Prawica puściła fejka, że agresywny demonstrant to Ukrainiec, a potem obwiniła za to opozycję

Odkłamujemy historię fake newsa na temat nietypowo zachowującego się uczestnika protestu w Warszawie. Rozpowszechniali go w sieci zwolennicy obu stron polskiej sceny politycznej, ale odpowiedzialność udało się zrzucić na stronę opozycyjną – choć to nieprawda.

W ostatni czwartek, 26 lipca 2018, w Warszawie odbywa się manifestacja pod Pałacem Prezydenckim. Późnym wieczorem - już po rozwiązaniu demonstracji - dochodzi do utarczek z policją. Zostaje użyty gaz pieprzowy.

W mediach można zobaczyć nagranie uczestnika demonstracji, który krzyczy do policjantów, jest silnie pobudzony i w sposób nieskoordynowany wymachuje rękoma do policjantów i do innych protestujących.

27 lipca rano uczestnicy mediów społecznościowych rozpoczynają poszukiwania, by ustalić tożsamość tej osoby. Zajmują się tym zarówno zwolennicy obecnej władzy, jak i jej przeciwnicy, w tym uczestnicy protestów.

Wielu protestujących, którzy znajdowali się blisko młodego mężczyzny, twierdzi, że go nie zna, że nie należy on do żadnej organizacji. Tajemnica rośnie, nastroje są coraz gorętsze.

Akt I. „Wychodzi na to, że Ukraińcy zaczynają nam się tutaj panoszyć”

27 lipca o godz. 16.45 na Twitterze pojawia się pierwszy tweet łączący tajemniczego protestującego z osobą Wiaczesława Skidana, ukraińskiego studenta i aktora, który występował jako statysta w kilku programach TVP.

Połączenie jest proste – sklejka dwóch zdjęć: kadru z nagrania demonstracji oraz kadru z telewizyjnego programu. Działa, bo mężczyźni rzeczywiście są do siebie podobni, może nie całkowicie, ale też sytuacja pokazywana na fotografiach jest zupełnie inna.

Narzędzia analityczne wskazują, że ten pierwszy tweet pochodzi z konta @KOW_z_KOD. To radykalne prawicowe konto, piszące głównie przeciwko Komitetowi Obrony Demokracji.

W opisie konta czytamy: „Bez skrupułów i bez litości obnażamy prawdę na temat chorego tworu zwanego KOD-em i całego lewactwa. Słychać od nich wycie? Znakomicie! KOD – wypad barachła!”. We wpisie nt. demonstranta pisze: „Wychodzi na to, że Ukraińcy zaczynają nam się tutaj panoszyć”.

Oczywiście, wpis nt. zidentyfikowanego uczestnika protestów rozchodzi się szeroko, choć przez długi czas tylko w prawicowym gronie. W przekazywanie informacji, że na proteście starcie z policją wywołał Ukrainiec, natychmiast włączają się też inne konta – znowu prawicowe.

Wśród pierwszych są: Sir Winston (@TD28771438), który określa siebie jako „Kato-Lach. Ultramoher. Polska ziemia – polskie zasady” oraz Ewa G. (nazwisko do wiadomości red.), która pisze o sobie po prostu „sympatyk Prawa i Sprawiedliwości”.

Informacja zaczyna krążyć na Twitterze. Wtedy jeszcze jedną z opcji jest także to, ze widoczny na zdjęciu człowiek to „UPAiniec, żołnierz od Kramka”, czyli powiązany ze znienawidzoną przez prawicę Fundacją Otwarty Dialog, której szefuje Bartosz Kramek. Ale ta wersja szybko znika z TT.

Zaraz po godz. 17.00 - wciąż 27 lipca - Łukasz Bugajski, przedstawiający się jako ekspert w obszarze bezpieczeństwa, wstawia tweet z informacją, że płaci „5000 zł osobie, która udzieli mi informacji o człowieku widocznym na filmie, który atakuje policjantów. (…) Trzeba skończyć z tymi grupami chamów którym się za dużo wydaje.” (pisownia oryg.).

