Skandal o asystentów w TK? Fałsz. Skandalem jest, że sędzia Przyłębska ma dwie asystentki i pięciu doradców i ani jednego wyroku na koncie

Trwa, głównie na łamach „Rzeczpospolitej”, dyskusja o „wydawaniu wyroków” w Trybunale Konstytucyjnym przez nie-sędziów. Nie chodzi jednak bynajmniej o dublerów. Zaczęło się od wywiadu sędzi Julii Przyłębskiej dla PAP, która odkryła ten "proceder", przejąwszy obowiązki prezesa Trybunału i zleciwszy „audyt”. Okazało się, że w Trybunale prezesa Andrzeja Rzeplińskiego, do pisania projektów wyroków zatrudniono – w drodze konkursu - osoby z zewnątrz. Wspierały asystentów sędziów.

Na to oburzył się w TVP Info wiceminister sprawiedliwości Patryk Jaki (magister politologii): "To oznacza, że te wielkie autorytety prawne nie potrafią, albo nie chce im się pisać wyroków, czyli wykonywać podstawowego zadania, do którego są przeznaczeni. Oni jedynie potrafią wyrazić to, co myślą tylko w jednej sprawie, w sprawach politycznych”.

Asystenci są potrzebni i są w każdym wyższym sądzie

Rzeczywiście, wygląda kiepsko. Z tej perspektywy. Tyle, że asystentów mają nie tylko sędziowie w TK, ale także w NSA, SN i w sądach powszechnych. Ich zadaniem jest m.in. pisanie projektów pism procesowych i wyroków. Ale nie według własnego widzimisię, tylko na polecenie sędziego.

To sędzia dostaje sprawę, ma jakiś pomysł na wyrok i zleca asystentowi zebranie materiałów. Na ich podstawie tworzy coraz bardziej konkretną wizję wyroku. Asystent pisze kolejne wersje kierując się jego uwagami. A potem zaczynają się dyskusje składu orzekającego, znowu przerabianie – czasem pisanie od zera – projektu wyroku tak, by znaleźć dla niego poparcie większości sędziów.

O mechanizmie pracy nad wyrokiem, jaką wykonują sędzia sprawozdawca wraz z asystentem (czasem z asystentami), opowiedział 4 września 2017 roku w „Rzeczpospolitej” prof. Stanisław Biernat, były wiceprezes TK. Wyjaśnił też, że w 2015 roku do tej pracy wynajmowano też na umowy o dzieło osoby z zewnątrz, jako że zbliżał się czas, gdy z Trybunału miało odejść pięciu sędziów i trzeba było zdążyć z osądzeniem prowadzonych przez nich spraw. Nie byli to ludzie przypadkowi, tylko prawnicy z tytułami naukowymi i renomą. Podobnie, jak „kimkolwiek” nie są – a przynajmniej w Trybunale przed dobrą zmianą nie byli – etatowi asystenci sędziów.

Oczywiście nie jest wykluczone, że gdy do Trybunału zostaje wybrana osoba, która nie ma wystarczającej wiedzy i doświadczenia, a czasem innych walorów osobistych, by sprostać roli sędziego (a w sytuacji, gdy posłowie kierują się przede wszystkim kryteriami politycznymi, jest to całkiem prawdopodobne), asystenci będą pisać projekty uzasadnień za sędziego.

A także w sytuacji, gdy sędzia nie nadąża sądzić. Wtedy może się on bezrefleksyjnie godzić na to, co zaproponują asystenci. Ale przy rozpatrywaniu merytorycznym i tak zawsze jest przynajmniej jeszcze dwóch innych sędziów do każdej sprawy, więc nie można powiedzieć, że „orzekają asystenci”.

Wyrzucanie "nie swoich" asystentów

Asystenci są także w sądach konstytucyjnych innych krajów – łącznie z Sądem Najwyższym USA. I wszędzie podobnie wygląda ich praca i wpływ na orzecznictwo.

Choć w przypadku Trybunału Dobrej Zmiany – nie do końca. Bo prezes sędzia Przyłębska z dublerem sędziego Mariuszem Muszyńskim pozbyli się z Trybunału znakomitej większości asystentów dotychczasowych – najczęściej zmieniając im warunki pracy tak, że mieli się codziennie meldować w Trybunale, nawet jeśli mieszkają w innych miastach. Poprzyjmowano na ich miejsca nowych ludzi. Być może ci nowi asystenci rzeczywiście już nie piszą projektów wyroków, bo Trybunał jakby przestał orzekać.

Wygląda więc na to, że nowi asystenci nie tylko „nie piszą wyroków”, ale w ogóle niewiele co robią. A uposażenie pobierają.

Specjalny status asystentek i doradcy Przyłębskiej

Sama Julia Przyłębska przywiozła ze sobą z Poznania dwie asystentki. Mieszkają w Poznaniu i nie meldują się codziennie w Trybunale, ale ich nie obowiązują zasady, które uniemożliwiły pracę dawnym asystentom. Podobnie jak nie obowiązuje ich zakaz innej pracy niż naukowa: jedna z asystentek sędzi Przyłębskiej łączy pracę w TK z prowadzeniem praktyki adwokackiej. Druga pracuje w poznańskim sądzie.

Sędzia Przyłębska nie może narzekać na brak wsparcia. Oprócz Mariusza Muszyńskiego, który od początku wyręcza ją w pełnieniu obowiązków prezesa TK (zanim został uznany przez prezydenta Dudę za wiceprezesa TK miał do tego specjalne upoważnienie), i oprócz dwóch asystentek ma też pięciu „doradców”.

Nie wiadomo dokładnie, jaki jest podział zadań między asystentki i doradców. Ale wydaje się pewne, że „nie piszą wyroków” i w ogóle nie wtrącają się w pracę orzeczniczą sędzi Przyłębskiej, bo

Wydała za to (przez 20 miesięcy) cztery postanowienia. W tym trzy o umorzeniu sprawy (czyli, że nie będzie się nią dalej zajmować, w tym np. sprawą o dostęp do informacji publicznej i o zasiłek chorobowy) i jedno postanowienie o odmowie wyłączenia sędziego (chodziło o wniosek RPO o wyłączenie z sądzenia sprawy dwóch dublerów).

Tak Trybunał Dobrej Zmiany radzi sobie bez asystentów „piszących wyroki”. A wszyscy: tak sędziowie, jak służby prawne Trybunału, zarabiają tak samo, jak zarabiano w Trybunale przed dobrą zmianą. Widać sędziowie i asystenci dostali inne zadania.