0:00
0:00

0:00

Prawa autorskie: Slawomir Kaminski / Agencja GazetaSlawomir Kaminski / ...

"Ataki na niezawisłość sędziowską, które obserwujemy w Polsce, nie mają precedensu w historii UE. Prawo Unii przestało działać" - kilkudziesięciu wybitnych prawników z uniwersytetów w Polsce i na świecie oraz organizacji broniących praworządności apelują do Przewodniczącej Komisji Europejskiej Ursuli von der Leyen o zdecydowane kroki w obronie sędziów w Polsce.

Domagają się, aby Komisja Europejska, w związku z własną skargą na model odpowiedzialności dyscyplinarnej dla sędziów wprowadzony za PiS, wystosowała do Trybunału Sprawiedliwości UE wniosek o zastosowanie przez TSUE środków tymczasowych wobec Polski, które mają doprowadzić do:

  • powstrzymanie się przez rzeczników dyscyplinarnych (Piotra Schaba i jego zastępców) od wszelkich działań, w tym prowadzenia postępowań wyjaśniających lub dyscyplinarnych wobec sędziów,
  • zapewnienia, że Izba Dyscyplinarna wstrzyma wszelkie swoje działania,
  • zapewnienia, że Prezes Izby Dyscyplinarnej (lub osoba pełniąca jego obowiązki) nie będzie wyznaczał spraw w pierwszej instancji,
  • zapewnienia, że osoby powołane do Izby Dyscyplinarnej nie będą uczestniczyły w organach Sądu Najwyższego,
  • zapewnienie, że Krajowa Rada Sądownictwa powstrzyma się od podejmowania działań zmierzających do powołania osób na stanowiska sędziowskie, w tym do Izby Dyscyplinarnej, jak również – bardziej ogólnie – powstrzyma się od działań i oświadczeń publicznych, które naruszają niezawisłość polskich sędziów.

Sygnatariusze zwracają się do von der Leyen:

"Czas najwyższy zaakceptować fakt, że mamy do czynienia z sytuacją, w której prawo Unii Europejskiej przestało działać. Wobec tego, zanim ulegnie ona dalszemu pogorszeniu, lub dojdzie do wywołania nieodwracalnej szkody, niezbędne jest zarządzenie środków tymczasowych.

Ataki na niezawisłość sędziowską, które obserwujemy obecnie w Polsce, nie mają precedensu w historii Unii Europejskiej. Chaos prawny, jaki z pewnością nastąpi, będzie pokłosiem jawnego i celowego ignorowania przez polskie władze obowiązków nałożonych na rządzących tak przez unijny, jak i polski system prawny. W przypadku braku natychmiastowej reakcji na te zdarzenia – w postaci zarządzenia środków tymczasowych – nie będziemy mieć wątpliwości, że będzie to początek końca wspólnego i wzajemnie powiązanego systemu prawnego Unii Europejskiej".

Skuteczny środek zatamowania represji wobec sędziów

W październiku KE skierowała do TSUE trzecią skargę przeciwko polskiemu rządowi w związku z "reformą sądowniczą". Zarzuca mu naruszenie prawa unijnego przez wprowadzony za PiS model odpowiedzialności dyscyplinarnej dla sędziów.

Wyroku TSUE w tej sprawie można się spodziewać w połowie 2020 roku. TSUE oceni, czy ten system jest do pogodzenia z unijnymi standardami niezawisłości i niezależności sędziów, które określił m.in. w wyroku z 19 listopada 2019.

Przeczytaj także:

Wraz z tą skargą, Komisja nie wystosowała jednak tak zwanego wniosku o zabezpieczenie.

Wcześniej KE wnioskowała o zabezpieczenie m.in. w związku ze skargą o naruszenie prawa UE przez lex Szyszko i wycinkę Puszczy Białowieskiej oraz ze skargą na przepisy ustawy o Sądzie Najwyższym, które zmuszały sędziów SN na przejścia w stan spoczynku.