Już o 18.28 odpowiedzi udziela mu Adam K. (nazwisko znane red.), który wrzuca tweet z tymi samymi zdjęciami co @KOW_z_KOD i sugeruje, że poszukiwanym jest Wiaczesław Skidan. Bugajski jest bardzo zaangażowany w „tropienie” protestującego. W kolejnym tweecie pisze: „Chamie z filmu, kimkolwiek jesteś, musisz wiedzieć że zrobię WSZYSTKO żeby Cię wytropić. Myślisz że możesz odbierać godność funkcjonariuszowi? Ja pozbawię Cię prywatności i poczucia bezpieczeństwa. Chciałeś być sławny? Będziesz, ale nie licz na wybaczenie.”

I od tego momentu podaje też dalej tweety identyfikujące mężczyznę jako Wiaczesława Skidana.

„To pierwszy antypolski atak od czasów OUN i UPA”

W akcję rozpowszechniania informacji włącza się wiele prawicowych kont, w tym te bardzo znane na Twitterze, jak choćby „Czerwone Potworki”, czy np. „Kalendarz Niepodległej” (obywatelska inicjatywa na 100-lecie odzyskania niepodległości RP). To ostatnie konto pyta na Twitterze prawicowego publicystę Stanisława Janeckiego, dlaczego Wiaczesław nie został jeszcze deportowany.

Bo oczywiście wskazanie jako winnego ukraińskiego aktora sprawia, że do głosu dochodzą antyukraińskie nastroje. W odzwierciedlających je komentarzach hasło o natychmiastowej deportacji należy do łagodniejszych.

Hejt wylewa się też na Facebooku, gdzie internauci odnajdują profil Wiaczesława Skidana i nie czekając na jakiekolwiek potwierdzenie, czy rzeczywiście to on był agresywnym protestującym, wstawiają komentarze. Dużo jest po prostu wulgarnych, ale są też takie: „To pierwszy antypolski atak od czasów OUN i UPA”.

19.30 Marcin Makowski, dziennikarz „Do Rzeczy”, tweetuje: „Widzę, że na tzw. 'prawicowym Twitterze' niektórzy twierdzą, że chłopak w białym t-shircie to „podstawiony Ukrainiec Wieczysław”. Z kolei na „opozycyjnym Twitterze” szukają chłopaka, jako prowokatora władzy. A ja stawiam, że na koniec dnia okaże się, że to zwykły głupek.”

To tweet, który doskonale oddaje kolejność obiegu informacji nt. protestującego. Gdy anty-PiS wciąż próbuje zidentyfikować mężczyznę, pro-PiS już go znalazł i obwinił.

Do nocy 27 na 28 lipca informacja o tożsamości protestującego rozprowadzana jest na Twitterze i Facebooku wyłącznie wśród prawicowych kont. Dopiero w nocy z 27 na 28 lipca tweet na ten temat podaje dziennikarka Hanna Lis.

(Korekta. Po publikacji tego tekstu pani Lis zaprzeczyła, jakoby miała ok. 3 nad ranem pisać cokolwiek na twitterze. Zamieszczamy poniżej jej dwa tweety, jeden z nocy z 27 na 28 lipca, już usunięty, drugi dzisiejszy - prostujący).

Zaś rano – następne osoby związane z obozem anty-PiS. Od nich informacja trafia m.in. do polityków Platformy, w tym do rzecznika PO Jana Grabca, który tweetuje o tym o godz. 11.12, czyli po 18 godzinach od momentu pojawienia się pierwszej informacji na TT.

Już ok. godz. 13.00 w mediach społecznościowych pojawia się też dementi adwokata broniącego protestujących, Jarosława Kaczyńskiego, który stwierdza, że demonstrant nie jest ukraińskim aktorem, a powiązanie go z Wiaczesławem Skidanem z powodu podobieństwa fizycznego to klasyczny fake news.

