Prof. Zajadło: Nie ma miejsca na pozorny kompromis w sprawie sądownictwa

„Forum dla praworządności” - inicjatywa Polskiej Akademii Nauk, niczego nie przesądza, nie staje po żadnej ze stron sporu, ponieważ sama nie jest stroną tego sporu, mówi tylko i po prostu – rozmawiajcie, ponieważ bez rozmowy znajdujecie się na równi pochyłej prowadzącej do nieuchronnej katastrofy - pisze prawnik prof. Jerzy Zajadło*.

Całość przebiegła jakby w cieniu słynnych trzech teorii prawdy ks. prof. Józefa Tischnera. Przypomnijmy – prof. Tischner z właściwym sobie poczuciem humoru twierdził, że w retoryce filozofii po góralsku są trzy rodzaje/teorie prawdy: „Świento prawda, tys prawda i gówno prawda”.

Tu nie mam miejsca na pozorny kompromis

„Strona społeczna" pokazała merytorycznie punkt po punkcie, że tzw. reforma wymiaru sprawiedliwości odpowiada trzeciej teorii Tischnera. Poszła nawet dalej – problemem nie jest tylko tzw. ustawa kagańcowa, trzeba wrócić do samego początku tzw. dobrej zmiany i do tego, co zrobiono z Trybunałem Konstytucyjnym.

„Strona rządowa" zwróciła się z kolei w kierunku zrelatywizowanej koncepcji prawdy i ukryła się za parawanem eufemizmów w rodzaju „Niby tak, ale..." lub „To wszystko nie jest takie proste...", czyli u Tischnera teoria numer dwa.

Ale gdy obrady „Forum dla praworządności” zbliżały się już do końca, siedzący obok mnie profesor pokazał mi dokładnie o godzinie 13.10 na ekranie telefonu komunikat medialny premiera Sasina: „PiS nie weźmie w tym udziału, ponieważ to prowadzi donikąd".

Ponieważ jednak koncepcja Tischnera ma charakter dialektyczny, pozostaje tylko czekać, kiedy tischnerowska prawda numer jeden okaże się ostatecznie prawdą numer trzy.

Uczestniczący w debacie premier Jarosław Gowin powinien to doskonale rozumieć – jest w końcu uczniem Józefa Tischnera. Nie podzielam więc jego zdania, że „Forum dla praworządności” ma pewne szanse na sukces, ale musi także brać pod uwagę polityczne realia.

Do „strony rządowej”: Wszystko to wiecie, i co?

Gdybym jako członek PAN miał coś powiedzieć „stronie rządowej” w trakcie „Forum dla praworządności” (chociaż cieszę się, że nie miałem takiej okazji), to pewnie powiedziałbym tak: Jeśli naprawdę chcecie się wsłuchać w głos nauki, to musicie przyznać cztery rzeczy, które i tak doskonale wiecie, ale niestety chcecie/musicie tkwić w tej politycznej grze pozorów.

Po pierwsze, doskonale wiecie, że proces legislacyjny to farsa, prawo przestało mieć znaczenie i wisimy na jednym słowie „tak lub nie” tzw. centralnego ośrodka dyspozycji politycznej.

Po drugie, doskonale wiecie, że z Trybunałem Konstytucyjnym oraz Krajową Radą Sądownictwa w aktualnym stanie rzeczy jest coś nie tak i to nawet bardzo.

Po trzecie, doskonale wiecie, że rzeczywistym celem tzw. reformy wymiaru sprawiedliwości jest polityczne podporządkowanie sędziów i sądów.

Po czwarte wreszcie, doskonale wiecie, że krok po kroku łamiecie Konstytucję, ale nie ma to dla was znaczenia, ponieważ zgodnie z wolą tzw. centralnego ośrodka dyspozycji politycznej gardzicie jej aksjologią.

Wszystko to doskonale więc wiecie, a mimo to udajecie pierwszych naiwnych i tylko mamicie ludzi mirażem tzw. "dobrej zmiany". Ostatecznie cieszę się więc, że byłem tylko obserwatorem - nie musiałem więc słuchać tego „bla-bla talking", które pewnie padłoby w odpowiedzi na moje cztery pytania.

Jak wyjść z tego impasu?

Być może świat nauki ma także większość zdolność do rozpoznawania realnych zagrożeń. To różni tę inicjatywę od analogicznych propozycji płynących ze świata polityki, jak np. okrągły stół zaproponowany jakiś czas temu przez Polskie Stronnictwo Ludowe.

Proponuje więc coś, co w prawie międzynarodowym określane jest mianem dobrych usług (good services) - nie chce być ani mediatorem, ani arbitrem, ani nawet koncyliatorem, chce tylko doprowadzić do sytuacji, w której strony sporu będą miały szansę na wspólną poważną rozmowę.

Jako świat nauki doskonale rozumie bowiem, czym jest równia pochyła i postęp geometryczny. Rozumie jednak także, czym jest teoria działania komunikacyjnego w wydaniu np. Jürgena Habermasa i jakie są warunki każdego racjonalnego dyskursu – od szczerości, dobrej woli i dobrych intencji poczynając, a na granicach ewentualnego kompromisu kończąc.

Sam oczywiście dochodzę w tym miejscu do pewnej ściany, ponieważ reprezentuję nauki prawne, a konkretnie teorię i filozofię prawa.

Jest bowiem dokładnie tak, jak to wyraziła w trakcie swojej wizyty w Polsce komisarz Komisji Europejskiej Věra Jourová.

Tak więc wszelkie próby relatywizacji w imię prawdy numer dwa w koncepcji Tischnera, czy wręcz zaprzeczania w imię arbitralnej prawdy absolutnej w rozumieniu prawdy numer jeden tej teorii, nie mogą stanowić punktu wyjścia do racjonalnego dyskursu.

Pozostaje nam więc tylko uznanie, że dotychczasowe propozycje to niestety prawda numer trzy, czyli mówiąc wprost – „gówno prawda”.

Jeśli uznamy ten uniwersalny wymiar trzech teorii prawdy księdza profesora Józefa Tischnera, to inicjatywa Polskiej Akademii Nauk ma jakiś głęboki sens. Jeśli nie – to będzie tylko niestety działaniem pozornym i pozorowanym.

*Jerzy Zajadło - prof. dr hab., filozof prawa, kierownik Katedry Teorii Filozofii Państwa i Prawa Wydziału Prawa Uniwersytetu Gdańskiego, Laureat nagrody im. Edwarda J. Wende (2017), członek Rady Programowej Archiwum Osiatyńskiego.