Zastosowanie przez TSUE zabezpieczenia, o które wnioskowała KE, spowodowało, że rząd wstrzymał się od dalszej wycinki puszczy, a sędziowie, w tym Pierwsza Prezes SN, wrócili do Sądu Najwyższego. To był przełom. Żadne inne środki nacisku nie zmusiły wcześniej rządu PiS do wycofania się z elementów "reformy sądowniczej".

Prawnicy i organizacje przekonują Komisję, że powinna jednak jak najszybciej złożyć taki wniosek w sprawie ze skargi na model odpowiedzialności dyscyplinarnej dla sędziów. TSUE wyda wyrok w połowie 2020 roku. Ale represje wobec sędziów, umożliwione przez model odpowiedzialności dyscyplinarnej, cały czas się nasilają.

Zastępca Rzecznika Praw Obywatelskich dr Maciej Taborowski wyjaśniał w OKO.press, że w skardze KE chodzi o strukturalne naruszenie niezawisłości sędziów przez wieloaspektowy, skomplikowany system odpowiedzialności dyscyplinarnej, skonstruowany za Sejmu VIII kadencji.

KE szeroko zakreśliła pytania o model dyscyplinarny. Dotyczy on:

  • Izby Dyscyplinarnej SN,
  • działalności rzeczników dyscyplinarnej,
  • możliwości wykorzystania przepisów dyscyplinarnych do karania za treść wyroków sądowych,
  • możliwości wszczynania postępowań dyscyplinarnych za zadawanie pytań prejudycjalnych,
  • braku gwarancji procesowych w postępowaniu dyscyplinarnych,
  • wywierania na sędziów efektu mrożącego oraz połączenie tego z istotnym wpływem władzy wykonawczej na system odpowiedzialności dyscyplinarnej sędziów.

Jeśli KE wystosuje wniosek do TSUE, a Trybunał się do niego przychyli i wyda postanowienie o zastosowaniu środków tymczasowych, będzie to oznaczać, że Izba Dyscyplinarna i rzecznicy dyscyplinarni, aż do wydania wyroku przez TSUE, nie będą mogli prowadzić postępowań przeciwko sędziom.

Poniżej publikujemy pełny tekst apelu po polsku oraz angielsku wraz z listą sygnatariuszy.

List otwarty do Przewodniczącej Komisji Europejskiej w sprawie systemu dyscyplinarnego wobec sędziów w Polsce i konieczności pilnego zarządzenia środków tymczasowych w sprawie Komisja przeciwko Polsce (C-791/19)

Od momentu wszczęcia przez Komisję Europejską, w kwietniu 2019 r., trzeciego postępowania dotyczącego powtarzających się ataków polskich władz na praworządność, sytuacja uległa znacznemu pogorszeniu. Doszliśmy obecnie do bezprecedensowego etapu, w którym polscy sędziowie poddawani są represjom w postaci licznych postępowań wyjaśniających i dyscyplinarnych, a także innych sankcji, w reakcji na stosowanie prawa Unii zgodnie z interpretacją Trybunału Sprawiedliwości lub kierowanie przez nich pytań prejudycjalnych.

Co więcej, polskie władze otwarcie podważają znaczenie ostatnich wyroków TSUE i, pozostającej poza ich wpływami, Izby Pracy i Ubezpieczeń Społecznych Sądu Najwyższego. Orzeczenia te dotyczą tak Izby Dyscyplinarnej, której status kwestionowany jest obecnie w ramach wspomnianego postępowania, jak i nowej Krajowej Rady Sądownictwa, której zależność od polityków skłoniła Europejską Sieć Rad Sądownictwa (ENCJ) do zawieszenia jej członkostwa w tym organie.

Jako przedstawiciele organizacji pozarządowych i społeczności akademickiej, zajmujący się kwestiami praworządności i ochrony praw człowieka, kierujemy ten list otwarty, by zaapelować do Pani o podjęcie natychmiastowych działań w celu powstrzymania rosnącego chaosu prawnego w Polsce.

