Te kaczki są zagrożone w Polsce i na świecie. A myśliwi wciąż na nie polują

Kaczki czernice, cyraneczki i głowienki, a także łyski (to ptak z rodziny chruścieli) kiedyś występowały w Polsce licznie. Ale w ciągu ostatnich 30-40 lat ich liczebność spadła zastraszająco. Jedną z przyczyn są polowania. Mówi o tym najnowsza ekspertyza Polskiego Komitetu Krajowego Międzynarodowej Unii Ochrony Przyrody (IUCN) „Głowienka, czernica, cyraneczka, łyska – stan populacji w Polsce i wpływ gospodarki łowieckiej".

- piszą ornitolodzy Przemysław Wylegała i Łukasz Ławicki, autorzy opracowania.

Rekomendują pilne skreślenie łyski, czernicy, cyraneczki i głowienki z listy ptaków łownych. W Polsce można też polować na jarząbki, bażanty, kuropatwy, gęsi gęgawe, gęsi zbożowe, gęsi białoczelne, krzyżówki i słonki.

Międzynarodowa Unia Ochrony Przyrody (IUCN) zrzesza organizacje przyrodnicze i ekologiczne oraz jednostki rządowe z całego świata. Polski Komitet Krajowy IUCN istnieje od 1995 roku, a obecnie w jego skład wchodzą: Fundacja Dziedzictwo Przyrodnicze, Fundacja WWF Polska, Państwowa Rada Ochrony Przyrody i Polskie Towarzystwo Ochrony Przyrody „Salamandra”.

Głowienka zagrożona na całym świecie

Dramatycznie prezentuje się sytuacja kaczki głowienki. W Polsce to rzadko spotykany ptak lęgowy, o szacowanej populacji 2–11 tys. par.

Tymczasem głowienka jest na Czerwonej Liście Gatunków Zagrożonych Międzynarodowej Unii Ochrony Przyrody. I to z kategorią UV, co znaczy, że jest narażona na wyginięcie nie tylko w Europie, ale również na całym świecie.

Na głowienkę można polować w 22 europejskich krajach - w Polsce od 15 sierpnia do 21 grudnia. „Głowienka jest jednym z czterech gatunków lęgowych w Polsce (obok orlika grubodziobego, turkawki i wodniczki) uznanych za zagrożone wyginięciem w skali globalnej. Należy zauważyć, że orlik grubodzioby, wodniczka i turkawka objęte są ochroną ścisłą w Polsce, a ponadto dla dwóch pierwszych gatunków prowadzi się ogólnopolską ochronę czynną, opartą na planach ochrony gatunku. To wyraźnie kontrastuje z aktualnym statusem głowienki jako gatunku łownego” - alarmują autorzy ekspertyzy.

Niszczycielski wpływ łowiectwa na głowienkę - i wszystkie gatunki uwzględnione w ekspertyzie - przejawia się nie tylko śmiertelnością ptaków. Polowania zakłócają życie społeczne ptaków, zaburzają strukturę wiekową, a kaczki zatruwają się ołowianym śrutem. Polowania realnie zagrażają przetrwaniu tego gatunku.

Tymczasem Polski Związek Łowiecki w oficjalnych sprawozdaniach nie wskazuje nawet, ile głowienek ginie rocznie z rąk myśliwych. I tyczy się to również dwóch innych gatunków opisywanych w ekspertyzie - czernicy i cyraneczki. Doroczne tabelaryczne podsumowania wysokości odstrzałów mówią ogólnie o „kaczkach”, bez podziału na konkretne gatunki.

Gigantyczny spadek łyski

Ogromny spadek liczebności odnotowała też łyska. Dziś jej obecność w naszym kraju szacuje się na 33-57 tys. par. W ciągu 30-40 lat

Trend spadkowy liczebności tego gatunku dotyczy nie tylko Polski, ale całej Europy. Co prawda, odstrzał łyski w naszym kraju w latach 2007-2017 malał i wahał się od 7,2 do 4 tys. ptaków. Jednak, jak piszą autorzy raportu, „spadek niekoniecznie musi wiązać się z malejącą presją łowiecką, lecz może raczej odzwierciedlać postępujący spadek liczebności i mniejszą dostępność tego gatunku".

Tym bardziej, że raportowana przez PZŁ w dorocznym sprawozdaniach liczba zabitych łysek „jest niewiele mniejsza od szacowanego rocznego spadku liczebności populacji tego gatunku".

