Badacze o sytuacji na granicy polsko-białoruskiej: Europa nie może stać się strefą bezprawia 

List badaczek i badaczy migracji, opublikowany już we francuskim „Le Monde", hiszpańskim „El Pais", niemieckim „der Freitag" i portugalskim „Diario de Noticias". Wzywają oni Radę Unii Europejskiej, czyli przywódców krajów UE, do odstąpienia od legalizacji push backów i do humanitarnej reakcji na kryzys na granicy.

Petycję w tej sprawie można podpisać również TUTAJ.

Sytuacja na granicy polsko-białoruskiej na krótko przykuła międzynarodowa uwagę. Obrazy kilku tysięcy uchodźców z Iraku, Syrii, Jemenu i innych krajów, zwabionych przez Aleksandra Łukaszenkę i zgromadzonych na granicy po stronie białoruskiej poruszyły społeczeństwa europejskie.

Sformułowano pogłębione analizy geopolityczne, wystosowano doraźne środki o charakterze represyjnym (sankcje, militaryzacja granicy), lecz dramat humanitarny trwa wobec braku adekwatnej reakcji politycznej.

Od września 2021 r. osoby, które zdołały dostać się do UE przekraczając granicę polsko-białoruską, trafiają do zmilitaryzowanej i niebezpiecznej strefy, do której nie mają wstępu ani lekarze, ani dziennikarze, ani organizacje pozarządowe.

Polska straż graniczna systematycznie ignoruje ich wnioski o azyl i odsyła te osoby na stronę białoruską.

Łamane są konwencje i Karta Praw Podstawowych UE

Tymczasem praktyka wydalania jest zakazana, nawet w sytuacjach kryzysowych, gdyż narusza ona Konwencję Genewską z 1951 r. dotyczącą statusu uchodźców (artykuł 33), Europejską Konwencję Praw Człowieka (artykuł 3) i jej Protokół 4 (artykuł 4), oraz Kartę Praw Podstawowych Unii Europejskiej (artykuły 18 i 19), wiążące instrumenty, które muszą być przestrzegane przez Unię Europejską i Państwa członkowskie.

Niektóre rodziny zmuszane przez wojsko białoruskie do przekroczenia granicy były wielokrotnie wydalane lub rozdzielane, co spowodowało niewyobrażalne tragedie ludzkie.

W dniu 19 listopada 2021 roku komisarz praw człowieka Rady Europy Dunja Mijatović wezwała do umożliwienia dostępu do pomocy humanitarnej, również międzynarodowej i podkreśliła konieczność zaprzestania stałego naruszania praw człowieka w strefie granicznej.

Organizacje pozarządowe, takie jak Grupa Granica oraz Human Rights Watch opublikowały szczegółowe raporty dotyczące tych naruszeń. Deputowany do Parlamentu Europejskiego Pietro Bartolo, lekarz migrantów na Lampedusie, który dotarł do Puszczy Białowieskiej, stwierdził „masowe naruszenia praw człowieka, rządów prawa, konwencji”, „atmosferę terroru” i „katastrofę humanitarną”.

Komisja Europejska zareagowała 1 grudnia 2021 proponując (na podstawie artykułu 78 § 3 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej) przyjęcie przez Radę UE środków nadzwyczajnych, aby ułatwić zarządzanie kryzysem zainteresowanym państwom członkowskim.

Jednak propozycja ta nie potwierdza podstawowego charakteru prawa do ubiegania się o ochronę międzynarodową. Przeciwnie, decyzja taka upoważniłaby władze Polski, Litwy i Łotwy do stosowania przyspieszonej procedury granicznej wobec wniosków o azyl. W rzeczywistości niweczy ona – wątłe skądinąd – szanse osób ubiegających się o azyl na uzyskanie niezbędnej ochrony międzynarodowej i wspiera legalizację zbiorowych wydaleń.

Łamanie praw człowieka grozi wszystkim Europejczykom

Ten stan rzeczy nie odpowiada definicji „sytuacji nadzwyczajnej”, za to stworzenie strefy zakazanej zagraża codzienności i ekonomicznemu bytowi dziesiątków tysięcy mieszkańców obszaru przygranicznego.

