"Takiego kabaretu jak w TVP firmować własnym nazwiskiem nie będę" – pisze szef dziennika przejętego przez Orlen

"Mogę Was zapewnić, Drodzy Czytelnicy, że ja takiej »prywatki«, takiego kabaretu i kpiny z wolności słowa jak na Węgrzech czy w polskiej TVP, firmować własnym nazwiskiem nie będę. Jeżeli w ogóle będzie to zależne ode mnie, pozostanę redaktorem naczelnym nto [»Nowa Trybuna Opolska« - red.] tak długo, dopóki będzie można uprawiać w nto niezależne dziennikarstwo, dopóki będę mógł kierować zespołem bez politycznych nacisków. Nie jestem w stanie Państwu powiedzieć, czy będą to tygodnie, miesiące, czy lata" – pisze do swoich czytelników Krzysztof Zyzik, redaktor naczelny "Nowej Trybuny Opolskiej" (dalej jako NTO).

NTO to jeden z 20 regionalnych dzienników należących do wydawnictwa Polska Press. W poniedziałek 7 grudnia prezes Orlenu Daniel Obajtek poinformował, że jego koncern przejmuje Polska Press. De facto oznacza to upolitycznienie większości mediów lokalnych w Polsce (20 z 24 dzienników, 120 tygodników, ok. 500 portali internetowych).

Poniżej publikujemy artykuł redaktora naczelnego "Nowej Trybuny Opolskiej" Krzysztofa Zyzika. Tekst ukazał się w opolskim dzienniku 11 grudnia. Niedługo w OKO.press rozmowa z Zyzikiem.

Krzysztof Zyzik: Będziemy walczyć o niezależność i jedność redakcji

Drodzy Czytelnicy,

jak już większość z Was wie, spółka giełdowa Orlen podpisała umowę przedwstępną na kupno Polska Press Grupy, która jest większościowym udziałowcem wydawcy „Nowej Trybuny Opolskiej” i portalu nto.pl. Do Orlenu trafi kilkanaście innych gazet regionalnych i kilkaset portali internetowych. To gwarantuje władzy dostęp do ponad 17 milionów użytkowników. Także tych z najmniejszych miejscowości.

Zmiana właściciela jest normalną sytuacją na wolnym rynku. Przeżyłem już trzy takie procesy. Jestem wychowankiem nto. Przyszedłem tu do pracy jeszcze na studiach, w 1993 roku, kiedy gazeta była własnością lokalnej spółdzielni dziennikarskiej. Potem większościowe udziały kupił norweski koncern Orkla Media z siedzibą w Oslo. Jeszcze później notowana na giełdzie w Londynie brytyjska grupa prasowa Mecom Europe, a od siedmiu lat rodzina Diekmann z bawarskiej Passawy. Niezmiennie przez te lata mniejszościowe udziały Nowej Trybuny Opolskiej posiada NSZZ Solidarność Śląska Opolskiego.

Byłem szczęściarzem, mogąc przez ten długi już czas realizować misję dziennikarską w zgodzie z własnymi przekonaniami. Mogąc kierować redakcją całkowicie niezależnie od polityków czy lokalnych koterii. Jako czwarta władza staliśmy się istotną siłą społeczną w regionie. Gazeta słynęła w ostatnich dekadach z ważnych akcji społecznych i inicjatyw, które zmieniły region. Przeżyliśmy razem powódź tysiąclecia, broniliśmy suwerenności województwa. W sprawach ważnych współpracowaliśmy z samorządami i lokalnymi elitami, ale zawsze byliśmy od nich niezależni. I kiedy się okazywało, że te elity działały przeciwko prawu i przeciwko Opolanom, demaskowaliśmy patologie władzy w ramach dziennikarskich śledztw.

A kiedy rządy przejęło Prawo i Sprawiedliwość, patrzyliśmy na ręce tej władzy. Informowaliśmy o jej sukcesach i nadużyciach. Zgodnie z własnymi sumieniami i poglądami, komentowaliśmy życie społeczne i polityczne.

