0:000:00

0:00

Prawa autorskie: Slawomir Kaminski / Agencja GazetaSlawomir Kaminski / ...

Protestujący w Sejmie opiekunowie i dorosłe osoby niepełnosprawne domagają się natychmiastowej realizacji dwóch najpilniejszych postulatów:

  • wprowadzenia dodatku rehabilitacyjnego dla osób niepełnosprawnych w stopniu znacznym, niezdolnych do samodzielnej egzystencji po ukończeniu 18 lat w kwocie 500 zł miesięcznie, bez kryterium dochodowego;
  • zrównanie kwoty renty socjalnej z najniższą rentą ZUS z tytułu całkowitej niezdolności do pracy wraz ze stopniowym podwyższaniem tej kwoty do równowartości minimum socjalnego obliczonego dla gospodarstwa domowego z osobą niepełnosprawną.

Nawiązując do postanowień Konwencji o Prawach Osób Niepełnosprawnych (KPON) oraz Karty Praw Osób Niepełnosprawnych, w imieniu części środowiska osób niepełnosprawnych w stopniu znacznym*, postulujemy o:

  1. Ratyfikowanie przez Rzeczpospolitą Polską protokołu fakultatywnego do Konwencji o Prawach Osób Niepełnosprawnych.
  2. Ujednolicenie systemu orzecznictwa, wprowadzenie czytelnych kryteriów orzekania opartego na diagnozie funkcjonalnej.
  3. Deinstytucjonalizację wsparcia ON na rzecz usług świadczonych na poziomie lokalnego środowiska. Skierowanie środków publicznych wraz z obowiązkiem realizacji zadań państwa w szeroko pojętym wsparciu ON do gmin i powiatów.
  4. Wdrożenie ogólnodostępnego programu „Niezależne życie”. Utworzenie sieci niewielkich placówek, funkcjonujących na poziomie lokalnym, w tym świetlic środowiskowych, domów dziennego pobytu, mieszkań chronionych, itp. oraz zagwarantowanie każdej ON ze wskazaniem do korzystania z systemu środowiskowego wsparcia w samodzielnej egzystencji, możliwości nieodpłatnego codziennego korzystania z tych placówek oraz z nieodpłatnych usług opiekuńczych, Specjalistycznych Usług Opiekuńczych, instytucji asystenta osobistego, w miejscu zamieszkania.
  5. Utworzenie koszyka gwarantowanych świadczeń rehabilitacyjnych, zdrowotnych oraz usług opiekuńczych i oparcie na nim zindywidualizowanego zaopatrzenia ON w świadczenia wypełniające wskazania z orzeczenia i/lub bieżące wskazania medyczne.
  6. Uproszczony dostęp do lekarzy specjalistów, nowoczesnych form leczenia, rehabilitacji i terapii.
  7. Zapewnienie ON specjalistycznej opieki w dotychczasowym środowisku, w przypadku śmierci opiekuna lub nabycia przez niego niepełnosprawności uniemożliwiającej sprawowanie opieki.
  8. Zniesienie instytucji ubezwłasnowolnienia i zastąpienie jej innymi formami prawnego wsparcia zgodnie z modelem wspieranego podejmowania decyzji.
  9. Usprawnienie systemu finansowania likwidacji barier architektonicznych, komunikacyjnych, pozyskiwania wyrobów medycznych, leków podtrzymujących życie, sprzętu ortopedycznego, rehabilitacyjnego i środków pomocniczych. Zagwarantowanie że wskazania z orzeczenia i/lub z bieżących wskazań medycznych będą równoznaczne z gwarancją uzyskania przez ON pełnego finansowania w przedmiotowej formie. Bezpłatny dowóz do placówek dla wszystkich ON ze wskazaniem do rehabilitacji. W przypadku braku na terenie powiatu/miasta/gminy, placówki realizującej wskazania z orzeczenia, w tym wskazania dotyczące rehabilitacji społecznej, postulujemy o umożliwienie osobie niepełnosprawnej realizacji w/w wskazań we własnym zakresie, przy refundacji kosztów, w kwocie jaka na każdego podopiecznego kierowana jest do placówek.
  10. Zagwarantowanie co najmniej jednego w roku kalendarzowym bezpłatnego turnusu rehabilitacyjnego dla ON (ze wskazaniem do rehabilitacji) oraz o ile to niezbędne także dla jej opiekuna.
