temu.

Okazuje się potem, że skierowanie leży na stole w gabinecie. Z USG na SOR Ola wraca trzymając się ściany, kręci jej się w głowie z głodu.

Koło 16:00 znowu zapyta, czy może jeść. Wyników nie ma. "To jak pani nie mdli, niech pani je".

Jakby meble naprawiali

Najgorsze dla Oli było to, co działo się w sali obserwacyjnej. Pod ścianą rząd łóżek, wszystkie połączone od frontu wspólną szyną, na której wisi wąska zasłonka — opisuje Ola. Pokazuje zdjęcie. Zasłonka dobrzr nie zasłania nawet jednego łóżka, a jest jedna na wszystkie.

Pomagają jakiejś pani zasłonić się choć trochę, kiedy pomaga osłabionemu mężowi oddać mocz do kubka. Personel na zasłonkę nie zwraca uwagi. Wyciągają jednemu starszemu panu cewnik przy wszystkich. Inny pan, 92-latek musi załatwić potrzeby do kaczki. Też nie może liczyć na zasłonięcie ani na pomoc. Pielęgniarka z niego drwi.

Kolejny starszy pan ma pieluchę, nie może chodzić. Odwiedza go wnuczka. Jak to nikt ci nie zmienił pieluchy? Leżysz w tej samej od wczoraj? Wścieka się i robi awanturę. Potem go myje i zmienia pieluchę. Zasłonka jest wtedy gdzie indziej.

Przy drugiej kroplówce Ola idzie do toalety. Zajęta. Po 20 minutach nie wytrzymuje i zagląda przez dużą szparę niedomykających się drzwi. Ktoś siedzi na toalecie ze zwieszona głową. Nie żyje? Ola alarmuje pielęgniarkę. Ta przychodzi, otwiera drzwi na oścież jednym szarpnięciem, przewraca oczami i odchodzi. Z komentarzy ludzi siedzących obok Ola dowiaduje się, że człowiek jest chyba pijany. Co ma robić Ola? Pielęgniarka wysyła ją z tą kroplówką na zewnątrz, do szpitala. Toaleta dla pracowników zamknięta na klucz.

Ktoś inny leży obok, czeka na oddziale i mówi — no za chwilę miną trzy doby jak tu czekam. Jedna toaleta, jeden prysznic bez zasłonki. Jeden starszy pan, który od rana czeka na transport. Jest już zdesperowany. Zgłasza się za każdym razem, kiedy ratownicy przychodzą zawieźć kogoś na oddział. Wywołują po nazwisku. To ja! - mówi. Nikt nie zauważa, że odpiął mu się cewnik i siedzi we własnym moczu.

- To, co przeżywałam po wizycie na SOR, przypominało stres pourazowy. Obrazy nagle wracały, a mi napływały łzy do oczu.

Dociera w końcu do gabinetu lekarza. Pyta, czy coś ją boli. - Po tylu godzinach siedzenia na głodniaka na tym twardym krześle bolałoby mnie, nawet gdybym była zdrowa - wybucha.

Co ja mogę zrobić?

- Komu mam się pożalić, że traktujecie pacjentów jak rzeczy?

- Co my możemy? To system jest beznadziejny. Proszę mi wierzyć, ja od 07.00 nie jadłem i nie sikałem, bo jestem jeden i jestem jednocześnie na oddziale i na SOR.

Podczas konsultacji odbiera kilka telefonów. Czy to pilne? Poczekajcie 10 minut, jestem na SOR.

- Wie pani, ratownik zarabia najniższą krajową. Nie mamy chętnych do pracy - tłumaczy.

- A zasłonka?

- To kwestia pieniędzy. Przecież rezydenci strajkowali o pieniądze na służbę zdrowia, dla wszystkich.

- Dostaliście, a gdzie pieniądze dla nas?

- Pretensje do Ministerstwa.

Kto tam nie pracował, nie zrozumie

- Przepraszam, koleżanka jednak nie chce rozmawiać. Mówi, że jak ktoś tam nie pracował, to nie zrozumie — tłumaczy jeden z lekarzy, który chciał pomóc w znalezieniu rozmówcy - pracownika SOR.

- Jak się wychodzi z takiego dyżuru na SOR, gdzie miało się mnóstwo pacjentów, kilka reanimacji, a czasem zgon, to człowiek jest naprawdę zniszczony — mówi Bartek Fiałek, lekarz rezydent i szef Regionu Kujawsko-Pomorskiego OZZL.

- Zniszczony fizycznie, bo nie spał całą noc i psychicznie, bo cały czas stykał się z cierpieniem, narzekaniem, ludźmi w ciężkich stanach. Inne zawody mogą liczyć na pomoc psychologiczną, ale lekarz czy ratownik, któremu na takim dyżurze czasem ktoś umrze, musi sobie z tym wszystkim radzić sam — mówi Fiałek.

Czy to usprawiedliwia złe traktowanie pacjentów? - Oczywiście, że nie. Trudno mi to wytłumaczyć, bo ja zawsze staram się traktować pacjentów z szacunkiem. Wiem, że cierpią. Ale trzeba też zrozumieć, że niektórym lekarzom trudno być empatycznym, kiedy są w pracy od 30 godzin.