Ten niezależny kurs naszego tytułu był możliwy, bo wszyscy kolejni właściciele nto, ze Skandynawii, Wysp Brytyjskich i z Niemiec, ale także nasz regionalny współudziałowiec, zachowywali się wobec zespołu dziennikarskiego niezwykle profesjonalnie.

Nigdy, podkreślam NIGDY nie ingerowali w linię polityczną gazety. Wszyscy oni wysoko cenili kompetencje kierowanego przeze mnie zespołu. Wszyscy oni ufali w kompetencje moje i moją osobistą uczciwość. Czego efektem jest już czternasty rok na stanowisku redaktora naczelnego, co zawsze było dla mnie niezwykłym zaszczytem i zobowiązaniem.

Najważniejsze jednak, że przez te wszystkie lata cieszyliśmy się Waszym, Drodzy Czytelnicy, zaufaniem. Staraliśmy się o to tak, jak umieliśmy. Bowiem

Mamy za to uzasadnioną obawę, że będzie dokładnie tak, jak w regionalnych ośrodkach TVP, czy spółkach radia publicznego, gdzie najważniejsze jest, kto jest pod kogo podczepiony. I jaka frakcja trzęsie redakcją. Zupełnie jak w PRL. Tak, przed nami przełom bez precedensu w ostatnich trzydziestu latach wolnej Polski.

Już za kilka tygodni, najdalej do końca stycznia, głównym udziałowcem największego w regionie portalu i gazety, czyli nto, zostanie koncern Orlen. To znana polska firma, narodowy czempion. Marka kojarząca się dotąd z niewątpliwymi sukcesami na rynku paliwowym. Od kilku dni również z zamachem na media. Jej logo jest bohaterem złośliwych memów, pojawiają się nawoływania do bojkotu. To prosty efekt ostrego wejścia tej firmy w politykę. Wpisania się w wojnę polsko-polską.

Orlen to spółka giełdowa, ale kontrolowana przez polityków. W praktyce o obsadzie strategicznego dla polskiej gospodarki i polityki fotela szefa Orlenu decyduje prezes Prawa i Sprawiedliwości, Jarosław Kaczyński. Dziś on, ale po kolejnych wyborach może Rafał Trzaskowski, może Borys Budka, a może Szymon Hołownia…

Przez długie lata szczyciliśmy się niezależnością od tego, kto rządzi w Warszawie. Teraz, jak we wspomnianych mediach partyjnych,

Dlatego trzeba to powiedzieć wprost: wykupywanie mediów przez państwo na zlecenie kierujących nim polityków jest cofnięciem nas do epoki PRL.

To fatalna praktyka, znana z takich państw jak Rosja czy Węgry. Oczywistą jest obawa, że Prawo i Sprawiedliwość, korzystając z naszych wspólnych pieniędzy, przejmuje media prywatne, by jeszcze szerzej indoktrynować społeczeństwo. By łatwiej wygrać najbliższe wybory samorządowe i parlamentarne.

By na poziomie polskich miast, miasteczek i wsi wskazywać czytelnikom rzekomych wrogów Polski, np. samorządowców z opozycji. Dlatego rządzącej partii są potrzebne takie portale i gazety jak nto. Dlatego też ludzie związani z władzą już od kilku lat czynią zabiegi o wykup należącej do amerykańskiego koncernu, krytycznej wobec rządu stacji TVN.

Dlatego też w kwestii niezależności dziennikarskiej pod skrzydłami Orlenu poznamy Daniela Obajtka po owocach. Jak u Świętego Mateusza. I pojadę do Pana Prezesa do Płocka z butelką dobrej whisky, jeśli w dłuższej perspektywie, a zwłaszcza przed pierwszą poważną kampanią wyborczą, jego słowa o poszanowaniu dziennikarskiej niezależności się potwierdzą.