  11. Podwyższenie kwoty renty socjalnej do równowartości minimum socjalnego, obliczonego dla gospodarstwa domowego osoby niepełnosprawnej.
  12. Wprowadzenie zmian w ustawie o świadczeniach rodzinnych w zakresie dotyczącym zasiłku pielęgnacyjnego, tj o ustanowienie zróżnicowanych kwot zasiłku na poziomie kompensującym niesamodzielność, w zależności od faktycznego stopnia niesamodzielności.
  13. Zniesienie kryterium dochodowego do zasiłków rodzinnych i świadczeń alimentacyjnych, dla rodzin z ON w stopniu znacznym, pozostających we wspólnym gospodarstwie domowym. Prawo do dodatku rehabilitacyjnego bez kryterium dochodowego dla każdej ON ze wskazaniem do rehabilitacji, bez względu na jej wiek.
  14. Prawo do świadczenia pielęgnacyjnego dla każdego faktycznego opiekuna ON ze wskazaniem do stałej lub długotrwałej opieki, nieposiadającego prawa do emerytury lub renty, w tym także dla faktycznego opiekuna nieposiadającego obowiązku alimentacyjnego.
  15. Dodatkowe, obok świadczenia pielęgnacyjnego, wsparcie dla opiekunów sprawujących opiekę na dwiema lub więcej ON ze wskazaniem do stałej lub długotrwałej opieki, oraz dla opiekunów samotnie sprawujących opiekę nad ON. (Postulat częściowo zrealizowany).
  16. Stałe odprowadzanie składek emerytalno-rentowych od świadczenia pielęgnacyjnego i zorganizowaną opiekę wytchnieniową dla opiekuna ON ze wskazaniem do stałej lub długotrwałej opieki.
  17. Zabezpieczenie opiekuna ON na wypadek ustania opieki, przez zagwarantowanie mu prawa do zasiłku dla bezrobotnych, z zaliczeniem okresu pobierania świadczenia pielęgnacyjnego poprzedzającego rejestrację w UP do okresu pracy, na czas nie krótszy niż 12 miesięcy oraz zapewnienie mu instrumentów ułatwiających powrót na rynek pracy. (Postulat częściowo zrealizowany).
  18. Zapewnienie opiekunom ON ze wskazaniem do stałej lub długotrwałej opieki, pobierającym emerytury lub renty, comiesięcznego dodatku w wysokości różnicy między kwotą świadczenia pielęgnacyjnego a kwotą pobieranej emerytury lub renty.
  19. Wydłużenie okresu zwolnienia od pracy z powodu konieczności osobistego sprawowania opieki nad ON dla rodziców ON pozostających w stosunku pracy, do okresu określonego wskazaniem lekarskim. Dodatkowy urlop związany z koniecznością rehabilitacji podopiecznego. Prawo do elastycznego czasu pracy dla opiekuna ON w stopniu znacznym. Ulgi dla opiekuna ON w stopniu znacznym w prowadzeniu działalności gospodarczej oraz ulgi dla pracodawcy zatrudniającego opiekuna ON w stopniu znacznym.
  20. Prawo do bezpłatnych przejazdów dla ON w stopniu znacznym wraz z opiekunem w celu realizacji obowiązku szkolnego, leczenia, rehabilitacji i diagnozowania.
  21. Stałe kierowanie subwencji oświatowej dla osób niepełnosprawnych pobierających naukę bezpośrednio do placówek oświatowych. (Postulat częściowo zrealizowany).

Ostatnia aktualizacja: 2017.10.11

OKO.press policzyło, że wprowadzenie w życie postulatów może kosztować ok 4,8 mld rocznie, choć diabeł tkwi w szczegółach i wiele zależy od przyjętych kryteriów przyznawania dodatku rehabilitacyjnego. To sporo, ale budżet państwa jest w stanie udźwignąć taki potrzebny wydatek. Tymczasem

przez wiele lat wartość zasiłku pielęgnacyjnego dla osób z niepełnosprawnością zamiast rosnąć realnie spadała. Budżet przez lata oszczędził na tym ok. 3 mld złotych.

Państwo oszczędza na niepełnosprawnych

Dodatek rehabilitacyjny, postulowany przez część dorosłych osób z niepełnosprawnością i ich opiekunów, byłby nowym świadczeniem w wysokości 500 zł miesięcznie. Nie trudno dopatrzeć się w tym postulacie inspiracji programem rodzina 500 plus. Bliźniaczo podobne świadczenie już istnieje - to zasiłek pielęgnacyjny.