Z rozpowszechniania informacji nt. Ukraińca zaczynają wycofywać się kolejni użytkownicy social media, część z nich kasuje tweety.

Akt II. Prawicowe media: hejt na Ukraińca nakręciła opozycja!

I wtedy rozpoczyna się drugi akt, teraz już klasycznej manipulacji (do tej pory można by to uznać po prostu za nieświadomą pomyłkę). Na portalach internetowych niezalezna.pl i TVP.pl pojawia się informacja, że hejt na Ukraińca „nakręciła” opozycja.

Dzieje się tak głównie ze względu na tweet Jana Grabca, ale niezalezna.pl powołuje się też na aktorkę Krystynę Jandę, która udostępniła informację na Facebooku. Oczywiście niezalezna.pl ani słowem nie wspomina, że zanim zatweetował Grabiec, przez kilkanaście godzin tweetowała o tym prawica.

Podobnie zresztą robi TVP w tekście „Prowokator z TVP – opozycja rozpowszechnia kolejnego fake newsa”, którego autor na Twitterze zauważa wyłącznie wpisy Hanny Lis, Jana Grabca – oraz tweet Samuela Pereiry, szefa portalu TVP Info, który 28 lipca po południu dementuje informacje o Skipanie.

W artykule pojawia się też taki fragment:

„Przedstawiciele i sympatycy opozycji nie przejmowali się, że powielenie tego typu informacji może uderzyć w potencjalnie niewinnego człowieka. Jak potwierdził na mediach społecznościowych obrońca protestujących przed Sejmem, współpracujący z Nowoczesną prawnik Jarosław Kaczyński (prywatnie mąż posłanki Nowoczesnej Kornelii Wróblewskiej), agresywny uczestnik czwartkowych protestów nie jest prowokatorem. Co więcej, nie ma nic wspólnego z p. Skidanem.”

Na Twitterze sytuację w jedynie słuszny sposób podsumowuje prawicowe konto o nazwie Farloon: „Streszczenie afery: 1. KODziarze podali fałszywą informację, że to Wiaczesław z TVP 2. Młodzieżówka PO zwyzywała Ukraińca, rzekomo prowokatora PiS 4. To nie on 5. Niemiecki onet pisze, że Polacy są ksenofobiczni 5. KOD i PO narzekają, że Polacy są nietolerancyjni #bekazlewactwa”. (pisownia oryg.)

I to jest właśnie mistrzostwo manipulacji

Bo choć w demonstrancie ukraińskiego aktora zobaczyła prawica, choć rozpowszechniała o nim informację przez kilkanaście godzin bez udziału obozu anty-PiS, gdy wyszło na jaw, że to fake news, prawica nie tylko się z tego wycofała, ale też obwiniła opozycję za rozpowszechnianie fałszywej informacji.

Rzeczywistą wpadką opozycji było to, że nabrała się na krążący po sieci news, nie sprawdzając, czy ktokolwiek wiarygodny potwierdził tę informację. Niespecjalnie warto się jednak z tego śmiać, bo wystarczy przypomnieć, na co zaledwie kilkanaście dni wcześniej nabrał się premier Mateusz Morawiecki oraz szef jego gabinetu Marek Suski. Obaj uznali za wielce prawdopodobne, że na archiwalnym zdjęciu studentów z Gierkiem z lat 70. ubiegłego wieku znajduje się obecna prezes Sądu Najwyższego Małgorzata Gersdorf. Co oczywiście było nieprawdą.

Powtórzę po raz kolejny, ale warto to powtarzać: czas rozpocząć walkę z fake newsami na poważnie, bo to broń w wojnie informacyjnej, która nie ma barw politycznych, i uderzy, wcześniej czy później – w każdego.