Prezydent popełnia delikt konstytucyjny

Zgodnie z art. 126 ust. 2 Konstytucji RP Prezydent Rzeczypospolitej czuwa nad przestrzeganiem Konstytucji, stoi na straży suwerenności i bezpieczeństwa państwa oraz nienaruszalności i niepodzielności jego terytorium.

Z kolei art. 122 ust. 2 zd. 1 Konstytucji RP stanowi, że przed podpisaniem ustawy, Prezydent Rzeczypospolitej może wystąpić do Trybunału Konstytucyjnego z wnioskiem w sprawie zgodności ustawy z Konstytucją.

Wskazane wyżej przepisy należy, moim zdaniem, odczytywać łącznie.

Prezydent ma możliwość skierowania ustawy do TK, jednak zarazem obowiązek czuwania nad przestrzeganiem Konstytucji. Możliwość wystąpienia do TK z wnioskiem o zbadanie zgodności ustawy z Konstytucją nie jest więc pozostawiona swobodnemu uznaniu Prezydenta RP. Należy ją traktować jako narzędzie pozwalające mu na wypełnienie obowiązku czuwania nad przestrzeganiem Konstytucji. W sytuacji gdy Prezydent RP uważa, że dany przepis może być niezgodny z Konstytucją, powinien więc zainicjować jej kontrolę przez TK. W przeciwnym razie naruszy bowiem swój obowiązek z art. 126 ust. 2 Konstytucji RP.

Pojęcie zamiaru ewentualnego wywodzi się z prawa karnego i oznacza jedną z form umyślności. Jego definicję znajdziemy w art. 9 par.1 kodeksu karnego: "Czyn zabroniony popełniony jest umyślnie, jeżeli sprawca ma zamiar jego popełnienia, to jest chce go popełnić albo przewidując możliwość jego popełnienia, na to się godzi".

Jako przykład można wskazać sytuację, gdy ktoś chce "tylko" rozbić szybę w czyimś mieszkaniu, jednak nie ma pewności, czy właściciel mieszkania nie przebywa w środku. Jeżeli sprawca zdecyduje się rzucić cegłą w okno, to znaczy, że godzi się na to, że może zranić, czy nawet zabić, osobę znajdującą się w środku. Gdyby rzeczywiście doszło do zaistnienia takiego skutku, sprawcy zostanie przypisane jego umyślne spowodowanie.

Prezydent RP stwierdził dziś, że ma wątpliwości co do tego, czy przepisy ustawy o IPN są zgodne z Konstytucją. Co istotne, mowa przy tym o przepisach karnych, które po wejściu w życie ustawy mogą sprawić, że ktoś zostanie pozbawiony wolności nawet na 3 lata.

Jeżeli w późniejszym czasie TK uznałby te przepisy za niezgodne z Konstytucją RP, to należałoby uznać, że Prezydent umyślnie doprowadził do jej naruszenia i umyślnie przyczynił się do niesłusznego represjonowania osób, które zostałyby w międzyczasie skazane na podstawie wadliwej regulacji.

Wracając do przykładu z szybą: mamy do czynienia z sytuacją, gdy sprawca rzucił już cegłą, a następnie stwierdził, że pójdzie sprawdzić, czy jednak ktoś nie ucierpiał.

Zaznaczam przy tym z całą stanowczością, że nie chodzi mi w żadnym razie o odpowiedzialność karną Prezydenta. Przywołanie kodeksu karnego ma służyć jedynie zilustrowaniu pojęcia zamiaru ewentualnego.

Trzeba przy tym zaznaczyć, że w orzecznictwie sądów administracyjnych oraz TK panuje tendencja do traktowania konstytucyjnych uprawnień Prezydenta RP jako prerogatyw, co do których ma pełną swobodę decyzyjną.

Maciej Sawiński - adwokat, prowadzi własną kancelarię w Krakowie. Ukończył studia prawnicze na Uniwersytecie Jagiellońskim oraz aplikację adwokacką w Krakowskiej Izbie Adwokackiej.