Powtarza Pani, że „nie ma kompromisów, jeśli chodzi o przestrzeganie praworządności”. Dlatego też zwracamy się z prośbą o skierowanie do Trybunału Sprawiedliwości wniosku o zarządzenie środków tymczasowych w sprawie Komisja przeciwko Polsce (C-791/19), rozpoznawanej obecnie przez TSUE. Brak środków tymczasowych pozwala władzy otwarcie represjonować sędziów – podejmujących próby stosowania i egzekwowania prawa Unii – przy pomocy dwóch instytucji, które de facto kontroluje: Izby Dyscyplinarnej i Krajowej Rady Sądownictwa.

Czas najwyższy zaakceptować fakt, że mamy do czynienia z sytuacją, w której prawo Unii przestało działać. Wobec tego, zanim ulegnie ona dalszemu pogorszeniu, lub dojdzie do wywołania nieodwracalnej szkody, niezbędne jest zarządzenie środków tymczasowych.

Poprzednia Komisja wniosła o zarządzenie środków tymczasowych w sprawie, w której rządzący próbowali przejąć polski Sąd Najwyższy, skracając wiek przejścia w stan spoczynku jego sędziów (C-619/18 R). Trybunał Sprawiedliwości uwzględnił ten wniosek i nakazał Polsce utrzymać status quo do czasu rozstrzygnięcia sprawy.

Biorąc pod uwagę, że polskie władze otwarcie kwestionują znaczenie orzecznictwa Trybunału Sprawiedliwości i aktywnie działają na rzecz powstrzymania polskich sędziów od stosowania prawa Unii – w momencie, gdy w TSUE rozpoznawana jest skarga dotycząca prób podważania niezawisłości sędziów przy pomocy nowego systemu dyscyplinarnego – niezbędne jest podjęcie przez Komisję nowych działań.

Są one konieczne po to, by nie udaremnić Komisji możliwości wyegzekwowania przyszłego wyroku – niezależnie od tego, jak zakończy się trwające postępowanie. Środki tymczasowe są zatem niezbędne, ponieważ gdyby polskiemu rządowi udało się zastraszyć lub usunąć sędziów najbardziej skłonnych stosować prawo Unii czy, bardziej ogólnie, działających na rzecz ochrony praworządności, będzie już za późno, by skarga Komisji mogła mieć jakikolwiek korzystny skutek zanim TSUE uzna, że Polska – po raz trzeci z rzędu – naruszyła zasadę niezawisłości sędziowskiej.

Dlatego właśnie Komisja, w kontekście trwającego postępowania, powinna niezwłocznie zwrócić się do TSUE o zarządzenie wobec Polski następujących środków tymczasowych:

– powstrzymanie się od wszelkich działań, w tym od prowadzenia postępowań wyjaśniających lub dyscyplinarnych wobec sędziów, związanych z treścią orzeczeń sądowych oraz wniosków o wydanie orzeczeń w trybie prejudycjalnym;

– zapewnienie, że Izba Dyscyplinarna wstrzyma wszelkie swoje działania z uwagi na orzeczenie TSUE (sprawy połączone: C-585/18, C-624/18 i C-625/18) i wyrok Sądu Najwyższego, zgodnie z którymi nie jest ona „sądem” w rozumieniu prawa Unii i prawa polskiego, a ponadto, że inne podmioty, w tym rzecznicy dyscyplinarni i prokuratorzy, powstrzymają się od kierowania do tej izby środków prawnych;

– zapewnienie, że Prezes Izby Dyscyplinarnej (lub osoba pełniąca jego obowiązki) nie będzie wyznaczał sądów dyscyplinarnych pierwszej instancji, właściwych do spraw dotyczących sędziów sądów powszechnych, oraz że tak wyznaczone sądy nie będą rozpoznawały spraw i wydawały orzeczeń;

– zapewnienie, że osoby powołane do Izby Dyscyplinarnej nie będą uczestniczyły w organach Sądu Najwyższego – w tym w Zgromadzeniu Ogólnym Sędziów Sądu Najwyższego – w procedurach zmierzających do obsadzenia stanowiska Pierwszego Prezesa Sądu Najwyższego, którego kadencja upływa w kwietniu 2020 r., lub prezesów Sądu Najwyższego kierujących poszczególnymi izbami;

– zapewnienie, że Krajowa Rada Sądownictwa powstrzyma się od podejmowania działań zmierzających do powołania osób na stanowiska sędziowskie, w tym do Izby Dyscyplinarnej, jak również – bardziej ogólnie – powstrzyma się od działań i oświadczeń publicznych, które naruszają niezawisłość polskich sędziów.

