Przedsiębiorcy, bezmaskowcy i antyszczepionkowcy nawołują do antyrządowej rewolucji. Zaskakujący miks

Strajk przedsiębiorców na ulicach Warszawy to tylko jeden z wielu protestów w Polsce. Niektóre są lokalne, inne ogólnokrajowe – ale wszystkie rodzą się w sieci. Część ma zapewne autentyczny charakter. Jednak konkurowanie licznych tego typu inicjatyw między sobą, radykalizm postulatów, przyjęcie tej samej formy działania w tym samym czasie przez różne grupy niezwiązanych ze sobą zwykłych obywateli – to wszystko każe postawić pytanie, z czym mamy do czynienia.

Pokazujemy pogłębiony obraz sytuacji na podstawie analizy mediów społecznościowych. Czy przed nami lato polskich protestów, wzorowanych na francuskich Żółtych Kamizelkach?

OKO.press relacjonowało protest pod Kancelarią Premiera.

"To jest zryw narodowy, Polska wstaje z kolan!"

„Godność obywatelska, własność i wolność - o te trzy postulaty w tej chwili walczy strajk i nie będziemy się rozdrabniać na jakieś programy, bo one są bez sensu. Dziś kraj się wali, bo brakuje mu już fundamentów” – mówił Paweł Tanajno podczas transmisji live 9 maja.

Kandydat na prezydenta RP jest liderem grupy Strajk Przedsiębiorców na FB i organizowanego przez tę grupę protestu w Warszawie.

W tej samej transmisji wyjaśnił, że ze względu na jego kandydowanie na prezydenta i trwająca formalnie ciszę wyborczą 10 maja nie będzie strajku, za to wielka demonstracja szykowana jest na najbliższą sobotę, 16 maja. „To będzie demonstracja odwagi narodu” – podkreśla i dodaje. - To jest zryw narodowy, Polska wstaje z kolan!".

Kiedy to mówił, na innej facebookowej grupie „#niePISłuszni Protest Partnerstwo Przedsiębiorców” można było przeczytać post: „Jutrzejszy (10 maja – przyp. red.) protest oczywiście się odbędzie. Nie mamy nic wspólnego z #strajkprzedsiębiorców i P. Tanajno”.

Ta grupa organizowała „Protest zbiorowy przeciw dyktaturze PiS”. „Mamy dość nieudolnych rządów Pana Kaczyńskiego. #Bądźmyrazem przeciwko dyktaturze PiS, dla naszego wspólnego dobra” – nawoływano w zaproszeniu.

Może jednak pierwszy, jeśli chodzi o 10 maja, był Dawid, który na swoim prywatnym koncie na FB 20 kwietnia zamieścił post: „10 maja wychodzimy na ulice nie będzie dyktatury w Polsce Kaczyński na taczki precz z takim rządem Udostępnij. Jak jesteś za wolną Polską” (pis. oryg.).

9 maja jego post miał 84 tysiące udostępnień. Żeby osiągnąć taki wynik, przez całe 20 dni, 24 godziny na dobę, w każdej minucie post musiał być udostępniany trzy razy. Non stop. Coś takiego jest osiągalne tylko za pomocą bota. Kto go włączył? Dawid? Jeśli tak, to skąd wziął tak liczną siatkę kont, na których automat mógł publikować jego wpis?

Zaczęło się 15 marca

Trwające w Polsce protesty, z których najliczniejszy odbył się w czwartek i piątek (7 i 8 maja) w Warszawie, mają dwa nurty: pierwszy to ten, który widzimy w tzw. realu.

Widzimy protestujących ludzi, liderów demonstracji, możemy obserwować ich aktywność.

Jednak te demonstracje zaczynają się najpierw w sieci, przede wszystkim na Facebooku. I tu pojawia się drugi nurt ich funkcjonowania, inny niż ten rzeczywisty, a który nie zawsze łatwo dostrzec. O nim właśnie opowiada ten tekst.

11 marca premier Morawiecki ogłosił, że z powodu pandemii placówki oświaty i kultury zostaną zamknięte. Rozpoczął się polski lockdown. Już cztery dni później, 15 marca, kandydat na prezydenta Paweł Tanajno założył na Facebooku grupę „Strajk przedsiębiorców”.