W tej chwili wynosi on 153 zł. Przyznaje się go w celu częściowego pokrycia wydatków wynikających z konieczności zapewnienia opieki i pomocy innej osoby w związku z jej niezdolnością do samodzielnej egzystencji. Nie jest on uzależniony od dochodu - przyznaje się go wszystkim potrzebującym.

Komu przysługuje zasiłek?

  • dziecku z niepełnosprawnością;
  • osobie z niepełnosprawnością w wieku powyżej 16. roku życia, jeżeli legitymuje się orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności;
  • osobie niepełnosprawnej w wieku powyżej 16. roku życia legitymującej się orzeczeniem o umiarkowanym stopniu niepełnosprawności, jeżeli niepełnosprawność powstała w wieku do ukończenia 21. roku życia; oraz osobie, która ukończyła 75 lat.

Zasiłek nie przysługuje:

  • osobie uprawnionej do dodatku pielęgnacyjnego (to inne świadczenie przysługujące emerytom i rencistom niezdolnym do samodzielnej egzystencji; jest wypłacane przez ZUS i w tej chwili jest nieco wyższe od zasiłku pielęgnacyjnego - wynosi 215,84 zł)
  • osobie umieszczonej w instytucji zapewniającej nieodpłatnie całodobowe utrzymanie.

Nie dysponujemy najnowszymi danymi o liczbie osób pobierających zasiłek, ale w 2016 roku świadczeniobiorców było prawie 917 tys., a wydatki na zasiłek pielęgnacyjny wyniosły 1 mld 683 mln zł. Większość zasiłków trafiła do dorosłych osób z niepełnosprawnością.

  • Wydatki na zasiłki pielęgnacyjne wypłacone dla niepełnosprawnego dziecka do ukończenia 16. roku życia stanowiły 23 proc. ogółu wydatków na zasiłek pielęgnacyjny;
  • dla osób niepełnosprawnych w stopniu znacznym – 43,1 proc.;
  • dla osób niepełnosprawnych w stopniu umiarkowanym – 31,3 proc.;
  • dla osób, które ukończyły 75 lat – 2,6 proc.

Jednym z powodów, dla których protestujący domagają się nowego świadczenia - swego rodzaju 500 plus dla każdej niesamodzielnej osoby z niepełnosprawnością - jest fakt, że zasiłek pielęgnacyjny nie był waloryzowany od 2006 roku.

Jeśli nominalna kwota zasiłku pozostaje na tym samym poziomie, za sprawą inflacji świadczeniobiorcy dostają realnie coraz mniej. Budżet państwa z kolei oszczędza na braku waloryzacji.

Ile dokładnie oszczędza? Spróbujmy policzyć.

Miliardy oszczędności

Liczba pobierających zasiłek rosła przez parę lat po 2006 roku w związku ze wzrostem liczby orzeczeń o znacznej niepełnosprawności, ale od pewnego czasu utrzymuje się na podobnym poziomie.

Zasiłek pielęgnacyjny
Zasiłek pielęgnacyjny

A co gdyby uwzględniano spadek wartości pieniądza i regularnie podnoszono wysokość zasiłku?

Od września 2006 roku (wtedy zaczęto wypłacać zasiłek rodzinny w obecnej wysokości 153 zł, wcześniej wynosił on 144 zł) do kwietnia 2017 wartość inflacji to 26,12 proc. To tak, jakby wartość świadczenia spadła do ekwiwalentu ok. 121 zł z 2006 roku. Tak też postrzegają to osoby pobierające świadczenie - nominalnie dostają tyle samo, więc realnie dostają mniej, bo ceny rosną.

Gdyby świadczenie zwaloryzować o wskaźnik inflacji, powinno ono wynosić w tej chwili ok. 192 zł.

Z perspektywy budżetu państwa świadczenie jest coraz "lżejsze". Skoro zasiłek nie jest waloryzowany, to kwota wydatkowana przez budżet państwa jest wciąż podobna - zmienia się jedynie wraz z liczbą świadczeniobiorców. I tak w 2007 roku na zasiłki wydano ok. 1 335 mln zł, w rekordowym 2013 roku wydał 1 702 mln, a w 2016 - 1 683 mln zł. Sam budżet jest też coraz większy, ze względu na rozwój gospodarczy i rosnące wpływy z podatków - tym mniej pośród ogółu wydatków znaczy taka zamrożona kwota wydawana na zasiłek.

