Polska potrzebuje milionów pracowników z zagranicy - rząd musi to ułatwić. Apel biznesu i NGO-sów

W Polsce za dziesięć lat będzie brakować 4 mln pracowników - wynika z danych przedstawionych przez Ministerstwo Inwestycji i Rozwoju. Brakować będzie nie tylko niewykwalifikowanych pracowników fizycznych, ale też wykwalifikowanych kadr. Z 20 milionów potrzebnych pracowników pracować będzie tylko około 16 milionów.

Żeby uniknąć katastrofy gospodarczej, potrzebujemy więc milionów cudzoziemców - migrantów zarobkowych.

Dlatego organizacje zrzeszające pracodawców oraz organizacje pozarządowe skupiły się na przepisach, które nie nadążają za rzeczywistością. W liście do minister pracy Elżbiety Rafalskiej oraz minister przedsiębiorczości i technologii Jadwigi Emilewicz apelują o wprowadzenie zmian systemowych, które usprawnią proces legalizacji pracy i pobytu obcokrajowców w naszym kraju.

Ich postulaty to m.in. nieprzywiązywanie cudzoziemców do pracodawców, zalegalizowanie prawa do pracy od momentu złożeniu wniosku przez cudzoziemca, możliwość pracy bez zezwolenia dla cudzoziemców, którzy ukończyli edukację w Polsce, oraz automatyzacja i informatyzacja systemu legalizacji pracy cudzoziemców.

Proponują też większe zaufanie do cudzoziemców - po pewnym czasie (np. 3 latach) legalnej pracy cudzoziemcy otrzymywaliby generalne zezwolenie na legalny pobyt oraz pracę w Polsce na okres np. 5 lat.

List podpisały

• Business Center Club,
• Krajowa Izba Gospodarcza,
• Związek Przedsiębiorców i Pracodawców,
• Fundacja Centrum Badań Migracyjnych,
• Fundacja Polskie Forum Migracyjne,
• Helsińska Fundacja Praw Człowieka,
• Inicjatywa Chlebem i Solą,
• Instytut Spraw Publicznych,
• Stowarzyszenie Homo Faber,
• Stowarzyszenie Interwencji Prawnej,
• Stowarzyszenie na Rzecz Integracji Społeczeństwa Wielokulturowego.

To przełomowy moment – Polska z kraju emigracji zaczyna być krajem imigracji. Na razie przeważająca większość cudzoziemców pracujących w Polsce to Ukraińcy, ale będziemy potrzebować też pracowników z innych krajów.

Tymczasem wszystko wskazuje na to, że popełnimy jeszcze gorsze błędy. Ani polskie społeczeństwo, ani administracja państwowa nie są gotowe na napływ pracowników z zagranicy, niezbędny dla utrzymania tempa rozwoju gospodarki, ale także ze względu na starzejące się polskie społeczeństwo.

Jak piszą autorzy raportu Stowarzyszenia Interwencji Prawnej o cudzoziemcach na polskim rynku pracy, „Planując politykę migracyjną (…) musimy patrzeć na nią całościowo. Nie przyjeżdżają do nas bowiem pracownicy czy pracowniczki, tylko ludzie, którym należy zapewnić odpowiednie działania zwiększające integrację w polskim społeczeństwie i zachęcające do migracji osiedleńczych, do przyjazdów całymi rodzinami”.

Dwa miliony migrantów ekonomicznych

Jak podaje Ministerstwo Pracy, w 2017 roku polskie urzędy pracy wydały 235 tys. pozwoleń na pracę dla cudzoziemców oraz zarejestrowały 1,8 mln tzw. oświadczeń pracodawców „o zamiarze powierzenia pracy cudzoziemcowi”.

85 proc. pozwoleń na pracę i 95 proc. oświadczeń dotyczyło Ukraińców, których zatrudnia już aż 10 proc. polskich pracodawców. Pozostali cudzoziemcy pracujący w Polsce to obywatele Białorusi, Mołdawii, Indii, Nepalu, Turcji, Armenii, Chin i Wietnamu.

Obsługują nas w kawiarniach, są sprzedawcami w sklepach, dostarczają paczki i jedzenie, sprzątają w hotelach. Ale nie tylko – coraz częściej pracują jako menedżerowie i inżynierzy. Coraz rzadziej sadzą i zbierają owoce i warzywa.

Tomasz Cytrynowicz, dyrektor biura szefa Urzędu ds. Cudzoziemców z rozbrajającą szczerością przyznał podczas niedawnej konferencji organizowanej przez Rzecznika Praw Obywatelskich, że nikt tak naprawdę nie wie, ilu Ukraińców pracuje w Polsce – ale są to z pewnością liczby wyższe od tych oficjalnych.

Co ciekawe, jesteśmy też liderem na skalę europejską w wydawaniu wiz długoterminowych i zezwoleń pobytowych dla cudzoziemców z tzw. krajów trzecich.