Propozycja Komisji Europejskiej stanowi zagrożenie dla wszystkich obywateli UE. Wspieranie nielegalnych działań rządów autorytarnych pozwala im ustanawiać strefy bezprawia na terytorium Unii. Unia Europejska, której fundamentem jest praworządność i ochrona praw podstawowych, nie może odstąpić od ich przestrzegania.

Przyszłość Unii Europejskiej jako Unii prawa rozgrywa się dziś w Puszczy Białowieskiej.

Wzywamy Radę Unii Europejskiej do rezygnacji z legalizacji odstępstw od traktatów chroniących prawa człowieka.

Wzywamy ją do europejskiej i humanitarnej reakcji na kryzys humanitarny na granicy wschodniej UE. Do natychmiastowego uruchomienia mechanizmów ochrony osób szczególnie zagrożonych oraz do przestrzegania prawa azylu.

Nie chodzi tu o udzielanie lekcji moralności jakiemukolwiek państwu. Wiele państw członkowskich Unii Europejskiej może być krytykowanych w zakresie poszanowania praw podstawowych. Każde państwo ma prawo do kontroli swoich granic. Ale wobec nielegalnych i nieludzkich praktyk, które trwają i podlegają instytucjonalizacji, należy pilnie przypomnieć zasady praw uniwersalnych i podstawowych.

My, obywatele Unii Europejskiej, musimy otwarcie bronić tych praw, bo w demokracji, jedynie prawo chroni nas przed arbitralnością.

