Prof. Płatek: Nowy kodeks karny Ziobry to próba przejęcia wymiaru sprawiedliwości przez prokuraturę

Prezydent skierował do Trybunału Konstytucyjnego uchwaloną przez Sejm 13 czerwca 2019 nowelizację Kodeksu karnego. Stosowne byłoby jej zawetowanie. Jednak Andrzej Duda stwierdził, że generalnie zgadza się z przyjętymi zmianami, a jego decyzja podyktowana jest zastrzeżeniami co do konstytucyjności procedowania zmian.

Sposób procedowania zmian w kodeksie, zarówno w Sejmie, jak i w Senacie w sposób demonstracyjny lekceważył rolę parlamentu i wymogi Konstytucji RP. Sam tryb procedowania sprawia, że przegłosowana ustawa jest w całości niezgodna z art. 112 i art. 119 ust 1 Konstytucji.

Istota naruszeń proceduralnych została wyłuszczona m.in. w opinii przygotowanej 9 czerwca 2019, przez Krakowski Instytut Prawa Karnego. Na stronie RPO można się zapoznać z ponad 20 dokumentami omawiającymi zmiany. Dobitnie na uchybienia proceduralne i prawa materialnego zwrócili uwagę sygnatariusze i sygnatariuszki opinii skierowanej do Andrzeja Dudy 23 czerwca 2019 roku.

Nie ma tu potrzeby powtarzać argumentów przedstawionych w wyżej wskazanych opiniach. Należy zwrócić uwagę na to, co jeszcze wymaga podkreślenia, a pozostaje – w związku z namnożeniem wad, niespójności i sprzeczności zawartych w przyjętej ustawie - wciąż jeszcze niedopowiedziane.

Rzeczpospolita prokuratorska

Na co konkretnie? Przede wszystkim na fakt, że niszczone są narzędzia niezawisłości sędziowskiej, a rozbudowywane represyjne i arbitralne prerogatywy prokuratury.

Wprowadzone przepisy sprawią, że prokurator będzie mógł zastosować nadzwyczajne złagodzenie kary i wręcz odstąpić od jej wymierzenia. Kiedy? Zawsze, gdy będzie działał „z pobudek zasługujących na uwzględnienie”.

Gdy prokurator tego zażąda, sąd będzie musiał się podporządkować, bo zgodnie art. 1 ust. 10 i ust. 12 uchwalonej 13 czerwca ustawy - „na wniosek prokuratora sąd stosuje nadzwyczajne złagodzenie kary”.

Tym samym nie tylko sąd, a także prokurator w sądzie zadecyduje o sprawie. Wskazuje to na kolejną próbę przejęcia przez prokuraturę wymiaru sprawiedliwości i to pod pretekstem ochrony dzieci przed pedofilią.

Lekceważona Konwencja

Aby przeciwdziałać molestowaniu, gwałtom i seksualnemu wykorzystaniu dzieci Polska ratyfikowała Konwencję Rady Europy o ochronie dzieci przed seksualnym wykorzystaniem i niegodziwym traktowaniem w celach seksualnych (dalej: CETS 201). Konwencja obowiązuje od czerwca 2015 roku jako część krajowego porządku prawnego. Niestety jest przez rząd lekceważona.

Przepisy konwencji wymagają, by:

• osobom cierpiącym na pedofilię (która sama w sobie jest przypadłością, nie przestępstwem) zapewnić dostęp do skutecznych programów i środków interwencji, aby zapobiegać popełnieniu przez nich czynów pedofilskich (art. 7 CETS 201);
• dzieciom zagwarantować lekcje wychowania seksualnego, dające wiedzę o złym dotyku i uczące, jak dziecko może przed nim bronić i komu zgłaszać;
• rozciągnąć odpowiedzialność karną na pomocników – tych, którzy sprawców kryją, zatajają i narażają kolejne dzieci na wykorzystanie seksualne.

Takie przepisy obowiązują w Polsce od dawna; wynikają także z kodeksu karnego. Tymczasem minister sprawiedliwości wprowadza społeczeństwo w błąd, twierdząc, że nie było procedur zobowiązujących hierarchów do zgłaszania przestępstw dokonywanych przez podległych im księży. Były i są.

Tutaj należy wskazać, iż powinno się rozważyć odpowiedzialność hierarchów za ich własne czyny karalne tj. za poplecznictwo (art. 239 k.k.) lub/i za pomocnictwo (art. 197 k.k., art. 200 k.k., art. 199 k.k. w zw. z art. 18 § 3 k.k.).

Definicja zgwałcenia

W celu przeciwdziałania molestowaniu, gwałtom i seksualnemu wykorzystaniu dzieci Polska ratyfikowała także Konwencję Rady Europy o zapobieganiu i zwalczaniu przemocy wobec kobiet i przemocy domowej (dalej CETS 210). Konwencja jest częścią polskiego prawa od 1 sierpnia 2015 roku.