Przykładowy dzień z życia lekarza? - O 7:30 idę do macierzystej kliniki realizować szkolenie specjalizacyjne. Kończę o 15:05 i od razu zaczynam dyżur w SOR, który kończę się o 7:30. W SOR pracuję na kontrakcie, a nie na podstawie umowy o pracę, więc po dyżurze od razu wracam do macierzystej Kliniki. Ponad 24 godziny w pracy — mówi Fiałek.

- Znajduje jednak siłę, żeby pacjentowi, który przychodzi z katarem wytłumaczyć, że to nie na SOR, tylko do Nocnej i Świątecznej Pomocy Lekarskiej. Z szacunkiem. Ale może to dlatego, że młody jeszcze jestem? Jeszcze nie mam tego wszystkiego tak bardzo dość? - zastanawia się.

Czego nie widzą pacjenci?

- Pacjenci czekają kilka godzin i mają wrażenie, że są ignorowani, nikt nie pracuje — mówi N., studentka medycyny z Łodzi, która na SOR miała praktyki. - Nie dziwię im się.

- Personel jest często sfrustrowany. Przywożą im pijanych, agresywnych ludzi. Spotykają czasem pacjentów, którzy na SOR przychodzą dla darmowych badań. Inni chcą, żeby im natychmiast ratowano kostkę, chociaż zwichnęli ją tydzień temu. Jeszcze inny (jest ich sporo) powie ratownikowi: nie możesz mi pobrać krwi, jesteś ratownikiem, nie umiesz. Żądam pielęgniarki — mówi N.

Znajoma napisała na facebooku: "Czwartą godzinę siedzę na SOR z czterolatkiem z ciężkim kaszlem, a tu się jeszcze dwie karetki wepchnęły". Ludzie często nie wiedzą, że SOR jest od ratowania życia.

Zdarzają się też pozwy. Często absurdalne. "Mówiłam, że chyba mam zawał i zupełnie mnie zignorowano. Zrobiono mi tylko takie badania (tutaj długa lista wszystkich badań, jakie można było zrobić)" - przypomina sobie N. Albo, że zastrzyk był bolesny. Po 24 godzinach trudnego dyżuru lekarz dostaje taki pozew. I co ma zrobić? Załamać się?

Ministerstwo: usprawnimy SOR. Ale skąd personel?

5 lutego 2019 Rada Ministrów przyjęła projekt ustawy, który ma m.in. usprawnić funkcjonowanie SOR. W planach jest między innymi stworzenie dwóch rodzajów dyżurów medycznych SOR — tępego i ostrego. Na tym drugim, zarezerwowanym dla najcięższych przypadków, ma być zwiększona liczba personelu.

Fiałek pracuje na SOR w ramach kontraktu, niezależnie od pracy w szpitalu. Brakowało personelu, więc się zgodził. Jako szef Terenowej Organizacji Związkowej nie godził się jednak na zarządzenie dyrekcji, które zakładało, że w trakcie ordynacji dziennej lekarze byli zobligowani do pracy w dwóch miejscach jednocześnie – w macierzystym oddziale oraz SOR.

- To niewykonalne i niezgodne z przepisami. Otrzymałem wiele skarg od lekarzy, prawnicze ekspertyzy oraz stanowisko Izby Lekarskiej. Dyrekcja ignorowała moje prośby o spotkanie, więc zgłosiłem sprawę do PIP - mówi Fiałek. - Dyrektor wezwał mnie na spotkanie - groził, ubliżał. "Nikt cię tutaj nie chce". "Zapomnij o doktoracie", mówili mu potem.

Wsparł go Związek Zawodowy. W Bydgoszczy na billboardach wywieszono plakaty o treści: "Mówimy »nie« poniżaniu lekarzy i pacjentów! Wspieramy Bartka!"

- Nagle okazało się, że pisze do mnie mnóstwo innych lekarzy i lekarek - Bartek, u mnie jest tak samo.

Lekarze: wyjeżdżamy. Zarobki to nie wszystko

- Powiem pani szczerze, ja mam dość - mówi Fiałek. Jak skończę specjalizację, możliwe, że wyjadę. Nie wyobrażam sobie takiego życia w niepewności. Że kiedy coś powiem, zaraz mnie zwolnią. Mam teraz przeciwko sobie cały ten aparat. Chcą mnie zdyskredytować, a robiłem to, co powinienem!

Na problem zwracała też uwagę lekarka rezydentka Anna Stępień. "Dyrektorzy szpitali i szefowie oddziałów wolą, żeby było tak jak do tej pory – że jeden lekarz obstawia kilka oddziałów [pracując 400, 500 godzin w miesiącu]. Z ich punktu widzenia to był i bardzo często wciąż jest złoty interes. Tyle że korzystne jest to wyłącznie dla nich, bo i dla lekarza, i dla pacjentów już z pewnością nie. Ale nikt się tym nie przejmuje, bo ważny jest system, a nie pacjent. O lekarzach nawet nie wspominając".

"Dla dyrektorów szpitali nie liczy się więc jakość usług, tylko to, żeby był ktoś do ich świadczenia. To, czy działania takiej osoby przynoszą negatywne skutki, ma drugorzędne znaczenie. Nie ma żadnych konsekwencji, jedziemy dalej. Konsekwencje są wyłącznie dla niepokornych, czyli ludzi, którzy znają swoje prawa".

Stępień też grożono już, że pracy po rezydenturze nie znajdzie. "Moje plany nie są już związane z Polską. Odliczam czas".