Episkopat: 382 duchownych wykorzystało 625 dzieci. Te liczby mogą być zaniżone 5-7 razy

„Wszystkich zgłoszonych przypadków wykorzystywania seksualnego małoletnich (do ukończenia 18 roku życia) we wszystkich diecezjach i zakonach od 1 stycznia 1990 r. do 30 czerwca 2018 r. było 382” – czytamy w opracowaniu, które Konferencja Episkopatu Polski przedstawiła w czwartek 14 marca 2019. Raport dostępny jest tutaj.

Przez „przypadki” autorzy rozumieli osoby duchowne, przy czym zaznaczali, że część z nich to przypadki niepotwierdzone.

W ciągu 28 lat, które obejmowała kwerenda, ofiarami przestępstw seksualnych duchownych miało paść 625 małoletnich (w tym 345 poniżej 15. roku życia), chociaż i w tym przypadku autorzy raportu zastrzegają, że część z tej liczby to przypadki niepotwierdzone.

Raport przygotował Instytut Statystyki Kościoła Katolickiego, który bazował na formularzach przesłanych przez wszystkie 41 diecezji w Polsce oraz zgromadzenia zakonne (więcej o wiarygodności tej metody poniżej).

Polski kler światowym wyjątkiem

Jak mówił ks. dr Wojciech Sadłoń (dyrektor ISKK, autor kwerendy), od 1990 roku osób duchownych jest/było w Polsce ok. 50 tys. Jeśli wśród nich, jak czytamy w opracowaniu, było maksymalnie 382 przestępców seksualnych, daje nam to 0,8 proc. kleru w Polsce.

W porównaniu z raportami dotyczącymi wykorzystywania seksualnego przez duchownych publikowanymi na Zachodzie - wynik jest podejrzanie niski.

• W Niemczech prace nad raportem trwały trzy lata. Niemiecki episkopat zlecił przygotowanie raportu naukowcom z czterech świeckich ośrodków badawczych, specjalizujących się w psychiatrii, kryminologii i gerontologii. Raport ujawnił, że latach 1946-2014 co najmniej 1670 duchownych wykorzystywało seksualnie 3677 dzieci i nastolatków. To daje 4,4 proc. duchowieństwa, czyli ponad 5,5 razy więcej niż w Polsce;
• w Australii badania przeprowadzone przez komisję ds. nadużyć seksualnych wobec dzieci pokazują, że popełnienie takich czynów w latach 1950-2010 zarzucono 7 proc. księży. W niektórych australijskich parafiach podejrzanych było aż 15 proc. księży;
• według holenderskiego raportu z lat 1945-2010 dziesiątki tysięcy dzieci doświadczyło agresji seksualnej ze strony katolickich duchownych, z czego 10 do 20 tysięcy dzieci w latach 1945-1981;
• w stanie Pensylwania w USA diecezje zgodziły się przekazać swoje akta prokuratorom, co pozwoliło na przygotowanie raportu wielkiej ławy przysięgłych. Raport wykazał, że winnych ma być ponad 300 duchownych w zaledwie ośmiu diecezjach;
• z raportu, który w 2004 roku John Jay College przygotował w USA na zamówienie biskupów, wynikało, że w latach 1950-2002 oskarżeni o molestowanie małoletnich stanowili 4 proc. kleru w Stanach;
• w końcu sam papież Franciszek w 2012 roku powiedział publicznie, że „zjawisko pedofilii dotyczy 2 proc. duchownych. Oznacza to, że nawet według najbardziej powściągliwych szacunków (trudno oczekiwać innych po głowie Kościoła) liczba księży-przestępców seksualnych jest ponad dwukrotnie większa, niż wynikałoby to z opracowania KEP.

Opracowanie KEP trudno zresztą porównywać z zachodnimi publikacjami. Tam prace nad nimi trwały często wiele lat, a ich wynikiem były liczące setki albo tysiące stron raporty. Nad opracowaniem KEP pracował niecałe pół roku, ma 17 stron. Inaczej niż episkopaty zachodnich krajów do prac nad nim polscy biskupi nie dopuścili niezależnych od Kościoła ekspertów.

Księże biskupie, czy można?

KEP zapowiedział powstanie kwerendy we wrześniu 2018 r. Formularz z pytaniami od KEP otrzymał biskup ordynariusz każdej diecezji w Polsce. Problem w tym, że KEP to tylko luźna federacja, biskupi jej nie podlegają. Przełożonym każdego biskupa jest papież.

