Setki osób giną na pasach, bo wg rządu pierwszeństwo dla pieszych to nie jest polska tradycja

Wiemy więc niemal na pewno - rząd Prawa i Sprawiedliwości nie zamierza zmienić przepisów, by poprawić bezpieczeństwo pieszych na przejściach. Mimo że na pasach ginie u nas znacznie więcej ludzi niż w innych państwach UE. W 2018 roku było to aż 271 zgonów.

Wynika to z odpowiedzi dla Rzecznika Praw Obywatelskich podpisanej przez wiceministra infrastruktury Rafała Webera. RPO postuluje, by pieszy miał pierwszeństwo zanim jeszcze wejdzie na pasy, tak jak to jest w wielu krajach UE.

Wiceminister Weber napisał: „Każde społeczeństwo europejskie posiada inne uwarunkowania kulturowe, prawne, inżynieryjne, edukacyjne, czy też podejście do poszanowania prawa. Dlatego też, mając na względzie przywołane wyżej uwarunkowania – specyficzne dla danego państwa – nie wydaje się właściwym bezpośrednie przeniesienie do polskiego systemu prawnego rozwiązań funkcjonujących w innych państwach europejskich”.

Ten sam argument przytacza w odpowiedziach na dezyderat sejmowej Komisji ds. Petycji z marca oraz interpelację posłanki Nowoczesnej Moniki Rosy z kwietnia 2019.

Partia piratów drogowych

Niemal codziennie m.in. na portalu BRD24.pl możemy przeczytać kolejne historie śmiertelnych potrąceń. Oraz śmiesznie niskich kar, jakie zasądzane są sprawcom. Zdaniem ekspertów pomóc mogłoby m.in. nakazanie kierowcom, by ustępowali pierwszeństwa pieszym, którzy oczekują, by wejść na pasy.

Ale kolejne polskie rządy odmawiają zajęcia się tym problemem. Dlaczego?

„Bo w Polsce jest jedna partia, która działa ponad podziałami - partia piratów drogowych" - tłumaczy w rozmowie z OKO.press Jan Mencwel - prezes zarządu warszawskiego stowarzyszenia Miasto Jest Nasze, które naciska na zmiany w przepisach.

Ministerstwo umywa ręce

Obecnie polskie przepisy są niejednoznaczne. Ustawa Prawo o ruchu drogowym mówi tylko o osobach znajdujących się na przejściu - kierowca powinien się zatrzymać, by ustąpić im pierwszeństwa.

A rozporządzenie o znakach drogowych wspomina o ustępowaniu także pieszym wkraczającym na pasy. RPO próbował zwrócić na to uwagę Ministerstwa Infrastruktury.

„Wskazywaliśmy m.in. na rozwiązania francuskie” - komentuje dla OKO.press dr Maciej Taborowski, zastępca RPO.

„We Francji wystarczy, że pieszy jest w pobliżu przejścia dla pieszych, nie musi nawet wykazywać zamiaru przejścia - samochody i tak powinny się zatrzymać. Chodzi o to, by w kierowcach wyrobić ostrzejszy nawyk ostrożnościowy przy zbliżaniu się do pasów".

„Odpowiedź ministerstwa jest zaskakująca. Twierdzi, że ze względu m.in. na inne zwyczaje, uwarunkowania kulturowe i podejście do poszanowania prawa u nas takie rozwiązania się nie przyjmą” - dziwi się Taborowski.

Wiceminister Weber „rozważa” ujednolicenie przepisów „w przyszłych działaniach legislacyjnych".

„Ministerstwo w ten sposób umywa ręce i zrzuca z siebie odpowiedzialność, a chodzi tu o setki zabitych na przejściach rocznie” - ubolewa Jan Mencwel.

Polska niechlubnym liderem

Argument o „specyficznej polskiej kulturze” to nie jedyny, który przywołuje ministerstwo. W odpowiedzi do RPO wiceminister Weber pisze także, że próby poprawy bezpieczeństwa na przejściach są co prawda uzasadnione, ale:

„Prowadzone dotychczas prace [...], które ostatecznie nie zostały sfinalizowane, wykazały szereg wątpliwości towarzyszących próbie radykalnego zwiększenia uprzywilejowania niechronionych uczestników ruchu drogowego” - tłumaczy Weber.

To, co polskim politykom wydaje się tak radykalne, w większości krajów zachodniej Europy jest normą. A drogi są tam znacznie bezpieczniejsze.

Z najnowszego badania Europejskiej Rady Bezpieczeństwa Transportu wynika, że pod względem liczby ofiar wypadków na miliard przejechanych kilometrów Polska jest niechlubnym liderem UE.

Jednak zdaniem wiceministra nie ma dowodów, że uprzywilejowanie pieszych poprawiłoby ich bezpieczeństwo. Bo, jak podnosi w odpowiedzi do RPO, w Europie nikt nie robił badań „przed i po” rozszerzeniu pierwszeństwa.

Innego zdania są miejscy aktywiści.

„Statystyki mówią jasno - podczas gdy ogólna liczba wypadków na drogach w Polsce spada, to liczba zabitych na przejściach rośnie! Już co drugi potrącony pieszy to osoba na przejściu, coraz częściej te wypadki są z winy kierowców - w 2014 r. 59,8 proc. a w 2017 roku już 66,3 proc. Nieustąpienie pierwszeństwa pieszemu to najczęstszy błąd popełniany przez kierowców w przypadku zdarzeń z udziałem pieszych. Mówienie, że wszystko jest OK to skandaliczne mydlenie oczu opinii publicznej” - komentuje Jan Mencwel z MJN.

