Pigułka "dzień po" na receptę w UE tylko w Polsce i na Węgrzech. To zgodne z prawem unijnym, ale reszta krajów recepty zniosła

Od 23 lipca 2017 roku antykoncepcja awaryjna jest w Polsce dostępna tylko na receptę. Przeciwko wprowadzeniu tej zmiany była prawie cała parlamentarna opozycja (poza czterema posłami Kukiz'15 i jednym posłem PO), za - cały PiS. Protestowały środowiska kobiece, a w połowie lipca trzy lewicowe europarlamentarzystki (z Niemiec, Szwecji i Belgii) złożyły w PE pytanie, czy zmiana w Polsce jest zgodna z prawem unijnym.

28 sierpnia komisarz Vytenis Andriukaitis, odpowiedzialny za ochronę zdrowia, odpowiedział twierdząco w imieniu Komisji Europejskiej - zmiany w dostępności środków antykoncepcyjnych (w tym pigułki ellaOne) są pozostawione do decyzji rządów państw. Dotyczy to także środków autoryzowanych jako bezpieczne przez Komisją Europejską na podstawie opinii Europejskiej Agencji Leków.

Jak PO "walczyła" o pigułkę w 2015 roku

Prawo rządów do decydowania o dostępności środków antykoncepcyjnych (i innych leków) zostało zresztą potwierdzone jeszcze w 2015 roku, niedługo po tym, jak Komisja Europejska wydała zgodę na sprzedaż ellaOne (zawierającej Octan uliprystalu - UPA) bez recepty w Unii Europejskiej.

Od stycznia 2015 ministerstwo zdrowia z ministrem Bartoszem Arłukowiczem i wiceministrem Sławomirem Neumannem na czele próbowało wybrnąć z tego niewygodnego ideologicznie dla PO problemu.

Tuż po tym, jak decyzja KE zapadła, Neumann przekonywał, że dostępność pigułki (na receptę) nie jest utrudnieniem dla Polek. Dodał także, że "Polska była przeciwna tej decyzji, głosowaliśmy przeciwko na posiedzeniu Europejskiej Agencji Leków. Jeżeli będzie zapis o decyzji władz krajowych, to utrzymamy przepis o dostępności na receptę".

Komisja podtrzymała prawo rządów do ograniczania dostępu do antykoncepcji. Enrico Brivio, rzecznik komisarza ds zdrowia powiedział: "Jeżeli jednak jakiś rząd chce utrzymać sprzedaż na recepty, to może to zrobić".

PAP otrzymał wtedy stanowisko KE: "Zgodnie z interpretacją KE dotyczącą prawodawstwa farmaceutycznego UE oraz z uwagi na charakter produktu (antykoncepcja), państwa członkowskie są właściwe do ograniczenia sprzedaży poprzez wymaganie recepty, jeżeli uznają to za konieczne”.

Ale widocznie w ministerstwie zdrowia stanowiska Komisji nie zrozumiano. Bo rzecznik resortu Krzysztof Bąk powiedział wtedy "Wyborczej": "Tabletka "dzień po" będzie w Polsce bez recepty. Taką decyzję podjęła Komisja Europejska, więc my musimy się do tego dostosować". Szef resortu Bartosz Arłukowicz podpisał takie rozporządzenie w kwietniu 2015 roku.

Gdzie w Europie są dostępne pigułki "dzień po"?

Po zgodzie KE na sprzedaż pigułki ellaOne bez recepty niektóre kraje zliberalizowały przepisy (jak Malta i Polska), niektóre nie musiały nic zmieniać, bo była u nich dostępna bez recepty już wcześniej. W niektórych (jak na Litwie) dostępne bez recepty były wcześniej inne pigułki "dzień po" (nie ellaOne, ale np. escapelle, zawierająca lewonorgestrel) i dlatego kraj nie zmieniał przepisów.

Przepisów nie zmieniły także Węgry - i przez chwilę pozostawały jedynym kraje w UE, w którym żaden rodzaj antykoncepcji awaryjnej nie był dostępny bez recepty, bo przepisy zliberalizowała Malta (grudzień 2016). W połowie 2017 roku do Węgier dołączyła Polska.

Poniżej przedstawiamy mapę dostępności pigułki "dzień po" w całej Europie (nie tylko w UE):

Źródła:European Consortium for Emergency Contraception (ECEC), The International Consortium on Emergency Contraception, Serwis BIQdata, "Gazeta Wyborcza"

1. Kraje, w których choć jeden rodzaj pigułki antykoncepcji awaryjnej jest dostępny bez ograniczeń (kolor niebieski):

UE: Austria, Belgia, Bułgaria, Cypr, Dania, Finlandia, Francja, Estonia, Niemcy, Grecja, Irlandia, Luksemburg, Łotwa, Portugalia, Rumunia, Słowacja, Hiszpania, Szwecja, Holandia, Wielka Brytania, Malta, Litwa, Chorwacja

Poza UE: Szwajcaria, Czarnogóra, Macedonia, Islandia, Mołdawia, Norwegia, Białoruś, Turcja

2. Kraje, w których pigułki "dzień po" są dostępne tylko na receptę (kolor czerwony):

UE: Węgry, Polska

Poza UE: Ukraina, Bośnia i Hercegowina, Albania, Liechtenstein, Rosja

3. We Włoszech jest ograniczenie wiekowe (kolor jasny niebieski) – tabletka jest dostępna bez recepty od 18 roku życia.

Na mapie nie ma rozróżnienia jakie pigułki są dostępne bez recepty - nie musi to być więc ellaOne. Np. w Chorwacji, niektóre rodzaje pigułek są dostępne bez recepty od 16 roku życia, a niektóre bez ograniczeń. W Holandii pigułki można kupić w zwykłym sklepie (wziąć z półki), a w innych może je sprzedać tylko aptekarz. W niektórych, np. w Wielkiej Brytanii, pigułki są bezpłatne jeżeli uzyska się na nie receptę.