Rozrastała się szybko. Wrzuceni w kryzysową sytuację mali przedsiębiorcy szukali pomocy, porad prawnych, kontaktu z innymi osobami w podobnej sytuacji. Tanajno od początku mówił o protestach i strajkach, ale wtedy na grupie nie miało to większego znaczenia.

Tak samo jak to, że założyciel grupy kandyduje na prezydenta (gdy do członków grupy ta informacja wreszcie dotarła, wywołała kilka wewnętrznych konfliktów).

Pierwszy protest – przejazd samochodowy ulicami Warszawy – odbył się już 15 kwietnia. Nie zwrócił powszechnej uwagi. Wtedy na Facebooku istniało już więcej grup, których celem była organizacja protestów.

27 marca powstał „Protest Przedsiębiorców” (dziś nosi nazwę „#niePiSłuszni Protest Przedsiębiorców”) , trzy dni później – związany z nią fanpage Stowarzyszenie Przedsiębiorców.

3 kwietnia – kolejna grupa „Protest Partnerstwo Przedsiębiorców”.

Wszystkie trzy od początku były nastawione na organizację protestu, tak samo jak grupa Tanajny. Tyle że inicjatywa Tanajny urosła do 238 tys. członków, a stworzone później mają dziś po ok. 3,5 tys. członków. Ich wpływ jest więc dużo mniejszy.

Ale to na nich rozpoczęto organizację protestu w niedzielę, 10 maja, na Placu Piłsudskiego w Warszawie. Odbył się, choć przyszła na niego garstka ludzi.

Jednak od kwietnia na demonstrację 10 maja w Warszawie, tyle że na Placu Zwycięstwa, zapraszała również kolejna inicjatywa: „Dla Rzeczypospolitej”. Ten fanpage powstał 5 kwietnia, do dziś zgromadził 2200 obserwujących. Jego grupa na FB, założona 23 kwietnia, ma 2,5 tys. członków. Istnieją też grupy regionalne.

„Dla Rzeczypospolitej” organizowało także protesty 10 maja: w Rybniku, Poznaniu i Białymstoku. Odbyły się. Największy, kilkusetosobowy, miał miejsce w Poznaniu.

Pandemia strachu, nie koronawirusa?

Tego samego dnia, gdy założono „Dla Rzeczypospolitej” (5 kwietnia), na Facebooku powstała strona „Strajk przedsiębiorców i pracowników w Polsce”. Malutka, ma tylko 24 osoby obserwujące, podaje informacje o wszystkich protestach, które się odbywają.

Trzy dni później, 8 kwietnia, założono grupę „Nowo-systemowcy – United (NSU) Think tank” (1696 członków). Choć nazwa nie kojarzy się z poprzednimi, relacje z protestów pojawiają się na niej regularnie.

Ale nie tylko – grupa jest bowiem miejscem wymiany informacji dla tych, którzy nie wierzą w pandemię koronawirusa i nie zgadzają się na obowiązkowe szczepienia przeciwko COVID-19.

Zaś teza o tym, że pandemia koronawirusa to kłamstwo lub spisek, którego celem było wywołanie pandemii strachu wśród obywateli – to jedna z najczęściej pojawiających się teorii, tyle że przedstawiana w rozmaitych odmianach.

Nawiązał do niej także Tanajno, mówiąc 9 maja wystąpieniu transmitowanym na żywo: „Oni się cieszą, że się boicie wszystkiego, boicie się wirusa, śmierci, więzienia, mandatów – nic z tych rzeczy nie nastąpi! Od miesiąca funkcjonujemy w grupach, które protestują, i nikt z nas nie jest zarażony, nikt z nas nie choruje. Strach, tylko strach nam zagraża”.

Okres świąteczny wyciszył aktywność inicjatorów protestów w sieci, by wrócić z pełną mocą w drugiej połowie kwietnia.

17 kwietnia na FB założono grupę „Akcja zmiana rządu chyba już najwyższy czas”. Dziś należy do niej 2600 osób.

