Poseł Sasin broni państwa prawa przed prezes Gersdorf. Goebelsiki konstytucyjne

Argumenty obozu władzy dla OKO.press komentuje prof. Ewa Łętowska. Jej zdaniem nie można - bez naruszania zasad rzetelnej legislacji - przy pomocy nowej ustawy o SN przenosić w stan spoczynku sędziów, którzy ukończyli 65 lat, w tym sędzi Małgorzaty Gersdorf.

To powodowałoby bowiem, że bezpośrednio zastosowana nowa ustawa wywierałaby wsteczny skutek.

Interpretacja jaką stosują władze wynika z nieumiejętności zrozumienia, co to jest wykładnia systemowa: widzą tylko to, co „napisane” , a nie widzą tego, co wynika" (cała wypowiedź prof. Łętowskiej - niżej).

Sasin jako konstytucjonalista

Na mocy ustawy o Sądzie Najwyższym, która wchodzi w życie 3 lipca 2018, kończy się kadencja pierwszej prezes Sądu Najwyższego, bo Małgorzata Gersdorf ma już ponad 65 lat (rocznik 1952). Gersdorf nie podporządkowała się ustawie powołując się na konstytucyjny zapis o sześcioletniej kadencji pierwszego prezesa SN, zgodnie z którym sprawuje swój urząd do 29 kwietnia 2020 roku. Zadeklarowała, że 4 lipca 2018 przyjdzie do swego gabinetu.

Sytuacja polityczna wymaga więc wzmożonego ostrzału prof. Gersdorf. W programie TVP Woronicza 17 Jacek Sasin zasugerował 1 lipca, że narusza ona polskie prawo "aby zachować pozycję zawodową". Pomijając insynuację, że idzie tu o trzymanie się stołka, zanalizujemy wartość rozumowania Sasina, czy całego obozu dobrej zmiany.

Rozumowanie Jacka Sasina, przewodniczącego Komitetu Stałego Rady Ministrów i zausznika prezesa Kaczyńskiego wygląda tak:

• Konstytucja niby stwierdza, że "Pierwszego Prezesa Sądu Najwyższego powołuje Prezydent Rzeczypospolitej na sześcioletnią kadencję" (art. 183, ust. 3), ale jednocześnie
• Konstytucja "daje ustawodawcy delegację" do ustanowienia wieku emerytalnego sędziów ( zgodnie z art. 180 ust. 4).
• Na tej podstawie Sejm określił ustawą wiek emerytalny sędziów SN na 65 lat, a
• zgodnie z art 83 Konstytucji ustawa obowiązuje wszystkich, a zatem
• prezes Gersdorf narusza ustawę, ignoruje obowiązujące prawo i tym samym
• narusza zasadę praworządności, której rzekomo broni
• i bezpodstawnie utrwala obraz Polski jako kraju niepraworządnego.

Takie rozumowanie, przy pozorach poprawności, jest nieuzasadnioną manipulacją tak zasadniczą, że spełnia kryteria powiedzenia Goebbelsa, że "im większe kłamstwo, tym ludzie łatwiej w nie uwierzą".

Zwłaszcza, gdy słyszą je z wielu ust. Zbigniew Ziobro w Radiu Maryja mówił 30 lipca: "Jestem przekonany, że ustawa [o SN], pomimo oporów wejdzie w życie, a

Nie ma w Polsce sądownictwa równoległego, ale takie, które znajduje swoje umocowanie w obowiązującym prawie"

Wyższość Konstytucji nad ustawą

Jak stanowi artykuł 8, zapisy Konstytucji są "najwyższym prawem RP". Obowiązuje elementarna zasada wyższości Konstytucji nad aktami niższego rzędu. Odrzucenie takiej zasady stanowiłoby obalenie ustroju państwa, co dla PiS nie jest może wielkim problemem, ale dla rozumowania Sasina - owszem, bo ono ma pozory legalizmu.