Wyobraźmy sobie, że konkretny biskup ewidentnie chronił w przeszłości (nie reagował na zawiadomienia, przenosił, nie powiadomił Watykanu) księdza-przestępcę seksualnego. Czy można ufać, że tenże biskup nieprzymuszony, z własnej woli wyjawi obciążające go fakty?

OKO.press o wiarygodność opracowania przygotowanego w ten sposób zapytało prymasa Polski, abpa Wojciecha Polaka. Prymas odpowiedział, że skoro biskupi zgodzili się na raport i przesłali wypełnione formularze, to znaczy, że podeszli do sprawy w odpowiedni sposób.

Episkopat robi sobie raport

Raport byłby rzetelny, gdyby biskupi dopuścili niezależnych badaczy do archiwów kurii. Każdy ksiądz ma w takim archiwum swoją teczkę z bardzo szczegółowymi informacjami na swój temat. Dostęp do teczek ma, oprócz biskupa, tylko kilku jego najbardziej zaufanych ludzi.

Przypomnijmy też, że publikację przygotowała od A do Z strona kościelna. Dane z diecezji opracował Instytut Statystyki Kościoła Katolickiego (szefują mu duchowni, od 1994 roku na zlecenie Sekretariatu Episkopatu prowadzi badania statystyczne i socjologiczne na potrzeby Kościoła). Nie można z góry wątpić w rzetelność Instytutu, jednak jest to zaufany ośrodek kościelny. Inaczej niż na Zachodzie, do prac nad kwerendą biskupi nie dopuścili nikogo z zewnątrz. Trudno mieć pełne zaufanie do treści dokumentu przygotowanego przez instytucję, w którą ten dokument uderza.

O czym biskupi nie mówią

Opracowanie KEP skupia się jedynie na „przypadkach wykorzystania seksualnego małoletnich”. Oprócz liczby sprawców i ofiar dowiadujemy się m.in., że:

• przypadki zgłaszane były najczęściej przez osoby poszkodowane (41,6 proc.) lub ich bliskich (20,9 proc.). W 5,8 proc. jednostki kościelne dowiedziały się o przypadkach od organów państwa, w 5,2 proc. z mediów;
• 25 proc. duchownych (których procesy kanoniczne się zakończyły) zostało usuniętych ze stanu duchownego. Na 40 proc. duchownych nałożono „inne kary” (np. suspensa, upomnienie kanoniczne, zakaz pracy z małoletnimi, pozbawienie urzędu, ograniczenie posługi albo zakaz wystąpień publicznych);
• 10,4 proc. spraw kanonicznych zakończyło się uniewinnieniem podejrzanego księdza;
• 44 proc. z wszystkich 382 przypadków było procedowanych przed organami państwa;
• jak mówił ojciec Adam Żak (koordynator ds. ochrony dzieci i młodzieży przy KEP), przestępstwa seksualne najczęściej popełniają duchowni kilka lub kilkanaście lat po święceniach.

Wielu rzeczy z opracowania się jednak nie dowiemy:

• jaka jest liczba przypadków sprawców i ofiar w każdej diecezji? Zapytany o to przez nas ks. Sadłoń stwierdził, że było to badanie „naukowe, a nie administracyjne”, dlatego takich danych opracowanie nie zawiera;
• w prawie 95 proc. przypadków "udało się ustalić stan procesu kanonicznego", nie wiadomo, czy prowadzone są w pozostałych 5 proc. przypadków;
• ile przypadków zostało zgłoszonych watykańskiej Kongregacji Nauki Wiary (biskupi mają taki obowiązek od 2001 roku) i czy były zgłaszane niezwłocznie;
• ile przypadków kurie zgłosiły prokuraturze i czy zrobiły to bezzwłocznie, nie wiadomo też, czy są przypadki, których kurie jeszcze nie zgłosiły prokuraturze;
• KEP mówi o 382 sprawcach. Tymczasem na mapie kościelnej pedofilii mamy łącznie 126 nazwisk (68 wyroków świeckich, 4 kanoniczne, 5 toczących się procesów, 20 zgłoszeń do prokuratury, 29 spraw opisanych w mediach) skazanych lub domniemanych sprawców, opracowanie KEP mówi o 382 sprawcach. Mamy więc 256 molestujących dzieci księży, o których informacje w ogóle nie dotarły do opinii publicznej poprzez media.