RPO przed ONZ: Osoby z niepełnosprawnością w Polsce wciąż tylko marzą o niezależnym życiu

"Żałuję, że nie mogę Państwu pokazać zdjęć z kolejnych protestów osób z niepełnosprawnościami i ich rodzin, w tym – z tego ostatniego w polskim parlamencie. Na tych zdjęciach mogliby Państwo zobaczyć osoby z niepełnosprawnościami i ich rodziny, które przez 40 dni upominały się o zwiększenie świadczeń socjalnych niezbędnych do zabezpieczenia ich elementarnych potrzeb. Ostatnie protesty mówią dobitnie o tym, jak niezbędne jest położenie kresu niesprawiedliwości i walce tych ludzi" - mówiła dr Sylwia Spurek, zastępczyni Rzecznika Praw Obywatelskich podczas posiedzenia Komitetu ONZ ds. praw osób z niepełnosprawnościami. Komitet w tym tygodniu ocenił realizację Konwencji o prawach osób niepełnosprawnych w Polsce. O tej ocenie jeszcze napiszemy, tymczasem publikujemy wystąpienie dr Spurek, która przedstawiła stanowisko RPO.

Szanowna Pani Przewodnicząca, Szanowni Państwo,

prawo do godnego, niezależnego życia to podstawowe prawo człowieka. Niestety, jego realizacja jest często tylko marzeniem dla milionów polskich kobiet i mężczyzn. Pochodzę z kraju, w którym powstała Solidarność, z kraju, w którym Lech Wałęsa, Anna Walentynowicz i wiele innych odważnych kobiet i mężczyzn nadało nowe znaczenie słowu „solidarność”. Dzisiaj wiele osób z niepełnosprawnościami jest w Polsce pozostawionych w tyle i nie czuje solidarności, której mogliby oczekiwać ze strony rządu.

To zaszczyt uczestniczyć w 20. posiedzeniu Komitetu ONZ ds. Praw Osób z Niepełnosprawnościami. Chciałabym również móc powiedzieć, że to dla mnie przyjemność występować na forum ONZ, ale to, co chcę dzisiaj przedstawić, pokazuje, jak wiele pozostało do zrobienia w moim ojczystym kraju.

Po ratyfikacji Konwencji w 2012 r. Polska potwierdziła, że osoby z niepełnosprawnościami mają prawo do pełnego i równego korzystania ze wszystkich praw człowieka. Niestety, w wielu obszarach wciąż brakuje rozwiązań, które by realizowały ten cel. Zdaniem Rzecznika Praw Obywatelskich, dr Adama Bodnara, obszary o kluczowym znaczeniu, które wymagają zmian systemowych, obejmują przyjęcie kompleksowej krajowej strategii wdrażania Konwencji oraz ratyfikację Protokołu Fakultatywnego.

Również środki prawne przeciwdziałające dyskryminacji ze względu na niepełnosprawność nie są skuteczne. Ustawa o równym traktowaniu zakazuje dyskryminacji osób z niepełnosprawnościami jedynie w zakresie kształcenia zawodowego i zatrudnienia. Ponadto przepisy Kodeksu karnego nie uznają przestępstw z nienawiści wobec osób z niepełnosprawnościami za szczególny rodzaj czynów karalnych. To musi się zmienić.

Od ratyfikacji Konwencji Polska nie wprowadziła zmian legislacyjnych mających na celu zastąpienie instytucji ubezwłasnowolnienia systemem wspieranego podejmowania decyzji. Osoba ubezwłasnowolniona nie może korzystać z prawa do głosowania, nie może być członkiem partii politycznych ani organizować zgromadzeń, nie może zawrzeć małżeństwa, nie może sprawować władzy rodzicielskiej w stosunku do swoich dzieci.

Rzecznik z zaniepokojeniem zauważa, że ​​w Polsce dominuje model opieki instytucjonalnej, zamiast usług wsparcia świadczonych w społeczności. Niestety, nie ma strategii ani planów deinstytucjonalizacji w Polsce. W praktyce nie są dostępne usługi asystencji osobistej i nie podjęto jeszcze żadnych kroków w celu ich wdrożenia.

Rzecznik zwraca również uwagę na problem dyskryminacji wielokrotnej osób z niepełnosprawnościami. Wyzwania, przed jakimi stoją np. kobiety z niepełnosprawnościami doświadczające przemocy domowej, nie są zdiagnozowane i w sposób właściwy podejmowane przez polski rząd, niezależnie od tego, kto jest u władzy.

Szanowna Pani Przewodnicząca, Szanowni Państwo,

wiele innych kwestii zostało bardziej szczegółowo omówione w pisemnym raporcie Rzecznika. Żałuję, że nie mogę Państwu pokazać zdjęć z kolejnych protestów osób z niepełnosprawnościami i ich rodzin, w tym – z tego ostatniego w polskim parlamencie. Na tych zdjęciach mogliby Państwo zobaczyć osoby z niepełnosprawnościami i ich rodziny, które przez 40 dni upominały się o zwiększenie świadczeń socjalnych niezbędnych do zabezpieczenia ich elementarnych potrzeb. Ostatnie protesty mówią dobitnie o tym, jak niezbędne jest położenie kresu niesprawiedliwości i walce tych ludzi.

Kofi Annan, były Sekretarz Generalny ONZ, w dniu przyjęcia Konwencji powiedział:

W tej nowej erze nie możemy nikogo zostawić w tyle i musimy zapewnić, aby każda kobieta i każdy mężczyzna mogli w pełni korzystać z prawa do godnego, niezależnego życia. To nasz obowiązek!

Od zbyt wielu lat Rzecznik Praw Obywatelskich apeluje do przedstawicieli władzy publicznej o podjęcie niezbędnych działań w celu poprawy sytuacji osób z niepełnosprawnościami we wszystkich obszarach dotyczących wdrażania Konwencji. Z niecierpliwością oczekujemy na współpracę ze wszystkimi zainteresowanymi stronami, aby wesprzeć pełną realizację praw osób z niepełnosprawnościami w Polsce.

Dziękuję za Państwa uwagę.