Unia zakaże „wege burgerów”? Parlament Europejski o krok od absurdu

Od 2013 roku w Unii Europejskiej funkcjonują przepisy, które zakazują używania na opakowaniach produktów roślinnych określeń takich jak mleko sojowe czy owsiane. Z półek zniknęły także wegańskie „sery", „jogurty" i „masła". Zamiast nich pojawiły się napoje, plastry, kremy.

Po skargach producentów Trybunał Sprawiedliwości UE w 2017 roku ostatecznie przesądził: używanie takich nazw do produktów roślinnych jest sprzeczne z uchwalonym przez Unię prawem. Bez względu na to, czy znajduje się na nich dopisek informujący, że mamy do czynienia z artykułem pochodzenia roślinnego.

Teraz podobny los może spotkać wegańskie kotlety, parówki, kiełbaski czy steki.

Poprawki do jednego z rozporządzeń wprowadzają zakaz stosowania nazw takich jak np. „wege burger" na opakowaniach produktów bezmięsnych. Ich autorzy chcieliby też, by nielegalne było informowanie, że dany wyrób „imituje" nabiał. Wyrażenia takie jak „w typie jogurtu" czy „o smaku masła" musiałyby zostać wycofane.

Dlaczego? Koronnym argumentem ma być ochrona nieświadomych konsumentów przed wprowadzeniem w błąd.

„Ten zakaz będzie antygospodarczy, antykonsumencki i antyklimatyczny" - komentuje dla OKO.press eurodeputowana Sylwia Spurek, od niedawna członkini frakcji Zielonych.

Na przekór celom klimatycznym

Autorami kontrowersyjnych poprawek są członkowie Komisji Rolnictwa i Rozwoju Wsi PE (AGRI).

„Ten projekt przedstawiono jeszcze w kwietniu 2019 roku, przed końcem kadencji poprzedniego PE. Ich autorami byli, co ciekawe, posłowie S&D czyli lewicy, która uważa się za progresywną siłę w PE" – przypomina Sylwia Spurek.

Zdaniem eurodeputowanej inicjatywa ta wydaje się dziś niezrozumiała. Zwłaszcza w kontekście ambitnych celów klimatycznych, które przyjęła niedawno Unia.

Spurek: „Poprawki te spowolnią rozwój sektora produktów roślinnych w sytuacji, w której UE powinna ten rozwój wspierać. Będzie to bardzo wyraźny sygnał, że unijne instytucje, mimo Europejskiego Zielonego Ładu i strategii »Farm to Fork«, nie widzą konieczności podjęcia działań dotyczących przemysłowej hodowli zwierząt. A jest to de facto przemysł ciężki; odpowiada za 70 proc. emisji CO2 w ramach europejskiego rolnictwa".

O wpływie konsumpcji produktów odzwierzęcych na katastrofę klimatyczną pisała wyczerpująco w OKO.press Anna Sierpińska. Badania opublikowane w czasopiśmie naukowym „Lancet" wskazują jednoznacznie, że dieta mięsna wpływa negatywnie na klimat, środowisko i ludzkie zdrowie.

Strategia »Farm to Fork«, czyli „z pola na talerz", którą UE przyjęła w maju 2020 roku zakłada, że Unia będzie promować „zrównoważone źródła pożywienia". Oraz ułatwiać „wybór zdrowiej i zrównoważonej diety". Dlaczego zatem chce wykonać ruch, który może utrudnić rozwój branży roślinnych zamienników mięsa?

„Autorzy poprawek tłumaczyli, że chcieli zadbać o prawa konsumentów i konsumentek. Trudno w to uwierzyć" - przyznaje Sylwia Spurek.

Machina rolniczego lobby

„W PE obserwuję, jak ogromna jest machina lobby przemysłu rolniczego i jak sprawnie działa. W mojej ocenie jest to jedno z najsilniejszych lobby, wpływających na prace instytucji unijnych. Choć europosłów i europosłanki obowiązują reguły transparentności, to w tym przypadku nie do końca jasne jest, skąd te poprawki w ogóle się wzięły" – mówi nam Spurek.

Podkreśla, że jeszcze jako członkini S&D próbowała przekonać frakcję, by wycofała się z tych pomysłów. Bezskutecznie.

„Niestety mam wrażenie, że inne duże frakcje polityczne w PE także mogą być pod wpływem tego lobby. Mogą kierować się w swoich działaniach źle pojętym interesem producentów i producentek" – ubolewa eurodeputowana.

Frakcja Zielonych, do której obecnie należy Spurek, zaproponowała inne rozwiązanie.

„Nasza poprawka uściśla, że takie nazwy takie jak parówka, kiełbaska, burger czy kotlet mogą być używane po dodaniu wskazania »roślinny" czy »odpowiedni dla wegan«. Aby było to jasne i klarowne, spójne z tym, jak rynek się rozwija. Ale bez słowotwórstwa. Bo tworzenie nowych nazw tylko wprowadzałoby konsumentów w błąd" – podkreśla Spurek.

