Tokarczuk o wyborach: Prosty wybór między demokracją a autorytaryzmem

Co to znaczy, że namawia Pani do głosu za demokracją? - dopytywali dziennikarze laureatkę Nagrody Nobla 2019 Olgę Tokarczuk. Wątek polityczny zdominował pierwszą część konferencji prasowej w Düsseldorfie. W czwartek 10 października Tokarczuk w wypowiedzi na gorąco po swym sukcesie zaapelowała do Polek i Polaków, by głosować "za demokracją".

"To oznacza głosowanie za Polską w Europie, za etycznym stosunkiem do środowiska, do zwierząt, za społeczeństwem, które jest równe dla każdego, w którym nikt nie jest wykluczony z powodów religijnych, ze względu na swoją płeć (gender), kolor skóry czy orientację seksualną, a to jest trudny temat w dzisiejszej Polsce".

Całe wystąpienie Tokarczuk obejrzeć można tutaj.

Czy jest pani przejęta tym, co dzieje się w Polsce?

Tak, oczywiście. Jestem obywatelką, społeczeństwo i kultura to moja second skin (druga skóra - red.), żyję w Polsce, mam tam dzieci, martwię się tym, co się u nas dzieje.

Jakie znaczenie mają te wybory?

Są najważniejsze od 1989 roku. Mamy taki nerwowy, ciemny czas. Ale jesteśmy w sytuacji jasnego wyboru: czy zagłosujemy na taką Polskę, która oddzieli się od Europy i zepchnie na pobocze wartości demokratyczne.

I potem bez ogródek:

Pisarka dodała też, że jest wzruszona reakcjami z Polski na jej nagrodę. "We Wrocławiu postanowiono, że każdy użytkownik transportu publicznego, który ma ze sobą moją książkę może jeździć za darmo. Czy zatem literatura zmienia świat? Tak. Literatura zmienia świat" - ten żart zabrzmiał zupełnie serio.

Wypowiedzi wybitnej pisarki - o jasnych poglądach lewicowych, feministycznych, proekologicznych, angażującej się w obronę demokracji w Polsce - są po nagrodzie Nobla kłopotem dla PiS.

Zwłaszcza, że politycy PiS - od radnych Wałbrzycha po ministra kultury - od lat wybrzydzali na jej pisarstwo, a minister kultury Piotr Gliński mówił jeszcze 11 sierpnia, że

"Nie doczytałem żadnej jej książki - przyznał 8 października w "Kropce nad i", gdy Tokarczuk wymieniano już wśród kandydatów do Nobla. - Próbowałem, nigdy nie dokończyłem” – dodał, co miało być chyba dowodem, że utwory Tokarczuk są nudne.

Za rządów PiS wycofano też dofinansowanie jej tłumaczeń, dając pieniądze m.in. na dzieło Wildsteina.

Teraz, gdy Tokarczuk dostała Nobla, politycy PiS próbują podczepić się pod jej sukces, twierdząc, że to sukces Polski.

„Znakomita wiadomość dla Polski. Mnie cieszą wszystkie nagrody dla Polaków i jako Polak jestem dumny, jeżeli ktokolwiek rozsławia imię Polski na całym świecie" - mówił premier Morawiecki.

Nawet Gliński obiecał przeczytać jej książki. Samą nagrodę Nobla co prawda kwestionuje: „wiadomo, że z tą nagrodą Nobla w ostatnich latach jest różnie”, komentuje odnosząc się do przyznania nagrody Dario Fo (1997)

Ale Tokarczuk zdaniem Glińskiego „jest na pewno przez wielu uznawana za wybitną pisarkę, i tutaj nie powinniśmy podważać tego rodzaju werdyktów”. Minister nie odwołał swoich opinii, ale uznał, że nie należy ich teraz wygłaszać.

Wypowiedzi pisarki pokazują, że polityczny ładunek, jaki niesie jej literatura i ogromny sukces pisarki będzie trudny do oswojenia przez polityków PiS.

W piątek 11 października Olga Tokarczuk wydała też oświadczenie dla mediów.

Tokarczuk: Trudno złapać świat na gorącym uczynku

Dowiedziałam się o Noblu w najdziwniejszej sytuacji - na autostradzie, miejscu Pomiędzy, bez nazwy. Myślę, że nie ma lepszej metafory na określenie świata, w którym dziś żyjemy.

My, pisarze, musimy się mierzyć z coraz bardziej nieprawdopodobnymi wyzwaniami, a przecież literatura jest sztuką powolną - długi proces pisania sprawia, że trudno jest złapać świat na gorącym uczynku. Często zastanawiam się, czy on da się jeszcze opisać, czy też jesteśmy już bezradni wobec jego coraz bardziej płynnej postaci, roztapiania się stałych punktów, zanikających wartości.

Wierzę w literaturę, która łączy ludzi i pokazuje, jak bardzo jesteśmy podobni, która uzmysławia nam, że wszyscy jesteśmy powiązani niewidzialnymi sieciami. Która opowiada świat tak, jakby był żywą, nieustannie stającą się na naszych oczach jednością, a my jego jednocześnie małą i potężną częścią.

Olga Tokarczuk, Bielefeld, 11 października 2019