Zgodnie z jej przepisami przestępstwo zgwałcenia ma miejsce, gdy do penetracji waginalnej, analnej, oralnej (o charakterze seksualnym) drugiej osoby - jakąkolwiek częścią ciała lub jakimkolwiek przedmiotem - dochodzi bez zgody tej osoby (art. 36 CETS 210).

Nie badamy więc czy miała miejsce przemoc, przymus czy podstęp – badamy czy sprawca uzyskał świadomą, nieprzymuszoną, autonomiczną zgodę osoby na zbliżenie.

Od 2015 roku polski ustawodawca już kilkakrotnie wprowadzał zmiany do kodeksu karnego. I za każdym razem zdecydowanie pomija to, do czego zobowiązuje go konwencja – do zmodyfikowania treści tego, co zostaje uznane za zgwałcenie. Zamiast tego Ziobro skupia się jedynie na wprowadzaniu wrażenia zaostrzania kar.

Kalka z ustawy Gowina z 2013 r.

Art. 1 ust. 31 przyjętej przez Sejm 13 czerwca noweli kodeksu karnego stanowi, że w razie skazania człowieka w stanie ograniczonej poczytalności na jakąkolwiek karę pozbawienia wolności lub dożywocie sąd musi umieścić takiego człowieka w zakładzie psychiatrycznym.

Robi to, jeśli istnieje „wysokie prawdopodobieństwo, że popełni on czyn zabroniony o znacznej społecznej szkodliwości w związku z chorobą psychiczną lub upośledzeniem umysłowym”.

Wykorzystano tu kalkę z ustawy ministra Gowina z 2013 roku o "postępowaniu wobec osób z zaburzeniami psychicznymi stwarzających zagrożenie życia, zdrowia lub wolności seksualnej innych osób". Nie przez przypadek w mowie potocznej stosuje się nazwę „ustawa o bestiach” – termin ma rodzić odrazę i odczłowieczać. Na jej podstawie ludzi uznanych za szczególnie groźnych, pomimo odbycia kary i bez względu na popełnione wcześniej czyny, przenosi się do ośrodka w Gostyninie, bezterminowo pozbawiając wolności. To łamanie zakazu podwójnego karania, co decydenci pomijają milczeniem.

Psychiatria do celów penalnych

Gdy ustawę Gowina wprowadzano, psychiatrzy alarmowali, że narusza ona podstawowe gwarancje wolności i praworządności. Nie istnieją bowiem dobre narzędzia, które pozwalają jednoznacznie ocenić zachowanie człowieka w przyszłości. A decyzje podejmowane w tych sprawach przez sąd świadczą raczej o strachu i konformizmie sądów, niż o odpowiedzialnym podejściu do bezpieczeństwa i wolności.

Tak perwersyjne wykorzystanie psychiatrii ogranicza również możliwość świadczenia pomocy tym, którzy naprawdę jej potrzebują. Podkreślmy: zakłady psychiatryczne są do leczenia chorych psychicznie. Zakłady karne do wykonywania kar wobec osób, którzy świadomie złamali porządek prawny.

Margines cywilizowanego świata

Państwo, które zobowiązało się do przestrzegania kryteriów kopenhaskich, wstępując do Unii Europejskiej, wzięło na siebie obowiązek zagwarantowania (w praktyce, a nie tylko w przepisach) standardów stabilnej demokracji, rządów prawa, poszanowania praw człowieka i poszanowania praw mniejszości. Wymóg ten oznacza – także na gruncie prawa karnego – gwarancję niezawisłości sądów oraz stosowanie kar, które nie są nadmiernie surowe.

Wprowadzone zmiany do kodeksu karnego na wielu poziomach nie gwarantują ani jednego, ani drugiego.

Po pierwsze prokuratorom dają władzę faktycznego sprawowania wymiaru sprawiedliwości.

Jeśli takie przepisy wejdą w życie, przestaniemy być wiarygodnym partnerem na polu wymiaru sprawiedliwości i relacji prawnych.

Wyroki sądów przestaną być wyrokami sądów, bo dotknięte będą wadą automatyzmu decyzji dyktowanej przez prokuratora. Państwo przestanie być państwem gwarantującym rządy prawa i stabilną demokrację. Jest ona wymagana nie tylko na poziomie ustrojowym, ale również na poziomie prawa karnego.

W tych warunkach Polsce grozi wyłączenie także z paneuropejskich przepisów o Europejskim Nakazie Aresztowania. Mogą one poprawnie działać tylko pod warunkiem równych gwarancji przestrzegania praworządności i praw człowieka we wszystkich państwach członkowskich. To groźny krok w stronę polexitu.