79 rektorów polskich uczelni ostro krytykuje „pakiet wolnościowy” ministra Czarnka, który miał zwiększyć wolność wyrażania poglądów na uczelniach. Rektorzy twierdzą, że projekt „ingeruje w wolność akademicką” oraz przyzwala na głoszenie antynauki na uczelniach
W opublikowanym 11 stycznia 2021 obszernym stanowisku Konferencja Rektorów Akademickich Szkół Polskich zmiażdżyła „Pakiet Wolności Akademickiej”, ogłoszony z fanfarami przez ministra edukacji i nauki Przemysława Czarnka w grudniu.
Opisywaliśmy pomysły ministra w OKO.press tutaj. Projekt można znaleźć na stronie ministerstwa – tutaj. Przypomnijmy krótko, co zawiera:
Minister Czarnek nigdy nie wskazał publicznie (o ile nam wiadomo) konkretnego przypadku, w którym osoby o „konserwatywnym światopoglądzie” miałyby być prześladowane. Być może dlatego, że konkretne przypadki najczęściej dotyczą homofobii, mowy nienawiści albo sprzecznych z nauką teorii opowiadanych studentom na wykładach.
Rektorzy polskich uczelni zrzeszeni w KRASP poprosili o opinię na temat pomysłów ministra specjalistów - prawników, filozofów i etyków. Na podstawie ich ekspertyz przygotowali stanowisko, w którym miażdżą pomysły ministra Czarnka. Przytaczamy najważniejsze argumenty:
Rektorzy jednoznacznie wnoszą więc o wycofanie „Pakietu Wolności Akademickiej”.
KRASP opublikował także na swojej stronie internetowej szczegółowe opinie, które otrzymał od ekspertów. Autorem opinii prawnej jest znany profesor nauk prawnych oraz adwokat Hubert Izdebski.
„Czy, a jeżeli tak to na ile, wolność nauczania (także wolność badań naukowych) nauczyciela akademickiego w szkole wyższej może polegać na odstąpieniu od tego, co wynika z aktualnego stanu wiedzy naukowej, czy w ogóle od wiedzy naukowej, a sprowadza się do wyrażania, zamiast lub wbrew tej wiedzy, własnych przekonań - poza religijnymi, światopoglądowymi i filozoficznymi, także np. politycznych czy estetycznych”
- pyta prof. Izdebski.
Prawnik dodaje, że wolność słowa nie jest tym samym, co wolność wykładania studentom poglądów jawnie sprzecznych z nauką:
„Stosowanie kategorii wolności słowa do czynności, w związku z którymi korzysta się z wolności nauczania, stanowi zatem rodzaj nadużycia tej kategorii i może ona w takim zakresie być – wedle terminologii Johna Locke’a - uznana za »samowolę« (license), a nie za »wolność« (freedom); podstawowa różnica pomiędzy wolnością a samowolą polega na tym, że korzystanie z wolności łączy się z odpowiedzialnością za korzystanie naruszające inne wartości i prawa”.
Prof. Izdebski uznaje także, że projekt powtarza już istniejące regulacje. I konkluduje: „miesza się w nim ze sobą odmienne kategorie konstytucyjnie zapewnianych wolności, nie uwzględniając w należytym stopniu autonomii uczelni oraz wolności badań naukowych i wolności nauczania na poziomie wyższym ani szczególnej w odniesieniu do środowiska akademickiego roli standardów etycznych”.
Drugą opinię ekspertów KRASP można znaleźć tutaj (jednym z jej autorów jest znany filozof i etyk prof. Paweł Łuków z Uniwersytetu Warszawskiego).
„Proponowany projekt błędnie łączy wolność nauki z wolnością słowa” - piszą.
„Wprowadzenie do dyskursu nauki »przekonań religijnych, światopoglądowych lub filozoficznych« osłabia rygory metodologiczne nauki, a tym samym sugeruje, że w badaniach naukowych dopuszczalne są dowolne metody docierania poglądów i głoszenie dowolnych poglądów”.
Eksperci wyjaśniają, że konstytucyjna wolność słowa nie oznacza wolności nauczania tego, co się akurat wykładowcy wydaje:
„Nauczyciel akademicki jest zarazem obywatelem i, jak każdy, może korzystać z wolności wyrażania opinii - ale jako obywatel (…), czyli, w razie rozgraniczenia wolności słowa i wolności nauczania, poza wykonywaniem obowiązków nauczycielskich”.
Jak zwykle OKO.press zachęca do lektury całości tego przejrzystego i napisanego klarownym językiem dokumentu.
Co dalej będzie z projektem ministra Czarnka? Na razie trwają konsultacje. Jeśli potraktować głos KRASP jako ich część, to świadczy on o odrzuceniu „pakietu wolności” przez główną część środowiska akademickiego.
Edukacja
Przemysław Czarnek
Ministerstwo Edukacji i Nauki
Konstytucja dla Nauki
nauka
Pakiet Wolności Akademickiej
Dziennikarz OKO.press, historyk i socjolog, profesor Uniwersytetu SWPS w Warszawie.
Dziennikarz OKO.press, historyk i socjolog, profesor Uniwersytetu SWPS w Warszawie.
Komentarze