Art. 8 brzmi tak:

• Konstytucja jest najwyższym prawem Rzeczypospolitej Polskiej.
• Przepisy Konstytucji stosuje się bezpośrednio, chyba że Konstytucja stanowi inaczej.

Jeżeli zatem porównamy jednoznaczne stwierdzenie w Konstytucji, że kadencja pierwszej prezes SN trwa sześć lat ze sprzecznym z nim - w przypadku prezes Gersdorf - zapisem ustawy o 65 letnim wieku emerytalnym, trzeba jednoznacznie uznać wyższość zapisu w Konstytucji. Nie ma wątpliwości.

Tak argumentował rzecznik SN sędzia Michał Laskowski po zakończeniu Zgromadzenia Sędziów SN (które 28 czerwca jednogłośnie orzekło, że sędzia Gersdorf pozostaje nadal na stanowisku):

„Chciałbym zwrócić uwagę na słowa »bezpośrednie stosowanie przepisu Konstytucji«. Uznajemy, że nie można w drodze ustawy zmieniać jasnej, kategorycznej i pełnej normy, wynikającej wprost z Konstytucji. Tam kadencja I prezesa została uregulowana i obowiązuje zakaz regulowania tej samej materii mocą ustawy”.

Interpretacja systemowa, czyli czytajmy art. 180 w całości

Sasin (PiS) argumentuje, że w Konstytucji jest zapis o ustawowej regulacji wieku emerytalnego i należy rozpatrywać Konstytucję "kompleksowo". Jego zdaniem sędzia Gersdorf korzysta wyłącznie z jednego zapisu o sześcioletniej kadencji, bo to dla niej "wygodne".

Dokonajmy zatem interpretacji "kompleksowej", czyli systemowej. To nie jest zbyt trudne. Sasin powołuje się na ustęp 4 art. 180, ale artykuł ten trzeba czytać w całości. Oto on:

1. Sędziowie są nieusuwalni.
2. Złożenie sędziego z urzędu, zawieszenie w urzędowaniu, przeniesienie do innej siedziby lub na inne stanowisko wbrew jego woli może nastąpić jedynie na mocy orzeczenia sądu i tylko w przypadkach określonych w ustawie.
3. Sędzia może być przeniesiony w stan spoczynku na skutek uniemożliwiających mu sprawowanie jego urzędu choroby lub utraty sił. Tryb postępowania oraz sposób odwołania się do sądu określa ustawa
4. Ustawa określa granicę wieku, po osiągnięciu której sędziowie przechodzą w stan spoczynku.
5. W razie zmiany ustroju sądów lub zmiany granic okręgów sądowych wolno sędziego przenosić do innego sądu lub w stan spoczynku z pozostawieniem mu pełnego uposażenia.

Ust. 1 art. 180 jednoznacznie stanowi, że sędziowie są co do zasady nieusuwalni. Prawo władz ustawodawczych do określenia wieku emerytalnego nie może zaprzeczać tej konstytucyjnej zasadzie. Innymi słowy,

Oznacza to, że nie można - obniżając wiek emerytalny - odwołać 27 sędziów SN, którzy przekroczyli wiek 65 lat. Powinni orzekać do 70 lat. Taka interpretacja jest oczywistym zabezpieczeniem niezależności sądownictwa,

Art. 180 stanowi zamkniętą całość, która stoi na straży nieusuwalności sędziów, Nie może tu działać zasada działania prawa wstecz, bo sędziowie SN, w tym prezes Gersdorf zostali powołani na podstawie poprzedniej ustawy o SN.

Prof. Łętowska: Nieusuwalność jest zasada nadrzędną

Jak mówi OKO.press prof. Ewa Łętowska, nieusuwalność sędziów opisana w ust. 1 art. 180 Konstytucji to zasada nadrzędna.