Chcielibyśmy, by ten list otwarty nie był potrzebny. Niestety, jest już powszechnie wiadome, że polskie władze rozmyślnie ignorowały liczne zalecenia Komisji od momentu, gdy w styczniu 2016 r. wszczęła ona procedurę naruszenia praworządności wobec Polski. Zamiast postrzegać dialog w sprawie rządów prawa jako przestrogę i okazję do przywrócenia praworządności, rządzący w Polsce zwiększyli skalę represji wobec niezależnych sędziów i prokuratorów.

Właśnie przekroczono Rubikon: polskie władze podejmują aktywne działania mające na celu niezastosowane się do orzeczenia TSUE z 19 listopada 2019 r. i wyroku Sądu Najwyższego z 5 grudnia 2019 r. – twierdząc, że żadne z tych rozstrzygnięć, z prawnego punktu widzenia, nie ma wpływu na dalsze funkcjonowanie Izby Dyscyplinarnej i Krajowej Rady Sądownictwa.

Strategia rządzących jest jasna: stosować metodę faktów dokonanych i ukrywać się za zasłoną legalności – polegając na przejętym Trybunale Konstytucyjnym, nowej Izbie Kontroli Nadzwyczajnej i Spraw Publicznych Sądu Najwyższego i zawieszonej przez ENCJ Krajowej Radzie Sądownictwa – aby ograniczyć skuteczność prawa Unii w Polsce w sytuacji, kiedy jest to korzystne dla rządzącej większości.

Ataki na niezawisłość sędziowską, które obserwujemy obecnie w Polsce, nie mają precedensu w historii Unii Europejskiej. Chaos prawny, jaki z pewnością nastąpi, będzie pokłosiem jawnego i celowego ignorowania przez polskie władze obowiązków nałożonych na rządzących tak przez unijny, jak i polski system prawny. W przypadku braku natychmiastowej reakcji na te zdarzenia – w postaci zarządzenia środków tymczasowych – nie będziemy mieć wątpliwości, że będzie to początek końca wspólnego i wzajemnie powiązanego systemu prawnego Unii Europejskiej.

„Europa, która chroni, musi również stać na straży wymiaru sprawiedliwości i podstawowych wartości UE. Zagrożenia dla praworządności podważają prawne, polityczne i gospodarcze podstawy naszej Unii. Praworządność jest kluczowym elementem wizji Unii przedstawionej przez przewodniczącą Ursulę von der Leyen – Unii opartej na równości, tolerancji i sprawiedliwości społecznej” – głosi jeden z postulatów zamieszczonych na stronie internetowej Komisji.

Przyszedł czas, by wcielić te słowa w życie i natychmiast skierować wniosek o zarządzenie środków tymczasowych, aby zachować to, co zostało z rządów prawa w Polsce w momencie, gdy można jeszcze zapobiec ich kompletnej destrukcji.

