Zielone ludziki ministra Szyszki

Spór o to, jak traktować las, a zwłaszcza ostatni w Europie las pierwotny, jakim jest Puszcza Białowieska, trwa między leśnikami a ekologami od zawsze. Pierwsi (wraz z miejscową ludnością) są zwolennikami permanentnej wycinki i prowadzenia tzw. gospodarki leśnej. Ekolodzy chcą ograniczyć do minimum wszelką interwencję człowieka.

Niespotykanym zdarzeniem tej odwiecznej wojny jest pojawienie się grupy ekologów-entuzjastów wycinki. To Stowarzyszenie SANTA Obrona Puszczy Białowieskiej z Hajnówki, bliskie ministrowi ochrony środowiska Janowi Szyszce oraz Lasom Państwowym i wspierające wszystkie ich działania.

„Nasze poglądy na puszczę [z ministrem Szyszko] są zbieżne” – mówił w styczniu „Wyborczej” Leon Chlabicz, wiceprezes SANTY.

Szyszko z Santą w tle

Działacze Santy od lat występują z ministrem na konferencjach i seminariach. Wspólnie zorganizowali (bez pozwolenia) pikietę na rzecz wycinki w puszczy (i przy okazji w obronie Telewizji Trwam) w kwietniu 2013 roku.

Jan Szyszko z znaczkiem Santy w klapie marynarki i z prezesem stowarzyszenia Walentym Wasilukiem za plecami ogłosił wtedy, że puszcza powstała dzięki ludziom: „Są ludzie, którzy znają historię tego terenu, wiedzą, w jaki sposób te zasoby przyrodnicze powstały…” – mówił.

Minister zapraszał i zaprasza Santę do Sejmu na organizowane przez siebie konferencje prasowe. 5 lipca 2016 otwierali wspólnie (z udziałem marszałka Sejmu Marka Kuchcińskiego) wystawę fotograficzną o Białowieży w kuluarach parlamentu.

Podczas spotkania 7 czerwca 2016 z ekspertami Międzynarodowej Unii Ochrony Przyrody IUCN pierwszy przemawiał Mieczysław Gmiter z Santy. Powiedział, że „w sposobie porządkowania Puszczy należy uwzględnić dorobek polskiej nauki, wiedzę polskich leśników, jak również doświadczenie okolicznych mieszkańców”.

Pod koniec spotkania duszpasterz leśników Tomasz Duszkiewicz zaprosił obecnych na sali, w tym buddyjskiego duchownego i prawosławnego księdza, do wspólnej modlitwy w intencji puszczy. „Wyborczej” ks. Duszkiewicz powiedział, że krytycy myślistwa „nie są Polakami”.

Wybory z Santą w tle

Rok temu Santa mocno wsparła Szyszkę w kampanii wyborczej.

„Poseł Szyszko dzięki leśnikom, miejscowej ludności i członkom stowarzyszenia Santa umiejętnie wykorzystał interesy polityczne na terenach białowieskich” – mówi „Oku” dr Mirosław Stepaniuk, naukowiec, specjalista ekologii krajobrazu, były dyrektor Białowieskiego Parku Narodowego, „Szyszko jeździł przed wyborami po wszystkich parafiach i głosił, jak jest źle w puszczy, jak ginie klejnot natury”.

„Puszcza w ruinie?” – pytamy.

„Puszcza w ruinie, dokładnie. Wygrał te wybory, w dużej mierze dzięki temu, że mógł się posiłkować lokalną społecznością”.

„Członkowie stowarzyszenia Santa są dobrze znani z nachalnych czy wręcz agresywnych działań. Jeszcze niedawno traktowano ich działalność jak kuriozum, ale dzisiaj to już nie obowiązuje. Znaleźli poklask w samorządach. Są związani z przetwórstwem drewna, środowiskiem leśników. To ich czas” – mówi Stepaniuk.

Lasy Państwowe wspierały Santę. Dotarliśmy do dokumentów, które wykazują, że w latach 2012–2015 przynajmniej trzy nadleśnictwa (Browsk, Giżycko i Suwałki) przekazywały im pieniądze. Według informacji jaką uzyskaliśmy od Dyrekcji Generalnej Lasów Państwowych, Santa otrzymała w tym okresie 103 tys. zł.

