Albo prawybory i jedna lista demokratów, albo klęska. Kasprzak o wyborach samorządowych

W listopadzie 2018 w wyborach samorządowych wybierzemy władze gmin, powiatów, sejmiki wojewódzkie, burmistrzów i prezydentów miast. Według Obywateli RP, jeśli demokraci z różnych stron sceny politycznej nie wyłonią wspólnej listy, chociażby w wyborach do sejmików, to PiS wygra.

Paweł Kasprzak, jeden liderów Obywateli, jest przekonany, że sejmiki będą stracone, jeśli startować będą koalicje partyjne. Proponuje znacznie szerszą formułę - tworzenie wspólnych list poprzez lokalne prawybory. Obywatele mają gotowy projekt jak to zrobić, prace przygotowawcze trwają w kilkudziesięciu gminach.

Wykłada swoje argumenty w bardzo przekonywującej formie w tekście, który OKO.press dziś publikuje.

OKO.press również zastanawiało się co zrobić by demokratyczna Polska nie przegrała z PiS kolejnych wyborów, jak uchronić nasze lokalne ojczyzny przez "złą zmianą". Wszystkie sondaże, również te zamawiane przez OKO.press, pokazują dużą przewagę PiS na konkurentami politycznymi. Pisaliśmy o tym kilka dni temu w analizie najnowszego sondażu CBOS

OKO.press zaproponowało w grudniu debatę wokół 13 punktów planu jak wygrać z PiS. Jedenasty punkt to "twórzcie koalicje". Entuzjazmu po stronie opozycji nasz plan nie wywołał.

Oddajemy dziś głos Pawłowi Kasprzakowi. To inna propozycja - równie ciekawa, co budząca wiele oporów wśród polityków i wśród pozapartyjnych środowisk. Kasprzak argumentuje, że prawybory pozwalają na oderwanie się od "partyjniactwa", które tak wielu demokratów zraziło do opozycji parlamentarnej.

Projekt Obywateli to nie jest tylko luźny pomysł, to dobrze przygotowana i przemyślana strategia, która jest realizowana już w kilkudziesięciu gminach.

Czytajcie i dyskutujcie. Głos ma Paweł Kasprzak

Prawybory – test wiarygodności opozycji

PO i Nowoczesna, zawierając porozumienie w sprawie wspólnej listy w wyborach do sejmików wojewódzkich, postawiły trafną diagnozę. To właśnie w tych i tylko w tych wynikach wyborów samorządowych czytelny będzie rezultat starcia PiS z demokratyczną opozycją.

Na tym jednak trafność diagnozy się kończy –

Obie partie opozycji przegrały sromotnie w wyborach z 2015 roku i zwłaszcza dla PO wynik tamtego głosowania oznaczał coś poważniejszego niż tylko żółta kartka od wyborców. Obie partie działają na wyborców ze Wschodniej Polski jak płachta na byka. Na Zachodzie kraju – jeśli pozostać przy umownym podziale – ten sojusz też nie budzi entuzjazmu.

Zjednoczona Opozycja - PO i Nowoczesna - to za mało na PiS

Do tego PSL osobno, rozbita lewica także. Wygląda na to, że powtórzymy scenariusz z ostatnich wyborów parlamentarnych, łącznie z ordynacyjnym fuksem i premią d’Hondta dla PiS od wszystkich, którzy pójdą pod 5 -procentowy próg wyborczy – efektywnie wysoki w tych wyborach.

W Gdańsku i Wrocławiu na urząd prezydenta wystartuje po kilku kandydatów wywodzących się z tego samego „liberalnego pnia” PO i Nowoczesnej. Nie licząc kandydatów lewicy, ruchów miejskich itd. Te najbardziej znane przypadki bynajmniej nie są odosobnione. W Gdańsku ze strony PiS nie widać póki co mocnego kandydata, ale

W Warszawie Rafał Trzaskowski z PO wygląda z kolei na pewniaka. Cóż – przed kampanią tak wygląda, nigdy dość przypominania przegranej Bronisława Komorowskiego mimo przewagi. Wizerunek PO-wskiego „układu” w warszawskim ratuszu obciąży natomiast Trzaskowskiego z pewnością silniej niż Komorowskiego obciążyły wszystkie przewiny Tuska i Kopacz.

