Uber jedzie na gapę

Późny wieczór w centrum Warszawy. Mężczyzna w kapturze podbiega do srebrnego opla i oblewa go ciemną, śmierdzącą mazią. Po chwili zjeżdżają się taksówkarze. Filmują zajście. Szyba i maska opla spływają mieszaniną oleju silnikowego i fekaliów; przez otwór wentylacyjny ciecz wdziera się do wnętrza samochodu. Naprawa i czyszczenie będą kosztować prawie 5 tys. zł. W ciągu jednego tygodnia w Warszawie doszło do kilku takich napaści. Poszkodowani kierowcy jeżdżą w Uberze.

W całej Europie wokół Ubera atmosfera jest fatalna, a firma jest w odwrocie. W Polsce firma z każdym miesiącem rośnie jak na drożdżach – także dzięki wsparciu polityków. W tym roku zainwestowała 38 mln zł w Center of Excellence w Krakowie. Będzie ono bazą operacyjną firmy na Europę Środkowo-Wschodnią.

Zawsze i wszędzie gotowi do drogi *

Aby zostać partnerem kierowcą Ubera wystarczy mieć 21 lat i prawo jazdy co najmniej od roku. Trzeba uzyskać zaświadczenia o niekaralności oraz o wykroczeniach drogowych. Samochód nie może mieć więcej niż 10 lat i musi przejść weryfikację Ubera. W umowie, którą podpisuje kierowca, jest on określany jako „niezależny dostawca usług transportowych”. O wymaganej, nie tylko od taksówkarzy, licencji na przewóz osób – ani słowa. Drugą stroną umowy jest zarejestrowana w Amsterdamie spółka Rasier Operations B.V., właścicielka licencji na aplikację Uber. Zarabia, udostępniając ją kierowcom – pobiera 20-25 proc. prowizji od każdego przejazdu.

Kierowcą jest między innymi Krzysztof. Jeździ od października 2015 r. Wcześniej przez 13 lat pracował w niemieckich i brytyjskich bankach. Wrócił, bo chce wychować dzieci w Polsce. Przez kilka miesięcy bezskutecznie szukał pracy, aż znajomy powiedział mu o Uberze. - Wziąłem samochód w leasing i zacząłem jeździć – opowiada.

Początkowo przeciw firmie protestowali tylko taksówkarze. – Od prawie dziesięciu lat na różne sposoby walczymy z nielegalnym przewozem osób – mówi Jarosław Iglikowski, przewodniczący Związku Zawodowego Taksówkarzy „Warszawski Taksówkarz”. – Ale teraz pojawił się Uber, który twierdzi, że prawo jest przestarzałe, bo wymaga od kierowców licencji, a nie powinno wymagać niczego. W samochodach kierowców Ubera brakuje kas fiskalnych i taksometrów. Taksówkarze sprzeciwili się więc nierównej i nieuczciwej konkurencji. W protestach przeciw Uberowi jeździli po Warszawie z minimalną prędkością 30 km/h. Później zaczęło się oblewanie samochodów Ubera mieszanką oleju silnikowego i fekaliów.

Ostatnio popularne są ujęcia obywatelskie – takie jak to z 24 maja 2016 r. W auli Starej Biblioteki Uniwersytetu Warszawskiego trwało spotkanie studentów z szefem Ubera w Polsce Kacprem Winiarczykiem. Niespełna 200 metrów dalej, przed bramą uniwersytecką, taksówkarze ujęli „na gorącym uczynku” kierowcę Ubera. Zamówili przejazd z Nowego Światu na Krakowskie Przedmieście, a na koniec kursu zażądali od kierowcy paragonu. Odmówił – nie miał kasy fiskalnej. Wezwana Inspekcja Transportu Drogowego stwierdziła, że kierowca nie posiada wymaganej licencji, a jego samochód nie jest przystosowany do przewozu osób. Kara za dwa naruszenia przepisów to łącznie 16 tys. zł.

Ludzie są najważniejsi

Zwykle kontrole są wobec Uberowców bezradne. – Kierowcy tłumaczą, że z uprzejmości podwozili na dworzec kogoś, kto stał w deszczu na przystanku i mókł – mówi Adam Bielakowski, zastępca Mazowieckiego Wojewódzkiego Inspektora Transportu Drogowego. Uber przygotowuje kierowców na podobne sytuacje. Przede wszystkim, w razie zatrzymania mają od razu skontaktować się z centralą.

Na polskim rynku firma radzi sobie coraz lepiej. Po tym, jak Ministerstwo Finansów w 2015 r. ogłosiło, że od kierowców wymagane jest prowadzenie działalności gospodarczej, wielu z nich zrezygnowało z pracy. Ale inni szybko znaleźli rozwiązanie, jak wciąż zarabiać, mimo braku działalności. Na stronie internetowej www.ubermarket.pl znajdujemy oferty firm-pośredników, które umożliwią podpięcie się pod ich działalność gospodarczą za odpowiednią prowizję. Potencjalnym kierowcom przychylą nieba: wypożyczą samochód, zajmą się księgowością, dostosują umowę regulującą stosunek pracy do oczekiwań kierowcy.

