Będzie stały i obowiązkowy rozdzielnik uchodźców. To nieoficjalna decyzja, którą poparła większość krajów UE. Co na to Polska i Węgry?

W maju 2016 Komisja Europejska przedstawiła swoje propozycje reformy europejskiego systemu azylowego – zmianę tzw. systemu dublińskiego oraz stały, obowiązkowy rozdzielnik uchodźców z karą 250 tys. euro za każdego nieprzyjętego uchodźcę. Od czerwca 2017 odbywają się w tej sprawie regularne spotkania robocze.

To bardzo kłopotliwa sytuacji dla Polski i innych krajów wyszehradzkich, które odmawiają udziału w europejskich mechanizmach rozdziału uchodźców, tłumacząc to kwestiami bezpieczeństwa. Tymczasem nie chodzi tylko o solidarność z ofiarami wojny, ale też solidarność z innymi krajami członkowskimi, zwłaszcza Włochami i Grecją, do których przyjeżdża najwięcej uchodźców i migrantów.

Polityka migracyjna powinna opierać się na zasadzie solidarności

Ostateczna decyzja zapadnie w czerwcu, ale taka decyzja to znak, że kraje europejskie powoli godzą się z faktem, że nie mamy do czynienia z "kryzysem uchodźczym", ale z nową rzeczywistością, w której do Unii Europejskiej przybywa najwięcej uchodźców i migrantów w historii – i chcą stawić jej czoła. Relokacja nie jest mechanizmem adekwatnym do sytuacji – dlatego trwają intensywne prace nad reformą całego systemu azylowego w Unii Europejskiej. Chodzi zwłaszcza o tzw. Konwencję Dublińską, według której cudzoziemiec może starać się o azyl tylko w pierwszym kraju Unii Europejskim, do którego dotrze. Właśnie z tego powodu tak bardzo obciążone napływem uchodźców są Grecja i Włochy. Mechanizm relokacji objął bowiem osoby, które dotarły do Grecji przed podpisaniem umowy UE z Turcją (marzec 2016 r.), a do Włoch przed wrześniem 2017 roku. Europa nie ma pomysłu co zrobić z osobami, które dotarły (i docierają dalej) do Europy po tej dacie, albo które z innych powodów nie zakwalifikowały się do procedury relokacyjnej.

Jak twierdzą rozmówcy dziennikarki RMF FM, na pewno jednym z aspektów reformy będzie wprowadzenie stałej, obowiązkowej liczby uchodźców, którą będzie musiał przyjąć każdy kraj członkowski.

W propozycji reform Komisji europejskiej możemy przeczytać, że "stabilny i odporny na nieprzewidziane sytuacje system azylowy musi być zbudowany na mocnych fundamentach i przejrzystych wartościach: bardziej efektywnym i bardziej sprawiedliwym podejściu opartym na solidarności i odpowiedzialności. Centralna rola tych wartości jest zapisana w Traktatach: "Polityka Unii w dziedzinie Kontroli Granic, Azylu i Migracji oraz wdrażanie jej w życie muszą być oparte na zasadzie solidarności i sprawiedliwego podziału odpowiedzialności, również finansowej, pomiędzy kraje członkowskie".

Polska, Czechy i Węgry przed Trybunałem Sprawiedliwości

W grudniu 2017 Komisja Europejska ogłosiła, że pozywa Polskę, Czechy i Węgry za odmowę przyjęcia uchodźców z tzw. procedury relokacyjnej. To już ostatni – trzeci – etap procedury dyscyplinującej za złamanie prawa unijnego, czyli decyzji Rady Europejskiej z 2015 roku. Grożą nam w związku z tym ogromne kary finansowe.

Decyzję o przeniesieniu części uchodźców z Włoch i Grecji do pozostałych państw członkowskich UE podjęła jesienią 2015 roku Rada Europejska, czyli najwyższy organ władzy w UE. Rada składa się z szefów rządów i głów państw. Decyzja Rady Unii Europejskiej (każda decyzja Rady staje się obowiązującym prawem) została podjęta na podstawie art. 78.3 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej. Dotyczy on pomocy krajom członkowskim, które znajdują się w sytuacji kryzysowej. W tym wypadku kryzys został spowodowany gwałtownym napływem uchodźców z Syrii, Iraku i Afganistanu. Samo przenoszenie uchodźców nazwano relokacją.