A już rozmowy o warszawskiej koalicji – i te z udziałem jeszcze Ryszarda Petru, i te z Włodzimierzem Czarzastym z SLD – do żywego przypominały klimat z Sowy i Przyjaciół. Z grubsza zaś patrząc, to właśnie ten klimat, a nie żadne ujawnione w słynnych nagraniach wszeteczeństwa (nie było ich tam), przesądziły o porażce „liberałów” i potężnej niechęci do wszelkiego „partyjniactwa”, zwłaszcza zaś liberalnego.

Partie parlamentarnej opozycji, liczące na sukces w wyborach, musiałyby dokonać cudu, by ktokolwiek z wyborców spoza ich najtwardszego elektoratu zdołał uwierzyć, że spełnią jakąkolwiek wyborczą obietnicę. Twardy elektorat tej wiary nie ma w sobie również – twardy jest zaś właśnie dlatego, że do niczego mu ona nie jest potrzebna.

Polacy sądzą dziś - nie bez przyczyny - że jedyną partią, która obietnic dotrzymuje i to z nawiązką jest Prawo i Sprawiedliwość. Nawiązka leży tam, gdzie demokratów boli najbardziej – premią dla wyborców PiS są wszystkie te akty „rozprawy z elitami” łamiącej konstytucję, przeciw którym od z górą dwóch lat protestujemy na demonstracjach.

Projekt Zjednoczonej Opozycji nie dość zatem, że nie jest realizowany, to w dodatku wygląda na przeciwskuteczny. Przegląd szans przed wyborami samorządowymi wygląda ponuro.

Dlaczego PiS przegrywa wybory uzupełniające

Znamienne są w tej sytuacji losy wyborów uzupełniających, z którymi mieliśmy do czynienia w trakcie dwuletnich rządów PiS. Otóż z jednym wyjątkiem PiS przegrywał je wszystkie. Również na „własnej ziemi”, na przykład w Jaśle na Podkarpaciu.

Ów jedyny wyjątek natomiast dotyczył Krokowej na Kaszubach. Tam z kolei, na „ziemi PO”, z pisowskim kandydatem zderzył się rzekomy pewniak – partyjny kandydat PO. Przegrał z kretesem. Powinno to dać nam do myślenia. A nie daje.

Otwarte prawybory po stronie demokratów

Obywatele RP proponują od wielu miesięcy otwarte prawybory po stronie demokratów mierzących się z władzą pisowskich populistów.

Projekt zawiera mnóstwo szczegółów – bo to one mają, jak zwykle, decydujące znaczenie – i kilka podstawowych założeń.

• Czynne i bierne prawo mają w prawyborach ci, którzy podpiszą ogólnie sformułowaną deklarację demokratyczną.
• Startujące w prawyborach komitety wyborcze (partyjne, samorządowe, obywatelskie) podpisują zobowiązanie, że nie wystartują w wyborach właściwych przeciw wspólnej liście wyłonionej w prawyborach.
• Warunkiem ważności prawyborczego głosowania jest minimalny próg frekwencyjny – udział co najmniej 5 proc. uprawnionych (lub 10 proc. głosujących w poprzednich wyborach).
• Głosować można w gminie zamieszkania, zameldowania lub w tej, która wystawiła dowód osobisty.
• Głosowanie w innej gminie będzie znacznie ograniczone i wymaga przedstawienia innych dokumentów potwierdzających stałe zamieszkanie na jej terenie. To po to, by uniemożliwić „dywersję” zwolenników PiS, chcących zaburzyć wynik prawyborów.
• Głosowanie odbędzie się w urnach i lokalach wyborczych pod nadzorem komisji złożonych z przedstawicieli konkurujących komitetów wyborczych.
• Organizacja głosowania będzie oparta o wolontariat.
• Prawybory odbędą się w oparciu o ordynację wyborczą odpowiadającą ordynacji zwykłej, przygotowaną przez najwybitniejszych polskich prawników.