19 kwietnia kolejną: „Majdan czas zacząć”. Mała, liczy tylko 287 osób, ale jest istotna z zupełnie innego powodu. Ma nazwę bardzo podobną do grupy opozycyjnej, działającej na FB od 2017 roku: „Majdan czas zaczynać – walcząca opozycja”.

To na tej „starej” grupie 18 kwietnia pojawił się post Tomasza z hasłem „Zróbmy im rewolucję 1-go Maja. Czas stawić temu czoło. Nie dajmy sobie odebrać wolności”, z dołączoną grafiką „Obalamy PiS”.

To od tego postu zaczęło się życie jeszcze jednej grupy: Inicjatywa Majowa 2020 (pierwotnie – Przewrót Majowy 2020), na której rozpoczęto przygotowania do protestów 1 maja. Dobrze pamiętacie, protesty 1 maja organizowała też „Dla Rzeczypospolitej”, co zresztą stało się w końcu przyczyną konfliktu między nimi.

Ale wróćmy do „majdanowych” grup: w tej istniejącej od 2017 roku, w której trwały rozmowy o protestach 1 maja, wśród administratorów i moderatorów znalazły się dwie osoby znane publicznie: dziennikarz Tomasz Piątek (moderator) i Mateusz Kijowski, były szef KOD (administrator).

Żaden z nich (sprawdzałam) nie inspirował antyrządowych protestów, ale ich role na grupie okazały się ważne, za chwilę do tego wrócę.

W nowej grupie, obok wezwań do demonstrowania, pojawiły się posty szerzące teorie „anty-pandemiczne” oraz wzywające do tego, by nie nosić maseczek. Linkowano też artykuły z portali skrajnych narodowców o wydźwięku antysemickim.

Boty w służbie obalenia rządu

20 kwietnia założono zarówno wspomnianą już „Inicjatywę Majową 2020” oraz grupę „Jak jest w Polsce” – ma tylko 463 członków, ale umieszcza informacje o wszystkich protestach.

Tego samego dnia Damian, informujący na swoim prywatnym koncie, że nie ma żadnej pandemii i wszyscy daliśmy się oszukać Chinom, zamieścił opisywany przeze mnie na początku tekstu post.

Namawiał w nim, by 10 maja wyjść na ulice. W niedzielę, 10 maja po południu, post ten miał 89 tys. udostępnień i był wciąż podawany dalej (mimo że termin podany w poście w zasadzie już się zdezaktualizował).

23 kwietnia powstała już ostatnia ze zidentyfikowanych przez mnie grup, choć zapewne jest ich więcej): „Katowice – Obalmy Rząd 1 Maja”, która obecnie nosi nazwę „Katowice Protesty Przeciw Rządowi”.

Miała ona udział w inicjowaniu kwietniowych protestów w Katowicach, teraz planuje antyszczepionkowy protest 16 maja w Bolesławcu: „Nie zaszczepisz nas jak bydło antypolski bydlaku”.

Wszystkie opisywane tu inicjatywy, poza grupą Tanajny, zostały założone przez ludzi, którzy wcześniej nie angażowali się politycznie (a przynajmniej nic o tym nie wiadomo). Inicjatorzy najczęściej mówią, że są przedsiębiorcami, po prostu.

Niektórzy nie ukrywają swoich personaliów, chętnie pokazują się podczas transmisjach live. Część prowadzi grupy, korzystając z anonimowych kont.

Ogłaszają rewolucję i zryw narodowy

Kilkanaście grup i fanpage`y, konkurujących miedzy sobą w organizowaniu antyrządowych protestów ulicznych – tego jeszcze w Polsce nie było.

Wszystkie powstały już po ogłoszeniu lockdownu. Znacząca większość – między 5 a 23 kwietnia. Ich postulaty są zazwyczaj bardzo radykalne – mówi się wprost o rewolucji, zrywie narodowym, obaleniu rządu; z drugiej – są mało konkretne.