Z poważaniem,

Profesor Laurent Pech, Uniwersytet Middlesex w Londynie

Profesor Kim Lane Scheppele, Uniwersytet w Princeton

Profesor Wojciech Sadurski, Uniwersytet Sydnejski, Uniwersytet Warszawski

Profesor Alberto Alemanno, HEC Paris

Dr hab. Leszek Balcerowicz, Szkoła Główna Handlowa

Dr hab. Ryszard Balicki, Uniwersytet Wrocławski

Profesor Petra Bárd, Uniwersytet Środkowoeuropejski

Profesor Gráinne de Búrca, Uniwersytet Nowojorski

Profesor Paul Craig, Uniwersytet Oksfordzki

Dr Tom Gerald Daly, Melbourne School of Government

Dr hab. Monika Florczak-Wątor, Uniwersytet Jagielloński

Profesor Gábor Halmai, Europejski Instytut Uniwersytecki

Profesor R. Daniel Kelemen, Uniwersytet Rutgersa

Profesor Dimitry Kochenov, Uniwersytet w Groningen

Dr hab. Tomasz Tadeusz Koncewicz, Uniwersytet Gdański

Dr hab. Marcin Matczak, Uniwersytet Warszawski

Profesor John Morijn, Uniwersytet w Groningen

Profesor Sébastien Platon, Uniwersytet w Bordeaux

Dr hab. Anna Rakowska-Trela, Uniwersytet Łódzki

Dr hab. Tomasz Pietrzykowski, Uniwersytet Śląski

Profesor Roman Wieruszewski, Polska Akademia Nauk

Profesor Jerzy Zajadło, Uniwersytet Gdański

Amnesty International

Archiwum Osiatyńskiego

Bułgarski Komitet Helsiński

Civil Liberties Union for Europe (Liberties)

Estońskie Centrum Praw Człowieka (EHRC)

Forum Obywatelskiego Rozwoju – FOR

Fundacja Centrum im. Profesora Bronisława Geremka

Fundacja im. Stefana Batorego

Fundacja Panoptykon

Helsińska Fundacja Praw Człowieka

Homo Faber

Human Rights Watch

Instytut Monitorowania Praw Człowieka (HRMI) (Litwa)

Instytut Prawa i Społeczeństwa INPRIS

Instytut Spraw Publicznych

Irlandzka Rada Swobód Obywatelskich (ICCL)

Kampania Przeciw Homofobii

Międzynarodowa Federacja Praw Człowieka (FIDH)

Ogólnopolskie Stowarzyszenie Sędziów Sądów Administracyjnych

Polskie Towarzystwo Prawa Antydyskryminacyjnego

Rafto Foundation for Human Rights (Norwegia)

Rights International Spain (Hiszpania)

Stałe Prezydium Forum Współpracy Sędziów

Stowarzyszenie im. Prof. Zbigniewa Hołdy

Stowarzyszenie na rzecz Obrony Praw Człowieka w Rumunii – Komitet Helsiński (APADOR-CH)

Stowarzyszenie Sędziów Polskich „Iustitia”

Stowarzyszenie Sędziów „THEMIS”

Stowarzyszenie Prokuratorów „Lex Super Omnia”

Węgierski Komitet Helsiński (HHC)

Węgierski Związek Swobód Obywatelskich (HCLU)

Włoska Koalicja na rzecz Wolności i Praw Obywatelskich (CILD)

Wolne Sądy

Lista będzie uaktualniana. Podpisy pod angielską wersją apelu są zbierane na Rule of Law in Poland i Verfassungsblog.

Open Letter to the President of the European Commission regarding Poland’s disciplinary regime for judges and the urgent need for interim measures in Commission v Poland (C-791/19)

Ever since the European Commission initiated a third infringement procedure in respect to the recurrent attacks on the rule of law by Polish authorities last April, the situation has continued to seriously deteriorate. We have now reached the unprecedented and frightening stage where Polish judges are being subject to harassment tactics in the form of multiple arbitrary disciplinary investigations, formal disciplinary proceedings and/or sanctions for applying EU law as interpreted by the ECJ or ‘daring’ to refer questions for a preliminary ruling to the Court of Justice.

In addition, Polish authorities are now openly challenging the authority of the rulings recently adopted by the ECJ and the not-yet-captured Labour and Social Security Chamber of the Supreme Court. These judgments concern both the Disciplinary Chamber of Poland’s Supreme Court, whose legality is being challenged in the pending infringement procedure previously mentioned, and the new National Council of the Judiciary, whose lack of independence had previously led to its suspension from the European Network of Councils for the Judiciary (ENCJ).