Otwórz PDF

Santa z pikietą w tle

Na co poszły pieniądze Santy? Szczegółowego rozliczenia brak. Ze sprawozdania (część merytoryczna, za 2015), do którego zobowiązane są organizacje pożytku publicznego, wynika, że „członkowie brali czynny udział w konferencjach i sympozjach naukowych na temat ochrony puszczy przed szkodnikami”. Dwukrotnie byli na Białorusi „w celu wizytacji i zapoznania się ze sposobem ochrony przyrody jak i stanem zdrowotnym drzewostanu m. in. w Parku Narodowym „Białowiekaja Puszcza – Zarkowszczyzna”, a także „zapoznania się ze stanem zdrowotnym drzewostanu i ewentualną ekspansją kornika drukarza po stronie Białoruskiej” [pisownia oryginalna]. We wrześniu 2015 Santa zorganizowało dwa wyjazdy lokalnych władz i mieszkańców do Sejmu. W październiku ponownie byli w Sejmie na konferencji poświęconej „lasom i przyrodzie w świetle encykliki papieskiej „Laudato si”. Poza tym informują o organizowanych przez siebie akcjach ulotkowych i rozdawaniu broszur z informacjami o stanie puszczy i przyczynach jej degradacji.

Santa jest ważnym uczestnikiem sporu, który toczą „drzewiarze”, czyli zwolennicy wycinki, z ekologami z takich organizacji jak Greenpeace, Pracownia na Rzecz Wszelkich Istot czy Fundacja Dzika Polska. Miejscowi „drzewiarze” nie przebierają w środkach, próbując przegonić ekologów. Ślady takiej wojny można znaleźć na Youtube’ie (wiemy, kim jest osoba, która groziła ekologowi utopieniem w bagnie, ale nie mamy pewności, czy jest członkiem stowarzyszenia Santa. Z pewnością jest ich zwolennikiem, bo bierze udział w akcjach i manifestacjach Santy).

Na swej stronie Santa zaprzecza podstawowym założeniom środowisk ekologicznych i naukowych. Ich statut wskazuje na „logiczne rozumowanie” jako podstawę do wycinki drzew: „według standardów światowych, obowiązujących w parkach narodowych i rezerwatach Słowacji, USA czy Niemczech, czynna ochrona polega na usuwaniu drzewostanu”. Santa dodaje: „według Nas [pisownia oryginalna] ochrona czynna to szybka reakcja, gdy drzewostan zostanie porażony szkodnikami (...) Ochrona bierna stosowana obecnie doprowadziła do degradacji drzewostanu puszczy”.

Podobna jest wrażliwość ekologiczna ministra Szyszki. Jedną z jego pierwszych decyzji było zwiększenie limitu wycinki drzew w puszczy. Argumentował, że tego wymaga aktywność korników (tzw. gradacja kornika). Prof. Szyszko twierdzi, że tylko stosując planowaną wycinkę, można uratować ginące drzewa.

Oko.press postanowiło dowiedzieć się więcej o zagadkowej organizacji, która wspiera ministra i wyraża jego linię polityczną.

Czynna ochrona, czyli o czym marzy drzewo

Prezes Santy Walenty Wasiluk przez lata był właścicielem wielu firm produkujących drewno. Jego biznesy opisał ostatnio tygodnik „Newsweek”. Firma Wasbel Wasiluk&Wasiluk, którą prowadzi z z synem, zajmuje się hurtową sprzedażą drewna i jego przerobem. Na stronie internetowej chwalą się, że rocznie sprzedają produkty za około 4 mln euro. W ostatnim złożonym sprawozdaniu, z 2010 r., firma wykazała, że sprzedała towary o wartości 1,4 mln zł. Ale za poprzednich rządów PiS jej przychody były rzeczywiście znacznie wyższe: w 2006 – prawie 8,5 mln zł, a w 2007 r. – prawie 6 mln zł.

Na rozmowę Wasiluk zaprasza nas do swej posiadłości w Średniej Budce, w środku puszczy, na drodze Białowieża–Narewka. „Wykupiłem ten kawałek lasu, bo tu urodziła się moja matka, niedaleko stał stary dom” – wyjaśnia. Denerwuje się, gdy pada pytanie o to, jak pogodzić działania ekologiczne z zarabianiem w przemyśle drzewnym.

Wzorem postępowania z tak unikatowym lasem, jakim jest Puszcza Białowieska, jest dla Wasiluka polityka po białoruskiej stronie. W tym budowanie w puszczy dróg asfaltowych.

Także wiceprezes stowarzyszenia ekologicznego Santa Leon Chlabicz uważa, że „przyroda nie potrzebuje ochrony. Nie po to została stworzona, żeby ją chronić. Drzewo jest przygotowane na to, że zostanie ścięte i użyte z korzyścią dla człowieka. Pozbawienie tego celu żywej rośliny, myślącej, o określonej inteligencji jest pozbawieniem jej celu życia”.