Tajemniczy raport

Ministerstwo Infrastruktury tłumaczy, że działać można inaczej - np. mądrzej projektując przejścia, poprawiając widoczność pieszych i lepiej egzekwując obowiązujące przepisy.

Zarazem nie chce podać do publicznej wiadomości wyników badania Instytutu Transportu Samochodowego, który miał dogłębnie przeanalizować problem. Wkrótce po tym, gdy RPO skierował do ministra infrastruktury Andrzeja Adamczyka swoje zapytanie w styczniu, rzecznik ministerstwa Szymon Huptyś tłumaczył, że resort oczekuje na raport ITS.

Minęło już kilka miesięcy, a ministerstwo wyników nie opublikowało.

„Raport już podobno powstał. Jako Biuro Rzecznika wystąpiliśmy do ministerstwa, by się nim podzieliło. Czekamy na odpowiedź” - mówi Maciej Taborowski.

„Raport został zamówiony w grudniu, był gotowy już w lutym, ale od tego czasu resort go nie ujawnia. A na nasze zapytanie w trybie dostępu do informacji publicznej nie odpisało w ogóle. Złożyliśmy już skargę do WSA” - mówi Jan Mencwel.

Aktywiści ustalili, że za badanie ministerstwo zapłaciło ITS niemal 400 tys. złotych. Dlaczego zatem ukrywa pozyskane dane?

„To dość oczywiste - raport pokazuje rzeczy sprzeczne z narracją resortu. Większość kierowców przekracza prędkość w obrębie przejść dla pieszych i nie zachowuje niezbędnej ostrożności. To zadaje kłam tłumaczeniom ministerstwa” - tłumaczy Mencwel.

Petycja i po petycji

Równolegle do zapytania RPO toczyła się sprawa petycji, którą w lutym złożył w Sejmie Janusz Wojciechowski - były eurodeputowany PiS. Wojciechowski od lat próbuje przekonać kolejne rządy, by dały pieszym pierwszeństwo jeszcze przed wejściem na pasy.

Projekt Wojciechowskiego trafił do sejmowej Komisji ds. Petycji. Podczas jej obrad został jednak storpedowany przez MSWiA, posłów PiS i PO oraz przedstawiciela policji.

Komisja postanowiła wysłać w tej sprawie dezyderat do premiera. KPRM 28 marca przekazała go jednak do Ministerstwa Infrastruktury. Minister Adamczyk odpowiedział z kilkutygodniowym opóźnieniem. W piśmie z 7 czerwca skierowanym do Marszałka Sejmu, przytacza te same argumenty, które pojawiły się już w odpowiedzi do RPO.

„Kropla drąży skałę i prędzej czy później konserwatyści z PiS zrozumieją, że muszą zacząć chronić życie ludzi kosztem »wolności« kierowców. Pokazuje to przykład Janusza Wojciechowskiego” - wyraża nadzieję Jan Mencwel.

To jeszcze nie koniec

O zmianę w przepisach apelują kolejni politycy oraz zwykli obywatele. W kwietniu interpelację do ministerstwa infrastruktury złożyła posłanka Nowoczesnej Monika Rosa. Przytoczyła w niej niechlubne statystyki, a także apele NGO-sów oraz RPO. Przypomniała sprawę petycji Janusza Wojciechowskiego i nieszczęsnego dezyderatu.

„Badania Fundacji PZU z 2015 roku pokazały, że polscy kierowcy najczęściej ignorują pieszych stojących i oczekujących na możliwość przekroczenia przejścia. Aż 62 proc. badanych widząc stojącego pieszego utrzymywało prędkość lub nawet ją zwiększało. Zaledwie co czwarty kierowca zatrzymywał się” - napisała w interpelacji Rosa.

Posłanka poprosiła ministra o odpowiedź, czy podjął już działania, by dać pieszym pierwszeństwo jeszcze przed wejściem na pasy. Dopytywała także, kiedy do publicznej wiadomości zostanie podany zamówiony raport ITS.

Pierwszą odpowiedź, którą otrzymała 20 maja, uznała za niezadowalającą. W kolejnym liście z 30 maja wiceminister Weber przytoczył te same argumenty, które znalazły się w odpowiedzi do RPO, bez słowa o wynikach badania ITS. Posłanka nie odpuszcza jednak - 24 czerwca złożyła interpelację ponowną.

W kwietniu do Senatu wpłynęła także kolejna petycja. Jej autor Krzysztof Śnioszek proponuje - podobnie jak w lutym Janusz Wojciechowski - by zmieniono art. 26 ust. 1 ustawy „Prawo o ruchu drogowym” na następujący: „Kierujący pojazdem, zbliżając się do przejścia dla pieszych, jest obowiązany ustąpić pierwszeństwa pieszemu znajdującemu się na przejściu dla pieszych lub zbliżającemu się do takiego przejścia”.

Petycją Śnioszka zajmie się na najbliższym posiedzeniu senacka Komisja Praw Człowieka, Praworządności i Petycji.