Europosłanka deklaruje, że sama zagłosuje przeciwko projektowi w wersji złożonej przez S&D. Do takiej decyzji nawołuje Parlament Europejski także organizacja ProVeg International, pod której petycją podpisało się niemal 250 tys. osób. Badania pokazują, że zdecydowana większość Europejek i Europejczyków nie widzi problemu z wege burgerami.

Spurek: „Walka o tzw. mleko roślinne została już przegrana na gruncie prawnym. Ale jeśli chodzi o powszechny odbiór i zwykłe życie, to ten zakaz nie jest respektowany. W kawiarni nadal prosimy o latte na mleku sojowym. Kupujemy w osiedlowym sklepie mleko owsiane. Zdajemy sobie sprawę z tego, że nie jest to mleko zwierząt. Te zakazy będą absurdalne".

Branża mięsna trzyma kciuki

Choć informacje o bezpośrednim wpływie lobbystów na Parlament Europejski pozostają nieoficjalne, branża mięsna nie kryje, że pomysł zakazu jest jej bardzo na rękę.

COPA COGECA – europejska organizacja zrzeszająca rolnicze związki zawodowe i organizacje spółdzielcze, na początku października ruszyła w Brukseli z kampanią „Ceci n'est pas un burger", czyli „To nie jest burger". Nawiązując do słynnego obrazu belgijskiego surrealisty René Magritte'a, chciała przekonać PE do przyjęcia poprawek.

Działania podjęły także polskie organizacje zrzeszające producentów mięsa.

„Wystosowaliśmy oficjalne pismo do wszystkich polskich eurodeputowanych. Nie zgadzamy się na to, by nazwy produktów mięsnych były używane w produktach roślinnych" - mówi OKO.press prezes związku „Polskie Mięso" Witold Choiński. Wskazuje, że niektóre europejskie kraje, np. Francja, już podjęły taką decyzję.

Dlaczego wege burgery tak bardzo nie podobają się branży mięsnej?

Choiński: „Firmy mięsne latami pracowały nad wypracowaniem pewnych nazw produktowych. A teraz duża część firm zajmujących się produkcją roślinną chce wykorzystać ten dorobek do sprzedaży swoich produktów. Podszywają się, by łatwo wejść na rynek i szybko zdobyć dużą jego część".

Ci mieliby kupować je bez świadomości, że nie są zrobione ze zwierzęcych tkanek. Nawet jeśli w sklepie umieszczone byłyby na osobnych półkach.

„Konsument jest przyzwyczajonych do pewnych nazw. Kupując, będzie miał podświadomą informację, że jest to produkt mięsny. Np. wrzucając do koszyka burgera wegetariańskiego nie do końca będzie świadom, że kupuje produkt roślinny, a nie zwierzęcy. Rynek produktów mięsnych może się przez to skurczyć" – uważa Choiński.

Nie wszyscy rolnicy za zakazem

Ale sektor rolniczy nie mówi w tej sprawie jednym głosem. Polscy producenci oleju apelowali do europosłów i europosłanek o odrzucenie zmian.

„Uważamy, że ten zakaz może zagrozić rozwojowi także naszej branży" - mówi OKO.press Adam Stępień, dyrektor generalny Polskiego Stowarzyszenia Producentów Oleju.

„Dotychczas białko rzepakowe było stosowane przy produkcji pasz. Ale może również być źródłem cennych protein, które dzięki innowacyjnym technologiom będzie miało zastosowanie jako alternatywa dla produktów zwierzęcych w żywieniu ludzi. Tego typu projekty naukowo-badawcze są już prowadzone w Polsce" – wskazuje.

Zdaniem dyrektora PSPO obecne nazewnictwo nie wprowadza konsumentów w błąd. Funkcjonuje z powodzeniem już od dłuższego czasu, a osoby decydujące się na zakup roślinnych zamienników mięsa doskonale zdają sobie sprawę z tego, co wrzucają do koszyka.

To nie te czasy, żebyśmy na nowo próbowali wykreować nazwy potraw. Nawet w polskich tradycyjnych domach czasem mówimy o kotletach z grochu czy jajek. Nazwy już są, funkcjonują w języku potocznym" – uważa Stępień. Podobnego zdania są także językoznawcy.

PSPO tłumaczy, że zakaz byłby krokiem wbrew trendom w branży spożywczej i oczekiwaniom konsumentów. Jak pokazują badania coraz więcej osób - także w Polsce - deklaruje rezygnację ze spożycia mięsa. Roślinne zamienniki kupuje niemal 40 proc. Polek i Polaków w przedziale wiekowym 18-24 lata.

Stępień: „Podejrzewam, że stanowisko komisji AGRI było czymś inspirowane. Nie chciałbym formułować bezpodstawnych oskarżeń, ale ma w tym interes szeroko pojęta branża mięsna. Tymczasem pozostanie przy status quo w ten interes nie uderzy. Na pewno nie pomoże natomiast tej części przemysłu rolno-spożywczego, która teraz prężnie się rozwija".