Zalewska obiecuje pracę. Ale nauczycielkom grożą zwolnienia

Dobroczynnym skutkiem reformy ma być ratowanie pracy nauczycieli, a właściwie nauczycielek, bo kobiety stanowią tu ok. 80 proc. zatrudnionych i ok. 70 proc. dyrektorów/ek. Nowe władze ocalą też szkoły zagrożone przez demografię - spadającą liczbę uczniów. Kryje się za tym sugestia, że poprzednie władze tego nie robiły. Wręcz przeciwnie, likwidowały szkoły i zwalniały nauczycieli/ki.

Sprawdzamy, po kolei, odkrywając rzeczy zaskakujące.

Czy ubywało szkół?

Jak widać na wykresie w ostatnich latach faktycznie likwidowano co roku kilkaset (między 200 a 560) szkół publicznych, najwięcej - w ostatnim roku rządów PiS. Od roku szkolnego 2006/2007 do 2014/2015 ubyło 3068 szkół (liczba szkół zmalała o 10 proc.).

Powodem były zmiany demograficzne plus - w minimalnym stopniu - nowelizacja ustawy oświatowej z sierpnia 2011 r., która zlikwidowała licea profilowane oraz licea i technika uzupełniające.

Trend spadkowy utrzymywał się także w roku 2014/2015, ale zlikwidowano mniej szkół niż poprzednio (198). Ponadto, po raz pierwszy od 10 lat przybyło gimnazjów i szkół podstawowych.

Czy ubywało uczniów?

Winowajcą jest demografia. W latach 2006-2014 liczba uczniów spadła aż o półtora miliona: z 5,7 mln do 4,65. Czyli o ponad 18 proc.

Wielkość subwencji, którą otrzymuje szkoła, zależy od ilości uczniów. Mniej uczniów oznacza mniej pieniędzy.

Jak widać liczba szkół spadała wolniej niż liczba uczniów. To wynik polityki samorządów, które często wolały zwiększyć własne dopłaty niż likwidować szkołę, co zwykle jest decyzją niepopularną i wymaga organizowania dowozu dzieci do innej miejscowości. W mniejszych miejscowościach szkoła jest często jedynym ośrodkiem życia społecznego.

Czy ubywało nauczycieli?

Nie ubywało! Nieznacznie, ale jednak, liczba nauczycieli w latach 2006-2013 wzrosła - o ok. 2 proc.

Uwaga! Przedstawiona statystyka dotyczy wszystkich szkół, nie tylko publicznych. W zestawienie wpadają zatem także nauczyciele/lki z nowego typu szkół niepublicznych, które na dużą skalę powstają ostatnio zwłaszcza w mniejszych ośrodkach. Samorządy nie mogąc utrzymać szkoły publicznej ze zmniejszonej subwencji tworzą własną, której organem założycielskim jest zwykle powstałe do tego celu stowarzyszenie. Kadra nauczycielska jest zatrudniana dalej, ale na gorszych warunkach, bo szkoła nie musi przestrzegać Karty Nauczyciela.

A co teraz będzie?

Wygaszanie gimnazjów to gigantyczna operacja. Gimnazja 2014/2015 to bowiem:

• 7443 szkoły,
• 1,092 mln uczniów i uczennic. Średnia wielkość “klasy” (oddziału) wynosi 21,3 ucznia,
• ponad 100 tys. etatów tablicowych, 131 tys. wszystkich etatów nauczycielskich.

Likwidacja gimnazjów oznacza zatem formalne zwolnienie prawie 8 tys. dyrektorek/órw i ponad 100 tys. nauczycieli/lek. Nie znaczy to, że wszyscy zostaną bez pracy. Część przejdzie do szkół powszechnych i liceów.

Co zagraża nauczycielom?

Jak widać, polski system szkolnictwa “uczy cię”, jak utrzymać zatrudnienie nauczycieli/lek pomimo spadku uczniów. Czy tak będzie dalej?

Są trzy powody, dla których nauczycieli/lek jednak może ubyć:

1. spada zapotrzebowanie na pracę nauczycieli przedmiotowych. Do tej pory przedmiotowcy uczyli w trzech klasach podstawówki (klasy IV-VI) i w trzech gimnazjum - razem na sześciu poziomach. Nowy system (bez gimnazjów) będzie potrzebował nauczycieli przedmiotowych tylko dla czterech roczników - od IV do VIII szkoły powszechnej. To o jedną trzecią mniej pracy dla przemiotowców;
2. Teoretycznie przybywa dla nich pracy w liceach (cztery klasy zamiast trzech plus powrót tradycyjnych przedmiotów zamiast fakultetów), ale spodziewać się należy, że licea będą bronić pracy przede wszystkim dla swoich nauczycieli, nawet w ramach nadgodzin;
3. Powrót do wieku szkolnego siedmiu lat spowodował, że powstał “pusty rocznik” - 2016/2017, w którym uczyć się będzie w pierwszej klasie tylko maksymalnie 200 tys. dzieci (w 2015/16 r. - z powodu kumulacji sześciolatków - ponad 500 tys., w poprzednich latach - niecałe 400 tys.). I ten pustawy rocznik 2009/2010 będzie toczył się przez kolejne klasy, zmniejszając subwencję dla szkoły powszechnej przez pełne osiem lat. Min. Zalewska powtarza, że “nie ubywa przecież dzieci w systemie”, ale tych w wieku szkolnym, owszem, ubywa.

Wszystko to sprawia, że szczególnie w warunkach ogromnego zamieszania jakie powstanie od września 2016 r., może dojść do zwolnień nauczycieli.