W interesie rynku pracy i nas wszystkich jest to, żeby cudzoziemcy zostali i pracowali w Polsce, a nie przemieszczali się do innych krajów, korzystając z otwartych granic w strefie Schengen. Jak to osiągnąć? W dokumencie „Nowe priorytety polityki migracyjnej” możemy przeczytać o następujących planach Ministerstwa Rozwoju:

• powstaną narzędzia, które pomogą monitorować migracje i diagnozować potrzeby społeczno-gospodarcze Polski;
• wypracowane zostaną narzędzia służące przyciąganiu pracowników i przedsiębiorców z zagranicy;
• polskie uczelnie i jednostki naukowe otworzą się na obcokrajowców;
• powstanie system rozwiązań, które ułatwią integrację cudzoziemców, w tym osób polskiego pochodzenia.

Resort zapowiada, że szczegółowe rozwiązania zostaną przygotowane w połowie 2018 roku. Na razie śmiało można stwierdzić, że jesteśmy w punkcie zero.

Nowe procedury utrudniają

Na początku 2018 roku weszły w życie nowelizacja ustawy o cudzoziemcach i ustawy o promocji zatrudnienia i rynku pracy. Wprowadzono m.in. nowe rodzaje pozwolenia: na pracę sezonową, oraz w związku z przeniesieniem wewnątrz przedsiębiorstwa.

Zmieniły się m.in. przepisy dotyczące wydawania oświadczeń oraz pozwoleń na pracę. Zgodnie z nowymi przepisami trzeba udowodnić, że dany cudzoziemiec ma kwalifikacje do wykonywania zawodu, a urząd ma prawo poprosić o przesłanie oryginalnych dokumentów.

Jak przyznaje jednak MSWiA, głównym celem nowelizacji było wdrożenie prawa unijnego. Te zmiany nie ułatwiły życia cudzoziemcom, którzy chcą pracować w Polsce, wręcz przeciwnie – procedury znacznie się wydłużyły.

W związku z tym, co trzecia przebadana firma korzysta z usług firm pośredniczących w rekrutacji cudzoziemców, a co piąta z usług nieformalnych pośredników – co otwiera drogę do nadużyć i wykorzystywania potencjalnych pracowników.

W Polsce teoretycznie branie prowizji od potencjalnych pracowników jest nielegalne. Ale jak sprawdzić, w jaki sposób działają nieformalni pośrednicy za granicą, którzy rekrutują pracowników bezpośrednio na miejscu, np. w Indiach albo Nepalu? Nie podlegają oni przecież pod polskie prawo.

Za liczbami stoją ludzie

Założenie, że pracownicy spoza UE „przyjadą na chwilę” było podstawowym błędem Francji i Niemiec, które w latach 60. i 70. zapraszały do pracy cudzoziemców. Efektem było powstanie do pewnego stopnia równoległych społeczeństw i bardzo ograniczone interakcje pomiędzy cudzoziemcami a społeczeństwem przyjmującym. Od niedawna rządy Europy Zachodniej wprowadzają rozwiązania, które mają zniwelować część negatywnych skutków takiej polityki.

Polska ma szansę, żeby takiego błędu nie popełnić. Na razie jednak rząd PiS działa dokładnie odwrotnie.

• Nie istnieje żaden rządowy dokument dotyczący polityki integracyjnej,
• Rząd nie ma sensownego pomysłu na to, jak ułatwiać cudzoziemcom interakcję z polskim społeczeństwem, uczyć się polskiego języka i kultury, czy odnaleźć się na rynku pracy.

To polityka zaprzeczania rzeczywistości – rząd nie chce zmierzyć się z faktami i z prawdziwymi problemami prawdziwych migrantów. To z pewnością nie jest metoda na to, żeby cudzoziemców zachęcać do przyjazdu do Polski – i do zamieszkania tu na stałe.

Łatwiej utrzymywać fikcję postaci „uchodźcy wyobrażonego” – terrorysty, Araba, muzułmanina, który jest sumą wszystkich strachów Polaków. Tymczasem statystycznie uchodźca w Polsce raczej jest samotną matką z Czeczenii z czwórką dzieci, której nikt w Polsce nie chce wynająć mieszkania.

A migrant jest właśnie np. obywatelem Ukrainy albo Nepalu, który przyjechał do pracy – ale jeśli nikt nie pomoże mu nauczyć się języka i zapuścić tu korzeni, to niedługo wyjedzie dalej, na Zachód. A polski pracodawca straci pracownika, którego zdążył już wyszkolić.

W Polsce pomocą cudzoziemcom zajmują się niemal wyłącznie organizacje pozarządowe, które do tej pory finansowane były głównie ze środków europejskich. Od 2015 roku jednak rząd PiS blokuje wypłaty z tzw. FAMI, czyli Funduszu Azylu, Migracji i Integracji.

Zamiast tego Ministerstwo Spraw Wewnętrznych i Administracji zorganizowało wiosną i latem 2017 roku dwa nabory „ograniczone”, w których startować mogły jedynie urzędy wojewódzkie.

Przeważającą większość działań integracyjnych – zarówno dla uchodźców, jak i migrantów – koordynują właśnie organizacje pozarządowe. Blokowanie środków europejskich jest dla nich katastrofalne.