W większości ogłoszeń o protestach można znaleźć po prostu nawoływania do walki przeciwko rządowi. Protesty 10 maja pierwotnie planowano jako wyraz sprzeciwu wobec wyborów korespondencyjnych. Ale kiedy okazało się, że tego dnia wyborów nie będzie, w opisach protestów po prostu zmieniono hasła tak, by dalej były aktualne.

Na grupie „Strajk Przedsiębiorców” Tanajny do ok. 20 kwietnia można było znaleźć dość konkretne postulaty gospodarcze. Potem jednak ewoluowały one w kierunku ogólnych stwierdzeń.

9 maja Tanajno wyjaśniał, że walczy o godność obywatelską, własność i wolność. Ciekawe, że przedsiębiorcy nie domagają się konkretnych rozwiązań, zwiększenia pomocy rządowej, zmniejszenia podatków czy np. zniesienia ZUS-u.

„Obalmy PiS”, „Przyjdź by zaprotestować przeciwko dyktaturze”, „Przeciw rządowi PiS”, „PiS-owi mówimy dość” – to typowe hasła w opisywanych inicjatywach.

Przy czym tworzą je środowiska, które nie brały udziału w dotychczasowych protestach przeciwko PiS. Doskonale pokazał to Tanajno, który 9 maja stwierdził: „Wszyscy, którzy byli wczoraj zatrzymani (przez policję – przyp. red.) i wyszli, to są pierwsi internowani za PiS-u”.

Pierwsi? Czyżby Tanajno nic nie wiedział o tym, jak wyglądały w Polsce protesty, trwające od 2015 roku?

Kolejna cecha charakterystyczna opisywanych grup i fanpage'y dotyczy publikowanego na nich przekazu. Tego, że z PiS-em trzeba walczyć, dowodzą czerpiąc ze wszystkich źródeł opozycyjnych: linkują materiały z portali związanych zarówno ze skrajną prawicą, jak i liberałami i lewicą.

Między innymi z tego powodu wezwania do wzięcia udziału w demonstracjach trafiły do różnych środowisk opozycyjnych (każdy mógł w zaproszeniu odnaleźć któreś ze znanych sobie haseł). Ale też żadne ze środowisk, organizujących do tej pory antyrządowe demonstracje, nie dołączyło do tych wydarzeń.

Dlaczego? Odpowiedź można znaleźć, gdy pozna się zarówno oświadczenie Strajku Kobiet, jak i wypowiedzi osób ze środowiska Marszu Niepodległości.

Tam nie ma żadnych znanych środowisk opozycyjnych

29 kwietnia Ogólnopolski Strajk Kobiet na swojej facebookowej stronie oświadczył: „Żadna z inicjatyw planowanych i ogłaszanych na terminy od 1 do 3 maja nie jest inicjatywą Ogólnopolskiego Strajku Kobiet i nie jest przez nas wspierana. Wiele z nich zakładanych jest przez niezweryfikowane osoby lub byty internetowe, lub co gorsza, środowiska populistycznej skrajnej prawicy”.

Tego samego dnia na kanale You Tube Media Narodowe Radosław Patlewicz, publicysta związany ze stowarzyszeniem Roty Marszu Niepodległości, wyjaśniał sytuację związaną z pojawieniem się logo kilku organizacji prawicowych, w tym właśnie Roty Marszu Niepodległości, na grafikach zapraszających na protest 1 maja, zamieszczonych przez fanpage „Dla Rzeczypospolitej”.

Organizacje te zaprotestowały, informując, że nikt z nimi tego nie uzgadniał, a one nie włączają się do organizacji tych protestów. Loga usunięto, a skrajna prawica odcięła się od tych inicjatyw.

"Jak można ocenić wzywanie do rewolucji na Facebooku? Przecież to jest dziecinada" – mówił Patlewicz. – "Sprawdziłem sobie i tę grupę, i jej odnogi: „Majdan czas zaczynać – walcząca opozycja” i „Przewrót majowy 2020”. (…) Na tych grupach pojawiają się hasła typowo kodziarskie, ataki na Kościół, linkowanie wypowiedzi kodziarza Adama Mazguły. Mamy też nagrania z panem Ziębą, z panem Potockim, panem Bustowskim. Miks taki, że naprawdę nie wiadomo o co chodzi. (…) To taki bunt dla buntu, obalić rząd, ale co dalej?".