Pierwsze podpisy

1. Joana Abrisketa (Titular de Derecho Internacional Público, University of Deusto)
2. Anca Ailincai (Professeure, Université Grenoble Alpes)
3. Denis Alland (Professeur, Université Panthéon-Assas, Paris 2)
4. Nuria Arenas (Associate Professor of Internacional Law, University of Huelva)
5. Géraldine Bachoue (Maître de conférences, Directrice du CDRE, Université de Pau et des pays de l'Adour)
6. Ségolène Barbou des Places (Professeure, Université Paris 1 Panthéon-Sorbonne)
7. Jan Barcz (profesor, Akademia Leona Koźmińskiego)
8. Valentin Behr (Chercheur, Institut d'études avancées de Paris)
9. Mounia Bennani-Chraïbi (Professeure ordinaire, Université de Lausanne)
10. Marcel Berlinghoff (Chercheur, Institute for Migration Research and Intercultural Studies (IMIS), Osnabruck University
11. Yasmine Bouagga (Chargée de recherche, CNRS)
12. Stefanie Börner (Professor, Otto-von-Guericke-Universität Magdeburg)
13. Laurence Burgorgue-Larsen (Professeure, Université Paris 1 Panthéon-Sorbonne)
14. Sebastian Büttner (Assistant Professor, Friedrich-Alexander-Universität Erlangen-Nürnberg)
15. Jean-Yves Carlier (Professeur, Université Louvain La Neuve)
16. Aurore Chaigneau (Professeure, Université Paris Nanterre)
17. Isabelle Chort (Professeur, Université de Pau et des pays de l'Adour)
18. Dimitris Christopoulos (Professeur, Université Panteion d'Athènes).
19. François Crépeau (Professeur, Faculty of Law, McGill University)
20. Karolina Czerska-Shaw (Assistant Professor, Jagiellonian University)
21. Dorota Dakowska (Professeure, Sciences Po Aix)
22. Emilio De Capitani (Professeur, Department of Law at Queen Mary University of London)
23. Marion Detjen (Researcher, Bard College Berlin)
24. Laurent Dornel (Maître de conférences, Université de Pau et des pays de l'Adour)
25. Marie-Elizabeth Ducreux (Senior Researcher, EHESS)
26. Estelle d'Halluin (Maîtresse de conférences, Université de Nantes)
27. Pauline Endres de Oliveira (Research assistant, Justus Liebig University)
28. Anuscheh Farahat (Professor, Friedrich-Alexander-Universität Erlangen-Nürnberg)
29. Julian Fernandez (Professor, Université Paris 2)
30. Kamila Fiałkowska (badaczka, Ośrodek Badań nad Migracjami, Uniwersytet Warszawski)
31. Thibaut Fleury Graff (Professeur, Université Paris-Saclay)
32. Karolina Follis (Senior Lecturer, Lancaster University)
33. Naika Foroutan (Professor, Humboldt-Universität zu Berlin)
34. Heidrun Friese (Professor, Chemnitz University of Technology)
35. Thomas Gammeltoft-Hansen (Professor, University of Copenhagen)
36. Paula García Andrade (Professor, Comillas Pontifical University)
37. Lucyna Gebert (Professeure, Sapienza Università di Roma)
38. Petia Georgieva (Maîtresse de conférences, Nouvelle Université Bulgare)
39. Mihai Dinu Gheorghiu (Professeur ém., Alexandru Ioan Cuza University of Iasi)
40. Cristina Gortázar Rotaeche (Professor, International Law, Pontifical University Comillas)
41. Jan Gross (Professor of history emeritus, Princeton University)
42. Barbara Grabowska-Moroz (Researcher, Central European University, Budapest)
43. Łukasz Gruszczyński (Prof. Akademii Leona Koźmińskiego, Warszawa)
44. Carolus Grütters (Researcher, Centre for Migration Law, Radboud University, Nijmegen)
45. Halina Grzymała-Moszczyńska (profesor, Uniwersytet Jagielloński)
46. Joanna Grzymała-Moszczyńska (badaczka, Uniwersytet Jagielloński)
47. Laetitia Guilloud-Colliat (Professeure, Université de Grenoble)
48. Elspeth Guild (Professor, Radboud University Nijmegen, Netherlands, College of Europe)
49. Virginie Guiraudon (Directrice de recherche, Sciences Po Paris)
50. Gábor Halmai (Professor, European University Institute)
51. François Héran (Professeur, Collège de France)
52. Sabine Hess (Professor, Institute for Cultural Anthropology, University of Göttingen and director of the Center for Global Migration Studies)
53. Béatrice von Hirschhausen (Directrice de recherche, CNRS)
54. Christian Ingrao (Directeur de recherche, CNRS)
55. Yasemin Karakaşoğlu (Professor, University of Bremen, Member of Rat für Migration e.V.)
56. Audrey Kichelewski (Maîtresse de conférences, Université de Strasbourg / IUF)
57. Marta Kindler (Assistant Professor, University of Warsaw)
58. Tomasz Kitliński (Chercheur, Margherita von Brentano Zentrum, Freie Universitaet Berlin)
59. Witold Klaus (profesor w Instytucie Nauk Prawnych Polskiej Akademii Nauk)
60. Dimitry Kochenov (Professor, Central European University)
61. Jerzy Kranz (profesor, Akademia Leona Koźmińskiego, Warszawa)
62. Ireneusz Krzemiński (profesor, UniWersytet Warszawski)