As representatives of non-governmental organisations and scholars specialising in matters relating to the rule of law and the protection of human rights, we write this open letter so as to urge you to take immediate steps to stop the rapidly increasing legal chaos in Poland.

As you yourself keep repeating, “there can be no compromise when it comes to respecting the rule of law.” This is why we are asking you to promptly submit to the European Court of Justice an application for interim measures in the infringement case C-791/19 Commission v Poland now pending before the Court of Justice. Without interim measures in place, Polish authorities evidently feels free to openly persecute judges who seek to apply and enforce EU law via the two institutions they de facto control: the Disciplinary Chamber and the National Council of the Judiciary.

The time has come to accept we are facing a situation in which EU law has broken down. Interim measures are called for before the situation gets worse and irreparable damage is done.

The prior Commission asked for interim measures in the case in which the government of Poland sought to capture the Supreme Court by retroactively lowering the retirement age of its judges (C-619/18 R). The Court of Justice agreed to grant the Commission’s request and Poland was ordered to maintain the status quo until the Court could rule in the matter.

Given that Polish authorities are now openly challenging the authority of ECJ case law and actively seeking to prevent Polish judges from applying EU law, while an infringement action that challenges their attempts to fatally undermine the independence of Polish judges through a new disciplinary regime is pending, fresh action is required. It is imperative to prevent the Commission from losing its ability to enforce any favourable ruling that it may eventually receive. Interim measures are therefore essential because, if Polish authorities succeed in intimidating and/or removing the judges who are most keen to apply EU law and to defend the rule of law more generally, it will be too late for the Commission’s pending infringement action to have any impact by the time the ECJ finds Poland to have violated – for the third time in a row – the principle of judicial independence.

This is why the Commission, in the context of interim proceedings, must request the Court to order Poland to immediately adopt the following interim measures:

– refrain from all activities, including preliminary disciplinary investigations or formal disciplinary proceedings with respect to judges on account of the content of their judicial decisions or requests for preliminary rulings;

– ensure both that the Disciplinary Chamber suspends all of its activities in light of the ECJ preliminary ruling (Joined cases C-585/18, C-624/18 and C-625/18) and the Supreme Court ruling finding it not to constitute a “court” within the meaning of EU and Polish law and that other authorities, including disciplinary officers and prosecutors, refrain from bringing actions to this chamber;

– ensure both that the President of the Disciplinary Chamber (or any person acting on behalf of the President) is no longer able to establish, on an ad-hoc basic and with an almost unfettered discretion, disciplinary courts of first instance to cases brought against ordinary court judges and that the disciplinary courts already established in this way refrain from considering cases and issuing judgments;

– ensure that the people appointed to the Disciplinary Chamber do not participate in the Supreme Court’s bodies – including the General Assembly of the Supreme Court Judges – in procedures intended to fill the office of the First President of the Supreme Court, which will be vacant in April 2020, or the presidents of the Supreme Court heading particular chambers;

– ensure that the National Council of the Judiciary refrains from nominating any new individual to be appointed as a judge, including to the Disciplinary Chamber, and – more generally – abstains from any action or statement which undermine the judicial independence of Polish judges.

We wish this open letter were not necessary. Sadly, it is well established that Polish authorities have deliberately ignored the Commission’s multiple recommendations ever since the Commission’s rule of law framework was activated in respect of Poland in January 2016. Rather than taking the rule of law dialogue as a warning and an invitation to return to the rule of law, the Polish authorities have instead intensified the repression of independent judges and prosecutors.

The Rubicon has now been crossed with Polish authorities actively and purposely organising non-compliance with the ruling of the Court of Justice of 19 November 2019 and the judgment of the Supreme Court of 5 December by claiming that neither the ruling of the Court of Justice nor the judgment of the Supreme Court are of any legal significance when it comes to the continuing functioning of the Disciplinary Chamber and the National Council of the Judiciary.