Greenpeace z Żydami w tle

Santa toczy wojnę o puszczę z polskimi ekologami m.in. z Greenpeace, Fundacją Dzika Polska,WWF (World Wide Fund for Nature). Okazuje się, że szefowie Santy mają swoją teorię działania światowych organizacji ekologicznych.

Zdaniem Chlabicza puszczę chcą wykończyć „struktury nadpaństwowe, a Unia Europejska jest tylko tworem tej struktury. To kilka osób, które dzierżą finanse we własnych rękach i projektują przyszłość pod siebie”. Te osoby to Żydzi, choć Chlabicz nie używa tego słowa, reporter robi to za niego.

Wątek żydowski (czy raczej antyżydowski) rozwija także prezes Wasiluk: "Kiedyś, w młodych latach, byłem mocno zafascynowany judaizmem. Ludzie uważali, że jestem Żydem i…"

Wasiluk opowiada nam także zdumiewającą historię z czasów wczesnego dzieciństwa. [Żydzi] porwali go do synagogi, tańczyli, kiwali się, unosili go ku górze. Ten rytuał – do złudzenia przypominający wydumane sceny zabijania chrześcijańskich dzieci na macę – przerwało na szczęście pojawienie się kogoś. Może to ojciec nadjechał furą?

Rozwiązanie z Putinem w tle

Pytany, co zrobić z problemem puszczy, Wasiluk znowu nas zaskakuje. Jedynym skutecznym rozwiązaniem byłaby według niego aneksja Puszczy Białowieskiej przez Rosję. Zapowiada, że ogłosi to niedługo w Brukseli.

Szyszko nie wie, nie zna, nie pamięta

Minister Szyszko zapytany przez nas na konferencji prasowej 20 lipca 2016 nie przyznaje się do znajomości z ekologami z Santy i uprzejmie unika konkretnych odpowiedzi. Jest przecież tyle organizacji, coś tam słyszał, ale nie zna poglądów Santy, nie pamięta kontaktów z nimi. Nie odpowiada też na pytanie, czy leśnicy wycinają już drzewa w strefach ochronnych puszczy.

Nowy dyrektor generalny Lasów Państwowych Konrad Tomaszewski broni ministra przed naszymi pytaniami. Podkreśla, że politykę Szyszki wobec puszczy popiera „wiele stowarzyszeń ekologicznych”. Wymienia Ligę Ochrony Przyrody i „Matecznik”.

Ligą Ochrony Przyrody kieruje leśnik, były zastępca dyrektora generalnego Lasów Państwowych dr inż. Ryszard Kapuściński, a „Matecznikiem” Stanisław Jachowski – nadleśniczy i myśliwy (prezes koła łowieckiego).

Leśnik i myśliwy, tak jak sam Jan Szyszko.

O co chodzi w tym sporze?

Puszcza Białowieska to ostatni las pierwotny w Europie, jedyny polski obiekt przyrodniczy na liście Światowego Dziedzictwa UNESCO. Objęto ją programem ochrony przyrody Unii Europejskiej Natura 2000. W puszczy żyje ponad 20 tys. gatunków zwierząt, w tym 180 gatunków ptaków lęgowych i 59 gatunków ssaków (ryś, wilk, żubr). Z 1500 km kw. puszczy, 620 znajduje się w Polsce.

Jedną z pierwszych decyzji ministra Jana Szyszki było zwiększenie limitu wycinki drzew w puszczy. Szyszko twierdzi, że tylko przez planowaną wycinkę, można uratować ginące drzewa, które zaatakowały mnożące się korniki (tzw. gradacja kornika).

Tego samego zdania są Lasy Państwowe. Puszcza, która dla ekologów jest pomnikiem przyrody, dla leśników jest przede wszystkim źródłem zarobku.

W związku z doniesieniami o wycince, puszczę odwiedzili już przedstawiciele Międzynarodowej Unii Ochrony Przyrody i Komisji Europejskiej. Skrytykowali rząd za zwiększenie limitów wycinki i odrzucili argument zagrożenia przez korniki. Zdaniem Komisji działania na terenie puszczy naruszają kilka unijnych dyrektyw, których przestrzeganie było jednym z warunków wstąpienia Polski do UE.

5 lipca 2016 r. Komisja rozpoczęła postępowanie o naruszenie przez Polskę prawa UE. Grożą nam kary finansowe i sprawa w Europejskim Trybunale Sprawiedliwość. Ministerstwo Ochrony Środowiska odpowiedziało już Komisji Europejskiej, ale nie ujawniło treści swego pisma.

Wkrótce w OKO.press materiał o działaczkach i działaczach Greenpeace i Fundacji Dzika Polska, którzy sprawdzają, co naprawdę robią władze w Puszczy Białowieskiej.