Prezes Orlenu, komunikując zakup Polska Press Grupy podkreślił, że przejmowanie mediów przez wielkie koncerny z innych branż to powszechna na świecie praktyka. Jako przykład podał „Washington Post”, który kupił potężny Amazon. Tyle tylko, że Amazon jest firmą prywatną, którą zarządza jej właściciel, nie mający nad sobą żadnego polityka. Pomimo tego, że jest ostrym graczem, a przy okazji najbogatszym człowiekiem świata, od momentu przejęcia gazety nie ingeruje w jej niezależność, nie zmienił redaktora naczelnego, ani linii programowej tytułu.

Pan, Panie Prezesie, jest szefem potężnego koncernu. Ja - skromnej regionalnej redakcji. Ale obaj jesteśmy najemnikami. Pański los na fotelu prezesa Orlenu jest zależny od woli Jarosława Kaczyńskiego. Na tej samej zasadzie mój los jako redaktora naczelnego już niebawem będzie zależny od Pana. A w praktyce od polityków trzęsących regionem. Dlatego właśnie w krajach w pełni demokratycznych koncerny kontrolowane przez państwo, takie jak Orlen, często o wiele bogatsze, nie wykupują prywatnych mediów.

Jeżeli Orlen chce porównywać swój medialny podbój, to nie z prywatnym Amazonem, lecz z rosyjskim Gazpromem, który wykupił dla Władimira Putina szereg rosyjskich redakcji. Z wiadomym skutkiem dla tamtejszej demokracji. Drugim benchmarkiem dla medialnej ekspansji Orlenu są Węgry, gdzie państwowy holding kierowany przez przyjaciół Viktora Orbana wykupił praktycznie wszystkie kluczowe wolne media.

Dziennikarze, którzy w nich pozostali, nie krytykują już rządu i nie prowadzą śledztw dziennikarskich związanych z władzą. W efekcie Węgry stały się jednym z najbardziej skorumpowanych państw Unii Europejskiej. Niedawny udział w homoseksualnej orgii znanego węgierskiego polityka prawicowego „Fideszu”, bliskiego współpracownika Wiktora Orbana, tamtejsza propaganda opisała jako uczestniczenie w niedozwolonej „prywatce”.

Jeżeli w ogóle będzie to zależne ode mnie, pozostanę redaktorem naczelnym nto tak długo, dopóki będzie można uprawiać w nto niezależne dziennikarstwo, dopóki będę mógł kierować zespołem bez politycznych nacisków. Nie jestem w stanie Państwu powiedzieć, czy będą to tygodnie, miesiące, czy lata. Ale to obiecałem polskiemu współwłaścicielowi gazety i zespołowi moich współpracowników, profesjonalnych i uczciwych wydawców i dziennikarzy. Będziemy razem walczyć o niezależność i jedność redakcji, która budowała się długimi latami. I będziemy w tym dla Was transparentni.

Drodzy Czytelnicy,

siedem lat temu, w czasie ataków na Nową Trybunę Opolską rządzącej wtedy regionem i krajem Platformy Obywatelskiej, napisałem komentarz, których wielu uznało za moje zawodowe credo. Wszystko pozostało w nim aktualne poza jednym, zasadniczym faktem: już niebawem redaktora naczelnego nto będą mogli wybierać politycy.

A zatem, oto moja odpowiedź z lutego 2013 roku na nagonkę ówczesnych mediów rządowych:

PS. Serdecznie dziękuję za wszystkie telefony i wiadomości ze słowami wsparcia. Dziesiątki, jak nie setki wyrazów solidarności dla naszego tytułu, dla dziennikarzy i dla mnie osobiście. Jestem szczerze zaskoczony i co tu dużo gadać – wzruszony.

Nie odwracajcie się od nto. Przygniatająca większość głosów, jakie otrzymujemy, to sprzeciw wobec planu przejęcia portalu i gazety przez władzę. Zapewniam Was, że w nto ciągle jest wolne dziennikarstwo.

I będzie, dopóki będę miał na to wpływ. Jeśli miałby tutaj nastać czas propagandy, niewątpliwie sami to zauważycie.