63. Katarzyna Kubin (Jun. Res., School of Oriental and African Studies, University of London)
64. Katarzyna Kubuj (dr hab. w Instytucie Nauk Prawnych Polskiej Akademii Nauk)
65. Lidia Kuzemska (PhD in Sociology, Lancaster University)
66. Pascale Laborier (Professeure, Université Paris Nanterre)
67. Evelyne Lagrange (Professeure, Université Paris 1 Panthéon-Sorbonne)
68. Martine Leibovici (Maître de conférences ém., Université de Paris)
69. Stephan Lessenich (Professor, Goethe-Universität Frankfurt am Main/Institut für Sozialforschung
70. Kamil Łuczaj (Wyższa Szkoła Informatyki i Zarządzania, Rzeszów)
71. Izabella Main (prof. Uniwersytetu Adama Mickiewicza w Poznaniu)
72. Benoît Majerus (Professor, Université du Luxembourg)
73. Alexis Marie (Professeur, Université de Bordeaux)
74. Steffen Mau (Professor, Humboldt Universität zu Berlin)
75. Rostane Mehdi (Professeur, Sciences Po Aix)
76. Anne-Sophie Millet-Devalle (Professor, Université Côte d'Azur)
77. Georges Mink (Directeur de Recherche Émérite, ISP-CNRS)
78. Caroline Moine (Maîtresse de conférences, Université Paris-Saclay)
79. Małgorzata Molęda-Zdziech (profesor Szkoły Głównej Handlowej, Warszawa)
80. Tamás Molnár (Visiting lecturer, Corvinus University of Budapest)
81. Laura Montanari (Professor, Université d'Udine)
82. Janusz Mucha (profesor, Uniwersytet w Białymstoku)
83. Laure Neumayer (Professeure, Université de Picardie Jules-Verne)
84. Dariusz Niedźwiedzki (profesor, Instytut Studiów Europejskich, Uniwersytet Jagielloński)
85. Józef Niżnik (profesor, Instytut Filozofii i Socjologii PAN)
86. Claus Offe (Professor em., Humboldt Universisty and Hertie School, Berlin)
87. Michelle Pace (Professor, Roskilde University)
88. Etienne Pataut (Professeur, Ecole de droit de la Sorbonne, Université Paris 1 Panthéon-Sorbonne)
89. Laurent Pech (Professeur, Middlesex University London)
90. Sébastien Platon (Professeur, Université de Bordeaux)
91. Jenny Preunkert (Gastprofessorin, Universität Duisburg-Essen)
92. Dominika Pszczółkowska (adiunkta na Wydziale Nauk Politycznych i Studiów Międzynarodowych UW)
93. Karine Rance (Maîtresse de conférences, Université Clermont Auvergne)
94. Thomas Ribémont (Maître de conférences, Université Sorbonne Nouvelle)
95. Sophie Robin-Olivier (Professeure, Ecole de droit de la Sorbonne, Université Paris 1 Panthéon-Sorbonne)
96. Anja Röcke (Gastprofessorin, Humboldt Universität)
97. Tilmann Röder (Academic coordinator, Freie Universität Berlin)
98. Paolo Ruspini (Associate Professor, Roma Tre University)
99. Robert Rydzewski (badacz, Centrum Badań Migracyjnych UAM)
100. Philippe Rygiel (Senior professor, Ecole Normale Supérieure de Lyon)
101. Guillaume Sacriste (Maître de conférences, Université Paris 1 Panthéon-Sorbonne)
102. Wojciech Sadurski (Professor, University of Sydney & Uniwersytet Warszawski)
103. Sylvie Sarolea (Professeure, Université Catholique de Louvain)
104. Dana Schmalz (Senior Research Fellow, Max Planck Institute for Comparative Public Law and International Law, Heidelberg/Berlin)
105. Camille Schmoll (Maîtresse de conférences, EHESS)
106. Gesine Schwan (Prof. em. de science politique, ancienne présidente de l’Université Européenne Viadrina)
107. Caterina Severino (Professeure, Université de Toulon)
108. Angela Siebold (Researcher, Goethe-Universität Frankfurt)
109. Despina Sinou (Maîtresse de conférences, Université Sorbonne Paris Nord)
110. Serge Slama (Professeur, Université Grenoble Alpes)
111. Lieneke Slingenberg (Associate professor Vrije Universiteit Amsterdam)
112. Thomas Spijkerboer (Professor of Migration Law, Vrije Universiteit Amsterdam)
113. Justyna Struzik (profesor Uniwersytetu Jagiellońskiego)
114. David Szymczak (Professeur, Sciences Po Bordeaux)
115. Przemyslaw Tacik (profesor Uniwersytetu Jagiellońskiego)
116. Bérangère Taxil (Professeure, Université d’Angers)
117. Romain Tinière (Professeur, Université Grenoble Alpes)
118. Elsa Tulmets (Europa Universität Viadrina)
119. Antoine Vauchez (Directeur de recherche, CNRS)
120. Jakob Vogel (Professor, Sciences Po Paris / HU Berlin)
121. Izabela Wagner (profesor, Collegium Civitas / Institut Convergence Migration / EUI)
122. Adam Walaszek (profesor, Uniwersytet Jagielloński)
123. Edith Wendt (Lecturer, Universität Heidelberg)
124. Catherine Wihtol de Wenden (Directrice de recherche, CNRS)
125. Aleksandra Winiarska (profesor Uniwersytetu Warszawskiego)
126. Frank Wolff (Privatdozent, IMIS, Universität Osnabrück)
127. Anna Wyrozumska (profesor, Uniwersytet Łódzki)
128. Frédéric Zalewski (Maître de conférences, Université Paris Nanterre)
129. Marjoleine Zieck (Professor of International Refugee Law, University of Amsterdam)