Zandberg: Polska Podziemna chciała radykalnych reform społecznych

Czytamy w niej m.in.:

„W deklaracji Krajowej Reprezentacji Politycznej z dn. 15 VII 1943 [r.] oraz w deklaracji Rady Jedności Narodowej z dn. 15 III 1944 r. sformułowany został program Polski Walczącej, którego naczelne postulaty to:

1. odzyskanie niezależności i suwerenności,
2. swobody demokratyczne,
3. reforma rolna,
4. poprawa bytu mas pracujących i udział ich w rządach,
5. samorząd terytorialny, gospodarczy i kulturalny,
6. odzyskanie ziem na Zachodzie,
7. nienaruszalność granicy wschodniej,
8. związek narodów Europy Środkowej,
9. sojusz z demokracjami Zachodu i dobre stosunki z ZSRR,
10. prawdziwa demokracja międzynarodowa.”

Rada Jedności Narodowej została powołana przez władze państwa podziemnego 8 stycznia 1944 r. Miała być namiastką podziemnego parlamentu, a w jej skład weszli reprezentanci największych stronnictw politycznych.

W części dokumentu zatytułowanej „testament Polski Podziemnej” znalazły się następujące punkty:

„8. Uspołecznienie własności wielkokapitalistycznej i zorganizowanie sprawiedliwego podziału dochodu społecznego.

1. Zapewnienie masom pracujących współkierownictwa i kontroli nad całą gospodarką narodową oraz warunków materialnych zabezpieczających byt rodzinie i osobisty rozwój kulturalny.
2. Swoboda walki dla klasy robotniczej o jej prawa w ramach nieskrępowanego ruchu zawodowego.
3. Sprawiedliwe przeprowadzenie reformy rolnej (...).”

Co ważne, nie był to program komunistyczny, tylko program akceptowany przez największe emigracyjne stronnictwa polityczne. Był przy tym konsekwentny: większość stronnictw działających na emigracji i pod niemiecką okupacją (łącznie ze Stronnictwem Narodowym) miało w swoich programach już od lat 1941–1942 daleko posunięte reformy społeczne – w tym reformę rolną oraz upaństwowienie wielkich zakładów przemysłowych, banków, energetyki i transportu z demokratyczną kontrolą nad ich zarządzaniem, chociaż formy i zakres tej nacjonalizacji były oczywiście różne. Zandberg ma więc rację: z dzisiejszego punktu widzenia Polska Podziemna wyobrażała sobie wolną Rzeczpospolitą na sposób bardzo lewicowy.