Mimo chaosu Patlewicz, szukając powiązań personalnych, znalazł Tomasza Piątka i Mateusza Kijowskiego wśród moderatorów grupy "Majdan czas zaczynać – walcząca opozycja” i na tej podstawie stwierdził, że „za całą tą hecą stoi drugi garnitur kodziarzy”.

W jakimś stopniu i Strajk Kobiet i Media Narodowe przedstawiły prawdziwą wersję – na grupach i fanpage`ach inicjujących protesty można znaleźć linki prowadzące zarówno do skrajnej prawicy, jak i do KOD-u czy Platformy Obywatelskiej. Jednocześnie żądne z nich nie miało racji:

Po strajku organizowanym przez Pawła Tanajnę pojawiły się też głosy, że odpowiada za to Konfederacja, ponieważ na proteście pojawili się jej posłowie: Grzegorz Braun i Janusz Korwin-Mikke.

Tanajno tłumaczył jednak, że ich nie zapraszał, politycy po prostu przyszli na demonstrację, drugiego dnia jej trwania. Wydaje się, że to prawda: Tanajno nie jest politykiem związanym z Konfederacją. Na swoich profilach w mediach społecznościowych we wcześniejszych okresach wielokrotnie dawał wyraz swojej niechęci do Konfederacji.

Sam był najpierw związany z partią Demokracja Bezpośrednia, a ostatnio startował z ugrupowaniem Kukiz`15. W wyborach prezydenckich konkuruje też z kandydatem tego ugrupowania Krzysztofem Bosakiem.

Antyrządowy konglomerat, ale planu brak

Niektóre protesty, które obserwujemy, są zapewne autentycznymi wyrazami niechęci i frustracji do rządu. To jednak nie wyjaśnia pojawiających się wątpliwości.

Do nowych inicjatyw trzeba by dodać jeszcze stronę "Centralny Szpital Psychiatryczny" i jej założyciela, który starał się zorganizować 10 maja legalną demonstrację, idąc nawet w tej sprawie do sądu (po odmowie, którą dostał w warszawskim magistracie).

Skąd nagle identyczne pomysły wśród osób, które nigdy nie wychodziły na ulice protestować? Jak to się stało, że na większości opisywanych stron i grup postulaty skrajnej prawicy, liberałów i lewicy, „bezmaskowców”, antyszczepionkowców i „kodziarzy” łącza się w całość, tworząc antyrządowy konglomerat?

Co takiego sprawiło, że postulat obalenia rządu akurat od drugiej połowy kwietnia stał się kluczowy i zastąpił inne, dotyczące choćby zachowania miejsc pracy, finansowego wsparcia ze strony rządu czy np. zniesienia obowiązku noszenia maseczek? Tego ostatniego, mimo jawnie wyrażanego sprzeciwu wobec istniejącego nakazu, nikt nie wpisuje do swoich postulatów.

Jednocześnie nie widać żadnego konkretnego planu: w jaki sposób protest miałby doprowadzić do obalenia rządu? Co miałoby się zdarzyć dalej? Kto miałby rządzić, skoro protesty są tylko obywatelskie, a polityków się nie zaprasza? Nie wiadomo.

Kolejne protesty przed nami: na 16 maja Paweł Tajano zapowiada „demonstrację odwagi narodu”, grupa katowicka – protest antyszczepionkowy.

Na jednej z opisywanych grup pojawiło się już zaproszenie na protest antyrządowy 17 maja.

Na 6 czerwca zaplanowano z kolei ogólnopolski protest działaczy antyszczepionkowych – zobaczymy, jakie środowiska do niego dołączą.

Coraz bardziej zaczyna to przypominać ruch Żółtych Kamizelek we Francji w 2019 roku: protesty rozpoczynające się regionalnie, przerodziły się w działania w całym kraju - demonstracje odbywające się w weekendy; podkreślanie obywatelskości działań, brak powiązań politycznych. Jeśli rzeczywiście Żółte Kamizelki są tu wzorem – to lato protestów w Polsce właśnie się rozpoczyna.