Poland’s ruling party’s strategy is clear: create faits accomplis and hide behind a veneer of legality if and when required by relying on the captured Constitutional Tribunal, the so-called Disciplinary or Extraordinary Control and Public Affairs Chambers, or the ENCJ-suspended Polish National Council of the Judiciary to in effect nullify the effect of EU law in Poland whenever convenient for the ruling party.

The attacks on judicial independence we are witnessing in Poland are unprecedented in the history of the EU and legal chaos is bound to ensue and spread because Polish authorities are openly and purposefully ignoring their duties and obligations as a matter of Polish as well as EU law. If not promptly addressed through interim measures, we have no doubt this will mark the beginning of the end of the EU’s common and interconnected legal order.

A Europe that protects must also stand up for justice and for values. Threats to the rule of law challenge the legal, political and economic basis of our Union. The rule of law is central to President von der Leyen’s vision for a Union of equality, tolerance and social fairness,” says the European Commission’s website.

Time has come to put words into action by urgently applying for interim measures so as to preserve what is left of the rule of law in Poland while there is still time to prevent its complete abolition.

Yours faithfully,

Professor Laurent Pech, Middlesex University

Professor Kim Lane Scheppele, Princeton University

Professor Wojciech Sadurski, University of Sydney, University of Warsaw

Professor Alberto Alemanno, HEC Paris

Professor Leszek Balcerowicz, SGH Warsaw School of Economics

Professor Ryszard Balicki, University of Wrocław

Professor Petra Bárd, Central European University

Professor Gráinne de Búrca, New York University

Professor Paul Craig, University of Oxford

Dr Tom Gerald Daly, Melbourne School of Government

Professor Monika Florczak-Wątor, Jagiellonian University in Kraków

Professor Gábor Halmai, European University Institute

Professor R. Daniel Kelemen, Rutgers University

Professor Dimitry Kochenov, Groningen University

Professor Tomasz Tadeusz Koncewicz, University of Gdańsk

Professor Marcin Matczak, University of Warsaw

Professor John Morijn, Groningen University

Professor Sébastien Platon, Bordeaux University

Professor Tomasz Pietrzykowski, University of Silesia in Katowice

Professor Anna Rakowska-Trela, University of Łódź

Professor Roman Wieruszewski, Polish Academy of Sciences

Professor Jerzy Zajadło, University of Gdańsk

Amnesty International

Association for the Defense of Human Rights in Romania – the Helsinki Committee (APADOR-CH)

Association of Judges “THEMIS” (Poland)

Bulgarian Helsinki Committee

Campaign Against Homophobia (KPH) (Poland)

Civil Development Forum (FOR) (Poland)

Civil Liberties Union for Europe (Liberties)

Estonian Human Rights Centre

Foundation Prof. Bronisław Geremek Centre (Poland)

Free Courts (Poland)

Helsinki Foundation for Human Rights (Poland)

Homo Faber (Poland)

Human Rights Monitoring Institute (Lithuania)

Human Rights Watch

Hungarian Helsinki Committee

Hungarian Civil Liberties Union

Italian Coalition for Civil Liberties and Rights (CILD)

Institute for Law and Society INPRIS (Poland)

Institute of Public Affairs (Poland)

International Federation for Human Rights (FIDH)

Irish Council for Civil Liberties

“Lex Super Omnia” Association of Prosecutors (Poland)

Panoptykon Foundation (Poland)

Polish Judges’ Association “Iustitia” (Poland)

Polish National Association of Judges of Administrative Courts (Poland)

Polish Society of Anti-Discrimination Law

Presidium of the Judges' Cooperation Forum (Poland)

Professor Zbigniew Hołda Association (Poland)

Rafto Foundation for Human Rights (Norway)

Rights International Spain

Stefan Batory Foundation (Poland)

Wiktor Osiatyński Archive (Poland)

;
Na zdjęciu Anna Wójcik
Anna Wójcik

Pisze o praworządności, demokracji, prawie praw człowieka. Współzałożycielka Archiwum Osiatyńskiego i Rule of Law in Poland. Doktor nauk prawnych.

Komentarze