Ustawa może określić granice wieku spoczynkowego, ale powstanie tu problem intertemporalny, co robić z sędziami, którzy zaczęli służbę, powołani przed wejściem w życie ustawy nowej. Ustawodawca musi tu zazwyczaj wybierać między zasadą dalszego działania ustawy dawnej i bezpośrednim działaniem ustawy nowej. To ostatnie oznaczałoby - w warunkach spornej ustawy o SN - natychmiastowe przeniesienie w stan spoczynku osób, które ukończyły 65 lat.

Tyle, że skoro istnieje konstytucyjna zasada nieusuwalności sędziów i gdy ograniczenia tej zasady przewiduje sama Konstytucja w kolejnych ustępach art. 180, nie można przy wyborze opcji intertemporalnej kierować się interpretacją zrywajacą z zasadą nieusuwalności opisana w ust. 1 nie naruszając zasady rzetelnej legislacji.

Wykładnia systemowa Konstytucji wymaga zastosowania w tym wypadku zasady dalszego działania ustawy dawnej. Nie można zatem, ani przez wyraźne działanie ustawodawcy w ustawie zwykłej, ani w drodze interpretacji optować tu za zasadą bezpośredniego działania ustawy nowej.

Problemem interpretatorów jest a) nieumiejętność zrozumienia co to jest wykładnia systemowa (widzą tylko to, co „napisane”, a nie widzą tego, co wynika) i nieświadomość, że problem międzyczasowy, intertemporalny, tzn. dotyczący wejścia w życie ustawy wobec sytuacji już trwających, oznacza odrębny problem dla legislatora i interpretatora.

Jest jeszcze artykuł 183 o sześcioletniej kadencji Pierwszej Prezes

Czytanie "kompleksowe", jakie proponuje Sasin, powinno uwzględniać także mocny zapis dotyczący konkretnie Pierwszego Prezesa SN. Jest on - czy raczej ona - nie tylko nieusuwalna jako sędzia, ale dodatkowo ma zagwarantowaną sześcioletnią kadencję. PiS może zmieniać wiek emerytalny sędziów, ale nie może w ten sposób naruszać konstytucyjnych zasad nieusuwalności sędziów, w tym zwłaszcza Pierwszego Prezesa SN.

Art. 183

• Sąd Najwyższy sprawuje nadzór nad działalnością sądów powszechnych i wojskowych w zakresie orzekania.
• Sąd Najwyższy wykonuje także inne czynności określone w Konstytucji i ustawach.
• Pierwszego Prezesa Sądu Najwyższego powołuje Prezydent Rzeczypospolitej na sześcioletnią kadencję spośród kandydatów przedstawionych przez Zgromadzenie Ogólne Sędziów Sądu Najwyższego.

Komitet Praw Człowieka ONZ: obniżenie wieku emerytalnego sędziów z efektem wstecznym narusza niezależność sędziów

Prof. Marcin Matczak opublikował na swym FB 1 lipca fragment stanowiska Komitetu Praw Człowieka ONZ w sprawie wieku emerytalnego sędziów, który opisuje ogólną zasadę.

„Komitet Praw Człowieka ONZ zauważa, że prawo do sprawiedliwego procesu przed niezależnym sądem wymaga, aby wiek emerytalny sędziów był adekwatnie zabezpieczony prawem.

(...). W tych państwach, w których wiek emerytalny sędziów nie jest ustalony w konstytucji, być może ze względu na chęć zachowania elastyczności uwzględniającej przyszłe zmiany w długości ludzkiego życia, powszechnie przyjmuje się, że jakakolwiek zmiana [wieku emerytalnego sędziów] nie może stosować się do tych, którzy obecnie zajmują swoje stanowiska, bez ich zgody.”

Prezes Gersdorf: gra w trzy kubki

W pesymistycznym "felietonie", który ukazał się 1 lipca na stronie Sądu Najwyższego Małgorzata Gersdorf obciąża polityków winą za "niszczenie wymiaru sprawiedliwości, a wraz z nim całego państwą". O sytuacji, w jakiej się znalazła pisze: "Sędziowie zostali wciągnięci w brutalną grę, której - tak jak gry w trzy kubki - nie można wygrać".