Komputerowy system rejestracji wyborców, wykluczający podwójne głosowanie i głosy nieuprawnionych został już przygotowany.

Prawybory odbywają się nie wszędzie w Polsce (mało kto pamięta, że również same wybory samorządowe odbywają się tam, gdzie w ogóle istnieje wyborcza konkurencja – są miejsca, w których wyborów nie ma). Organizowane są tam, gdzie lokalne komitety wyborcze mają taką potrzebę i wolę.

Kilkadziesiąt gmin już się szykuje

Według naszej dzisiejszej wiedzy przygotowania do prawyborów trwają w kilkudziesięciu gminach. Pytaniem jest skala i znaczenie przedsięwzięcia. Być może będziemy mieli do czynienia z poligonem – ważnym przed wyborami parlamentarnymi – a jeszcze nie z przedsięwzięciem politycznym, które zmieni szanse w wyborach samorządowych.

To drugie nie wydaje się dziś możliwe przy wrogiej rezerwie opozycyjnych partii politycznych i dość solidarnym milczeniu mediów mainstreamu, które wynika najwyraźniej z postawy partii.

Z punktu widzenia obywatelskiego ruchu Obywateli RP prawybory są kwestią pryncypiów. To bardzo specyficzna sytuacja.

Koalicja – gdyby istotnie powstała w środowiskach opozycji partyjnej – stworzyłaby ustaloną w gabinetach listę kandydatów (ten ma być prezydentem tu, a tamten tam) i mielibyśmy na nią głosować dlatego, że nie chcemy głosować na PiS. Posłusznie, nie wchodząc w szczegóły i w to, czy wolimy tę lub inną partię, czy odpowiada nam ten lub inny kandydat, nie wspominając o tym, co nam opowiada w kampanii i jakie są jego dotychczasowe dokonania.

Przykład z ziemi włoskiej

Jesteśmy konstytucyjnym watchdogiem – nie wolno nam wchodzić w treść partyjnej polityki, popierać którąś z partii, jesteśmy od tego, by narzucać przestrzeganie demokratycznych standardów. Rzecz jednak w tym, że stawką jest nie tylko naiwny idealizm obywatelskiego ruchu, choć wiele dałoby się powiedzieć o tym, jak bardzo wyczerpana jest partyjna strategia, jak wielka jest do niej niechęć wśród wyborców, jak bardzo liczy się wiarygodność i właśnie naiwna wierność deklarowanym zasadom.

Dzięki nim lewica potrafiła zdobyć władzę w najbardziej konserwatywnych włoskich regionach, a Prodi pokonał wreszcie Berlusconiego, co wydawało się niewykonalne i pod wieloma względami przypominało polską sytuację.

Włoska prawica właśnie odzyskała władzę – prawyborów po stronie centrolewicy tym razem nie było (pierwszy raz od kilkunastu lat), a choć to raczej nie ten błąd był przyczyną klęski włoskich demokratów, to jednak miał on te same przyczyny, co sukces populistów i z tego punktu widzenia był bardzo znamienny.

Prawybory to gra o dodatniej sumie

Umożliwiają tworzenie koalicji o znacznie szerszej bazie – w polskich warunkach mogliby się w niej spotkać liberałowie z ludowcami i lewicą, przy silnym udziale bezpartyjnych środowisk samorządowych i ruchów obywatelskich.

Prawybory mobilizują wyborców – choć frekwencja typowo w nich osiągana nigdzie na świecie nie przekracza kilkunastu procent, to w wyborach właściwych przynosi wzrost frekwencji znaczący, około dziesięcioprocentowy.