Uber oficjalnie zastrzega, że „nie preferuje, nie wspiera ani nie udziela gwarancji na żadną z ofert przedstawianych na stronie” Ubermarketu. Jednak w biurze szkoleniowym firmy na warszawskim Żoliborzu znajdujemy ulotki niektórych firm-pośredników. Konsultanci Ubera doradzają nam, z którym pośrednikiem warto współpracować. Podajemy się za studentów, nieposiadających własnego samochodu ani działalności gospodarczej. Interesują nas jak największe zarobki. Firma X proponuje współpracę bez jakiejkolwiek umowy. Pytamy o licencje, ubezpieczenie i kwestie fiskalne. Pośrednicy pokrętnie tłumaczą, że Uber korzysta z luk prawnych i według nich licencje i kasy fiskalne nie są wymagane. Oryginalne rozwiązanie proponuje nam firma Y: sugeruje wożenie atrapy kasy fiskalnej.

Firmy-pośrednicy deklarują, że robią wszystko, aby zwiększyć „efektywność wykorzystania zasobów w postaci kierowcy”. Jaki jest maksymalny czas pracy dziennie?

Gdy podczas spotkania szkoleniowego dla kierowców pytamy o ubezpieczenie pasażerów w przypadku kolizji, konsultantka przekonuje: - Było kilka wypadków i nigdy ubezpieczyciel nie wnikał, czy kierowca kogoś przewoził, czy nie. Jeżeli jest taka sytuacja, że ubezpieczenie żadnego z kierowców nie pokrywa kosztów szkody, to my płacimy. Opłaca się nam zapłacić za poszkodowanego pasażera, żeby informacje o wypadku nie rozeszły się w Internecie, bo kierowcy mogliby zacząć od nas odchodzić.

To ludzie tacy jak Ty, jadący w tym samym kierunku

To, że firma rozwija się mimo wątpliwości, jest po części efektem trudnego dla pracowników rynku pracy, a po części świetnego PR.

W maju 2016 r. fundacja należąca do Klejnowskiej i Jadczyszyn, The Institute of Strategy and Development, razem ze studencką organizacją Młodzi dla Polski, blisko związaną z PiS, zorganizowały spotkanie z szefem Ubera w Polsce Kacprem Winiarczykiem. Podczas spotkania prezentował firmę jako rewolucyjny start-up, nowoczesny i przyszłościowy. Pytany o ujęcia obywatelskie kierowców odpowiadał: To są akty chuligańskie grupki ekstremistów, które w państwie prawa nigdy nie powinny mieć miejsca.

A przez czyjąś nieuwagę za jego plecami studenci mogli przeczytać korespondencję mailową pomiędzy pracownikami a rzeczniczką prasową Ubera Iloną Grzywińską.

Podczas czerwcowej krakowskiej konferencji Impact 2016 ze sceny przemawiali Jarosław Kaczyński, Mateusz Morawiecki i Jarosław Gowin – mówili o nadchodzącej, czwartej rewolucji przemysłowej, która legnie u podstaw IV RP. Gwoździem programu było wystąpienie Davida Plouffe’a, byłego doradcy Baracka Obamy, obecnie stratega i członka zarządu w firmie Uber. Wicepremier Jarosław Gowin relacjonującemu konferencję dziennikarzowi Radia Kraków powiedział wówczas, że, niestety, każda z rewolucji przemysłowych niosła ze sobą ofiary. – Pamiętamy XVIII-wiecznych robotników z Anglii, którzy rozbijali maszyny parowe – opowiadał. One pozbawiały ich pracy. Ktoś pamięta dziś o zawodzie zecera? Komputery wyeliminowały część zawodów. Mechanizacja rolnictwa... Coś podobnego może stać się z taksówkarzami. Rozumiem ich obawy, ale nie możemy być skansenem. Nowoczesne technologie zmieniają świat. Polska ma być liderem.

W tym samym czasie Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumentów stwierdził, że działalność Ubera w Polsce wpływa pozytywnie na sytuację konsumentów i rozwój rynku transportu osób. Według UOKiK nie ma w tym nic złego, że nie respektuje on zasad obowiązujących korporacje taksówkowe:

30 marca 2016 r. przy Ministerstwie Infrastruktury i Budownictwa zebrał się zespół roboczy, którego celem jest opracowanie zmian w ustawie o transporcie drogowym. OKO.press skierowało do resortu pytania dotyczące prac tego zespołu. Otrzymaliśmy odpowiedź, że rozwiązania, nad którymi pracuje zespół, będą uwzględniały postulaty zainteresowanych środowisk. Ministerstwo nie zajmuje stanowiska w sprawie działalności przewoźników jeżdżących w aplikacji Uber. Nie chce też rozmawiać o planowanych zmianach w ustawie. Jarosław Iglikowski ze związku zawodowego taksówkarzy jest członkiem zespołu. Dlaczego prace się przedłużają? – Czekamy na tłumaczenie ustawy węgierskiej, dotyczącej m. in Ubera – wyjaśnia Iglikowski. Prace mają zakończyć się w tym roku.

* Śródtytuły pochodzą ze strony uber.com. Imię kierowcy zostało zmienione.