Rząd wstrzymuje podatek handlowy. Bał się kary

W wygłoszonym 18 listopada 2015 r. expose premier Beata Szydło zapowiedziała wprowadzenie podatku od supermarketów. Miał być jednym z dodatkowych źródeł wpływów budżetowych, które finansować miały politykę społeczną PiS: program 500+ (który w 2017 kosztować ma 23 mld zł), obniżenie wieku emerytalnego, czy powiększenie kwoty wolnej od podatku.

Na początku rząd chciał w ten sposób uzyskać około 2 mld zł. Ostatecznie do budżetu wpisano tylko 1,6 mld. Teraz okazuje się, że państwo nie zarobi nic. Komisja Europejska wezwała Polskę do zawieszenia tego podatku, bo jej zdaniem jest niezgodny z unijnymi zasadami wolnej konkurencji. Rząd nawet nie oponował.

Na czym polega podatek handlowy i dlaczego KE go zawiesiła?

Oprócz dodatkowych wpływów podatek miał chronić polskich sprzedawców przed konkurencją dużych zagranicznych firm. Rozważano różne kształty ustawy. Ostatecznie, od 1 września 2016 r. zaczął działać wariant progresywny, uzależniony od wielkości biznesu: 0,8 proc. przychodu dla sklepów z przychodem od 17 mln zł do 170 mln zł miesięcznie i 1,4 proc. powyżej 170 mln zł miesięcznie. By nie obciążać najmniejszych, głównie polskich sprzedawców, wprowadzono kwotę wolną - do 17 mln przychodu miesięcznie, czyli 204 mln rocznie. Z podatku zwolniono m.in hurtowników i handlujących w Internecie.

Komisja Europejska jest jednak zdania, że przepisy nie traktują równo wszystkich sprzedawców – faworyzuje mniejszych i przede wszystkim krajowych względem zagranicznych. Zdaniem urzędników narusza to unijny zakaz pomocy publicznej, czyli zasadę wolnej konkurencji między przedsiębiorcami ze wszystkich krajów UE. W związku z tym nakazała Polsce zawieszenie podatku.

Dlaczego rząd zgodził się na ustępstwa?

Dlaczego rząd tak łatwo przystał na wstrzymanie podatku?

Kary za działania związane z Trybunałem są niejasne, do ukarania Polski potrzebna byłaby jednogłośna decyzja wszystkich członków wspólnoty. Gdyby polski rząd szedł w zaparte w sprawie podatku od handlu, KE mogłaby skierować sprawę do Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości. Jeśli Trybunał podtrzymałby opinię Komisji Polska otrzymałaby znaczną karę finansową. W 2015 r. w obawie przed taką karą rząd Węgier wycofał się z podobnego podatku.

Już następnego dnia po opinii KE 19 września 2016 minister finansów Paweł Szałamacha zorganizował konferencję prasową. Nazwał decyzję Komisji „kontrowersyjną i nieroztropną”, ale powiedział, że już trwają prace nad podatkiem w innej postaci. Nie sprecyzował w jakiej. Podatek w nowej formie zacznie funkcjonować od początku 2017 r. Ten w obecnej formie nie wejdzie więc w życie.

Handel wielkopowierzchniowy w Polsce

Sklepy wielkopowierzchniowe są jednym z największych skupisk kapitału zagranicznego w Polsce. Jak pisze w raporcie Fundacja Republikańska zagraniczni inwestorzy zdominowali sieci handlowe, a ich udział w rynku rośnie nieprzerwanie od wielu lat kosztem polskich firm.

Kilka lat temu (w 2011 r.) Fundacja Republikańska sprawdziła podatki CIT największych sieci operujących w Polsce. Okazało się, że płacone przez nie podatki z tytułu były niskie. Poniższa infografika przedstawia przychody sieci, a nie zyski, ale skala podatku jest uderzająco niska.

W sporze między KE a Polską rozstrzygnięcie nie jest oczywiste. Z jednej strony faktycznie podatek obciążyłby bardziej zagraniczne firmy. Z drugiej strony obecnie mają pozycję zdecydowanie dominującą - są większe i znacznie więcej zarabiają. Można więc argumentować, że konkurencja nie jest obecnie równa - mało który polski sprzedawca ma szansę w rywalizacji z zagranicznymi sieciami wspieranymi przez multimiliardowy kapitał spółek-matek i unikającymi podatków.