Co dla budżetu państwa oznaczałby coroczne podnoszenie wysokości zasiłku, tak jak robi się to np. z emeryturami i rentami? Nawet jeśli weźmiemy pod uwagę wyłącznie roczny wskaźnik inflacji (przy waloryzacji rent i emerytur bierze się też częściowo pod uwagę średnioroczny wzrost płac), to okaże się, że państwo dużo oszczędza na braku waloryzacji.

I tak już w 2007 roku - gdyby wzięto pod uwagę wzrost cen towarów i usług w poprzednim roku - państwo wydałoby na zasiłki 1350 mln zł zamiast 1336 mln. Z każdym rokiem różnica robi się większa. W 2016 roku zasiłek kosztował budżet państwa 1 683 mln zł. Gdyby rokrocznie waloryzowano wysokość zasiłku o wskaźnik inflacji, w 2016 na zasiłek wydano by 2 083 mln zł.

400 mln złotych to kwota, którą w tej chwili rząd rocznie oszczędza, bo od 2006 zasiłek pozostawał bez zmian. Przez ten okres "zaoszczędzono" w ten sposób łącznie ponad 3 mld złotych.

Waloryzowanie o wskaźnik inflacji jest najskromniejszym sposobem podnoszenia świadczeń. Nie uwzględnia wzrostu gospodarczego i większych możliwości finansowych państwa. Ma tylko sprawić, by świadczenie nie straciło na wartości. Przez 12 lat nie zadbano nawet o to absolutne minimum.

Przeczytaj także:

Dość czekania

W 2012 roku Polska ratyfikowała Konwencję ONZ o prawach osób niepełnosprawnych. Według art. 18 tej konwencji:

"Państwa Strony uznają prawo osób niepełnosprawnych do odpowiednich warunków życia ich samych i ich rodzin, włączając w to odpowiednie wyżywienie, odzież i mieszkanie oraz prawo do stałego polepszania warunków życia, i podejmą odpowiednie kroki w celu zagwarantowania i popierania realizacji tych praw bez dyskryminacji ze względu na niepełnosprawność".

Państwo Polskie w tym punkcie po prostu nie przestrzega Konwencji. Rozwiązaniem postulowanym przez Kongres Osób z Niepełnosprawnościami byłoby świadczenie kompensujące wyższe koszty życia niezależne od aktywności zawodowej. Świadczenie powinno rzecz jasna jedynie uzupełniać pełny system wsparcia - mieszkanie i zatrudnienie wspomagane, asystencję osobistą czy transport specjalistyczny. Wysokość świadczenia zależałby od dodatkowych kosztów funkcjonowania danej osoby z niepełnosprawnością.

Tymczasem osoby z niepełnosprawnością wielokrotnie upominały się o wyższy zasiłek pielęgnacyjny - bez skutku. 153 zł było niewielką kwotą już dekadę temu. A jednak przez lata nie podniesiono zasiłku pielęgnacyjnego choćby nieznacznie. Jak wspomnieliśmy, waloryzacja o wskaźnik inflacji jest i tak niezwykle zachowawczym sposobem podnoszenia świadczeń. Całkiem uzasadnione byłoby wzięcie w tym wypadku pod uwagę wzrostu płac, a przeciętne wynagrodzenie wzrosło w tym okresie o ponad 70 proc.

Rząd co prawda nie ma obowiązku waloryzowania świadczeń, ale powinien to robić.

W 2016 roku Ministerstwo tłumaczyło, że w związku z podniesieniem wielu zasiłków rodzinnych oraz "z uwagi na ograniczone możliwości finansowe budżetu państwa i ograniczone środki na weryfikację, (...) decyzją Rady Ministrów wysokość zasiłku pielęgnacyjnego pozostała bez zmian". Decyzja zapadła w 2015 roku. Kolejna weryfikacja wysokość świadczeń ma nastąpić w listopadzie 2018 roku.

Tymczasem 153 zł nie rośnie nawet o złotówkę. Tak jak przez ostatnią dekadę.

Udostępnij:

Bartosz Kocejko

Redaktor OKO.press. Współkieruje działem społeczno-ekonomicznym. Czasem pisze: o pracy, podatkach i polityce społecznej.

Komentarze