Czernica w Polsce bardziej zagrożona

Sytuacja czernicy, na którą w Polsce można polować od 15 sierpnia do 21 grudnia, jest trudniejsza niż w większości państw Europy. Szacunkowo żyje u nas obecnie 2-8 tys. par lęgowych. To spadek w stosunku do poprzednich lat, podobnie jest w wielu innych państwach europejskich.

Cyraneczkę łatwo pomylić z cyranką

Niewiele wiadomo o sytuacji cyraneczki. Ornitolodzy szacują, że w Polsce jest 1,3-1,7 tys. par, a ich liczebność maleje. Rzeczywista skala tzw. pozyskania (myśliwski eufemizm na zabicie zwierzęcia) nie jest znana (bo - jak pisaliśmy wyżej - odstrzał kaczek jest raportowany sumarycznie). Jednak „najprawdopodobniej ustępuje pod tym względem tylko krzyżówce".

Zdaniem ekspertów powinno się w Polsce zrezygnować z zabijania cyraneczek przynajmniej z dwóch powodów. Po pierwsze, w najważniejszych dla tego gatunku państwach - Rosji i Finlandii - spadają populacje lęgowe tych ptaków, a polowania jeszcze przyczyniają się do zwiększania ich śmiertelności. Po drugie,

Eksperci: „Polowania na ptaki to głównie rekreacja”

„Obecnie jednym z głównych zadań łowiectwa jest regulacja pogłowia zwierząt powodujących szkody gospodarcze oraz ograniczenie lub wręcz eliminacja gatunków inwazyjnych” - przypominają autorzy ekspertyzy.

Zauważają, że w przypadku ptaków łownych - poza nielicznymi wyjątkami, np. lokalnymi szkodami powodowanymi przez gęsi - nie ma potrzeby prowadzenia takich działań. I stawiają sprawę jasno:

Obowiązujące przepisy polowania na ptaki nie gwarantują ich skutecznej ochrony, ponieważ nie są dostosowane do biologii i ekologii poszczególnych gatunków. Dlatego ekspertyza zawiera również pakiet rekomendacji, m.in.:

• głowienka, czernica, cyraneczka i łyska - ze względu na spadek liczebności - powinny zostać pilnie usunięte z listy ptaków łownych i objęte ścisłą ochroną gatunkową;
• termin polowań na kaczki powinien zostać zmieniony z okresu 15 sierpnia–21 grudnia na 15 września–21 grudnia, bo w sierpniu niektóre gatunki jeszcze wyprowadzają lęgi;
• zmianie powinien również ulec okres polowań na gęsi na czas od 15 września do 15 stycznia - również ze względu na ochronę lęgów;
• powinno się zabronić tzw. nocnych polowań (godzinę przed świtem i godzinę po zmierzchu) na ptaki wodne, ponieważ sprzyjają one myleniu przez myśliwych gatunków łownych z chronionymi („Proponujemy wprowadzenie możliwości polowań na ptaki wodne w okresie od pół godziny po wschodzie słońca do pół godziny przed zachodem słońca, a w obszarach Natura 2000, w których przedmiotem ochrony są migrujące ptaki wodne, polowania powinny odbywać się w okresie od godziny po wschodzie słońca do godziny przed zachodem słońca”);
• powinien zostać wprowadzony zakaz używania śrutu ołowianego, w szczególności podczas polowań na ptaki wodne i na terenach wodno-błotnych - ptaki mylą je z kamykami i połykając śrut, zatruwają się ołowiem; trują się też ptaki drapieżne, które zjadają postrzelone ołowianą amunicją kaczki i gęsi;
• należy zobowiązać PZŁ do dokładniejszego sprawozdawania liczby, gatunków i czasu zabitych ptaków.

Postulaty ekspertów IUCN są w większości zbieżne z tymi, które od lat zgłasza walcząca o zakończenie polowań na ptaki koalicja Niech Żyją! (apel w tej sprawie można podpisać tu).

Całą ekspertyzę można przeczytać tutaj.

Niniejsza publikacja powstała dzięki współpracy z Fundacją im. Heinricha Bölla w Warszawie. Zawarte w niej poglądy i konkluzje wyrażają opinie autora i nie muszą odzwierciedlać oficjalnego stanowiska Fundacji im. Heinricha Bölla.