Kandydaci wyłonieni w prawyborach nie zawsze są tymi, których wskażą sondaże. Prawybory nie są reprezentatywne, uczestniczą w nich najaktywniejsi i stąd biorą się różnice. Jednakże zwycięzcy prawyborów uzyskują przede wszystkim wiarygodność tych, którzy poddali się werdyktowi obywateli. To – a nie nic innego – przesądza.

Dodatnia suma w tej grze dotyczy również dominujących partii i środowisk. Tracą one część swego monopolu na rzecz konkurentów w prawyborach, którzy wraz z nimi trafiają na wspólne listy. Ale mandatów nie tracą – dopuszczeni do wspólnych list konkurenci zyskują mandaty kosztem przeciwników: w naszych warunkach zatem kosztem PiS, nie PO.

Wspólne listy PO i Nowoczesnej to zła wiadomość

Wróćmy do poligonu i do sejmików wojewódzkich. PO i Nowoczesna deklarują wspólne listy. To zła wiadomość, nie dobra. PSL wystartuje osobno, lewica albo zrobi to samo, albo zaakceptuje dalsze miejsca wytargowane na listach zjednoczonych liberałów.

Jak się to skończy, przewidzieć łatwo. Jeśli dzisiaj słyszymy – a to najczęściej słyszany argument – że prawyborów zrobić się po prostu nie da, to my, Obywatele RP od miesięcy prowadzący rozmowy w środowiskach samorządowych wiemy, że to nieprawda.

Obie partie startują w wyborach do sejmików. Obie, co więcej, deklarują gotowość przeprowadzenia kontroli wyborów z obecnością przedstawicieli w każdym okręgu wyborczym i większości komisji. Skoro tak, to prawybory nie tylko są możliwe, ale również dają okazję przygotowania, przeszkolenia i sprawdzenia odpowiednich kadr i struktur obywatelskich.

Czego partie nie chcą?

Nie mam złudzeń – chodzi o władzę partyjnych liderów nad politykami. Ich miejsce na listach zależy dziś wyłącznie od woli partyjnego szefa. W rzeczywistości prawybory w sejmikach samorządowych ogłosić i zorganizować byłoby najłatwiej – właśnie dlatego, że to partie mają w nich tak duże znaczenie.

Prawybory z udziałem PO, Nowoczesnej, PSL i wszystkich partii lewicy oraz – co ważne – środowisk obywatelskich, są dzisiaj możliwe i są pilnie potrzebne zwłaszcza właśnie w sejmikach.

Niech nie narzekają na nieświadomość wyborców. Oni są świadomi. W Krokowej na Kaszubach głosowali świadomie. I tam wygrał PiS. Gdyby w Krokowej odbyły się prawybory, tej porażki by nie było.

Prawybory lekiem na antypartyjny resentyment

Prawybory mają jeszcze jeden walor. Przecinają wspomnianą zależność partyjnych polityków od partyjnych liderów. Rzecz dotyczy ustroju polskich partii – ze standardami demokracji ma on tak niewiele wspólnego, że nie tylko statut PiS, ale również statut PO nie mógłby zostać zaakceptowany w wielu krajach Zachodniej Europy.

Polscy wyborcy prawdopodobnie nie mają tej świadomości, ale antypartyjny resentyment jest równie silnie obecny po obu stronach dzisiejszego politycznego konfliktu. Kryzys zaufania do demokracji jest głębokim, globalnym, nie tylko polskim zjawiskiem.

Prawybory są propozycją rozwiązania również tego problemu. Śmiem twierdzić – jedyną twardą propozycją leżącą dziś na stole. To również jedyna twarda propozycja realnej strategii wyborczego sukcesu.

Paweł Kasprzak jest jednym z liderów Stowarzyszenia Obywatele RP.

Autor zrezygnował z honorarium wyrażając w ten sposób wsparcie dla OKO.press