Ustawa Katolickich Farmaceutów już w Sejmie. Aptekarz nie sprzeda leku, jeśli to "niezgodne z jego sumieniem"

Projekt ustawy jest inicjatywą obywatelską, złożoną w trybie petycji. Oznacza to, że projektu nie musi popierać 100 tys. obywateli i ich podpisy nie muszą zostać dołączone do petycji. Z drugiej strony petycja nie musi zostać w ogóle rozpatrzona przez Sejm. Projekt katolickich farmaceutów został już (26 maja) skierowany do komisji ds. petycji. Zdecyduje ona, czy projektem zajmie się Sejm.

Stowarzyszenie Katolickich Farmaceutów, do którego należy 500-800 spośród ok. 25 tys. polskich farmaceutów, chce, by do siedmiu przypadków, w których aptekarz nie musi wydać leku, dodać jeszcze jeden: "wydanie produktu leczniczego jest niezgodne z sumieniem farmaceuty, technika farmaceutycznego, lub przedsiębiorcy prowadzącego jednoosobową działalność gospodarczą, w ramach której prowadzi aptekę, albo wspólników prowadzących aptekę" (na ilustracji "patronka stowarzyszenia błogosławioną Marię Sagrario, farmaceutka i karmelitanka hiszpańska zamordowana przez komunistów w 1936 roku").

Katoliccy farmaceuci proponują też, by uzupełnić zapis z ustawy prawo farmaceutyczne: "apteki ogólnodostępne są obowiązane do posiadania produktów leczniczych i wyrobów medycznych w ilości i asortymencie niezbędnym do zaspokojenia potrzeb zdrowotnych miejscowej ludności". Chcą, by dodać tu wyjątek, że

Farmaceuci uznają, że brak takiej możliwości w polskim prawie łamie wolność sumienia, chronioną przez Konstytucję RP. Twierdzą, że farmaceuci są zastraszani i zwalniani z pracy, gdy odmówią sprzedaży środków antykoncepcyjnych lub pigułki "dzień po". Rysują wstrząsający obraz dyskryminacji: "Nie tylko pracownicy aptek, ale również właściciele aptek, którzy pragną, by ich apteka była prowadzona z poszanowaniem wymogów sumienia

Wnioskodawcy powołują się przy tym na Konstytucję RP (art. 53), Międzynarodowy Pakt Praw Obywatelskich i Politycznych (art. 18), Konwencję o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności (art. 9) i Kodeks Aptekarza RP. Autorzy przypominają opinie Biura Analiz Sejmowych sporządzone na wniosek Jarosława Sellina (20 marca 2011) i Jacka Żalka (10 maja 2012).

Karolina Kędziora z Polskiego Towarzystwa Prawa Antydyskryminacyjnego podkreśla, że

To drastyczne obniżenie standardów w dostępie do dóbr i usług. Poza tym, to nie farmaceuta ma wiedzę dotyczącą stanu zdrowia pacjentki i tego, jakiego leku jej potrzeba, ale lekarz, który wystawia receptę".

Komitet Bioetyki: farmaceuci nie podejmują decyzji

Na gruncie obecnego prawa nie ma opisuje czegoś takiego jak klauzula sumienia dla farmaceutów. To właśnie autorzy projektu chcieliby zmienić. Komitet Bioetyki PAN uzasadniając swoje stanowisko w sprawie aptekarzy i farmaceutów zaznaczył:

"Wykonywanie tych zawodów (w szczególności realizowanie recept) nie wiąże się z osobistym podejmowaniem czynności, które bezpośrednio godzą bądź stanowią bezpośrednie i realne zagrożenie dla określonego dobra". Farmaceuta - w odróżnieniu od lekarza - nie podejmuje decyzji o leczeniu, bo zażycie leku pozostaje w gestii pacjenta. Ostatecznie to on podejmie działanie, zgodnie ze swoim sumieniem.

RPO: to niezgodne z prawem

W sprawie klauzuli sumienia dla aptekarzy do Głównego Inspektora Farmaceutycznego pisał w kwietniu 2017 Rzecznik Praw Obywatelskich, Adam Bodnar: "Zgodnie z przekazami medialnymi w Polsce pojawiają się apteki nieprowadzące sprzedaży środków antykoncepcyjnych z uwagi na powoływanie się przez farmaceutów w nich pracujących na "klauzulę sumienia". W mojej ocenie takie praktyki pozostają w sprzeczności w obowiązującym prawem i mogą prowadzić do ograniczenia praw pacjenta do świadczeń zdrowotnych". Rzecznik poprosił GIF o stanowisko i ewentualne dane o skali zjawiska.

GIF: farmaceuta może odmówić

W odpowiedzi Główny Inspektor Farmaceutyczny stwierdza, że określenie "klauzula sumienia", które umożliwiałoby odmowę sprzedaży leku, nie funkcjonuje w polskim prawie. Jednocześnie jednak "Konstytucja RP przewiduje jako jedną z najważniejszych i podstawowych wolności gwarantowanych przez ustawę zasadniczą wolność wyrażania swoich poglądów, myślenia czy wolność sumienia. Należy podkreślić, iż wolność słowa, wolność myśli czy wolność sumienia są wolnościami koniecznymi, bez których prawa i wolności człowieka byłyby mocno ograniczone.

W proponowanym przez katolickich farmaceutów prawie nie ma nawet tej furtki - aptekarz nie ma obowiązku zapewnić klientowi sprzedaży leku np. przez innego farmaceutę.

Konsekwencją nowego prawa będzie nie tylko drastyczne ograniczenie dostępu do środków antykoncepcyjnych, szczególnie w małych ośrodkach, ale także dowolna interpretacja zapisów. "Produkty niezgodne z sumieniem farmaceuty" mogą oznaczać wiele różnych leków, także środki przeciwbólowe, czy leki, które mogą być wykorzystywane jako środki psychoaktywne.