W imieniu polskiego rządu w Radzie Europejskiej brała udział premier Ewą Kopacz. Jej rząd PO-PSL był bardzo niechętny przyjmowaniu uchodźców i w końcu zgodził się na przyjęcie ponad 6 tys. osób. I to ta liczba – według Komisji Europejskiej – obowiązuje Polskę.

Według danych Komisji Europejskiej z 9 listopada 2017, państwa członkowskie przyjęły w ramach relokacji 31 tys. osób (10 tys. z Włoch i 21 tys. z Grecji).

PiS: uchodźcy z relokacji zagrażają bezpieczeństwu Polaków

Konfliktu z Komisją Europejską i pozwu można by uniknąć, gdyby polski rząd zgodził się przyjąć chociaż kilkudziesięciu uchodźców – twierdzą brukselscy eksperci. Nie zostały pozwane inne kraje, które przyjęły mniej – czasami znacznie mniej – uchodźców, niż zadeklarowały. Tymczasem politycy PiS uparcie powtarzają, że uchodźcy z relokacji byliby zagrożeniem dla bezpieczeństwa Polski i nie przyjęli ani jednego. OKO.press wielokrotnie tłumaczyło, że uchodźcy z relokacji byliby najstaranniej prześwietlonymi cudzoziemcami przekraczającymi granice Polski, bo:

• procedura relokacji obejmuje tylko osoby z kilku państw, których lista jest stale aktualizowana przez Komisję Europejską – obecnie są to Syria, Bahrajn, Erytrea i Jemen. Są to osoby, które według prawa międzynarodowego są uchodźcami: uciekające z powodu zagrożenia zdrowia lub życia, często z terenów objętych działaniami zbrojnymi,
• kandydaci do relokacji są podwójnie sprawdzani: najpierw przez urzędników unijnych, a potem przez urzędników kraju członkowskiego, który miałby ich przyjąć. W przypadku Polski odpowiedzialny za to jest Urząd ds. Cudzoziemców, który może przyznać konkretnym osobom którąś z form ochrony międzynarodowej,
• w maju 2016 roku rząd PiS wprowadził poprawki do ustawy o udzielaniu cudzoziemcom ochrony na terytorium RP, zakładające, że każdy uchodźca przybywający do Polski w ramach relokacji będzie prześwietlony trzykrotnie (już po pierwszej kontroli przez urzędników unijnych): przez policję, Straż Graniczną i ABW. Jeśli którakolwiek z tych instytucji uznałaby daną osobę za zagrożenie dla bezpieczeństwa publicznego, nie zostałaby ona przyjęta (art. 86 Ustawy o cudzoziemcach). To oznacza, że polski rząd ma faktyczną wolność w ustalaniu, kto stanowi zagrożenie dla bezpieczeństwa państwa.

Oczywiście, zawsze jest ryzyko, że do Polski trafiłby terrorysta – ale równie wysokie jest ryzyko, że taka osoba przyleci do Polski samolotem jako turysta.

W Polsce są już uchodźcy

Konflikt z Brukselą w sprawie relokacji jest tym bardziej absurdalny, że wbrew narracji PiS w Polsce są już uchodźcy – tak jak na Węgrzech, choć oba kraje odrzucają procedurę relokacji. Potwierdzają to dane Urzędu ds. Cudzoziemców: W 2017 roku w Polsce różne formy ochrony otrzymały 742 osoby, w tym 29 osobom z Syrii (wniosków było 44) i 21 z Iraku (na 41 wniosków). W 2016 roku takich decyzji było 567. Wśród osób, które Polska obejmuje ochroną międzynarodowa rośnie proporcja Ukraińców, ale – jak widać – przyjmujemy także osoby z Syrii, Iraku czy Afganistanu. Do kategorii „uchodźcy” zaliczamy osoby, które otrzymały wszystkie formy ochrony, krajowej i międzynarodowej: status uchodźcy, ochrona międzynarodowa, zgoda na pobyt humanitarny i pobyt tolerowany.

W świetle tych danych tym bardziej absurdalny jest argument rządu PiS, że Polska nie będzie przyjmować żadnych uchodźców z relokacji (w domyśle: z Bliskiego Wschodu i Afryki Północnej), bo zagrażają oni naszemu bezpieczeństwu. Osoby z tych krajów już u nas są! A uchodźcy z relokacji przechodziliby przez proces prześwietlania podwójnie – na poziomie i europejskim, i polskim, sprawdzane przez Urząd ds. Cudzoziemców.

Upór rządu PiS i deklaracje nowego premiera Morawieckiego o tym, że Polska nie przyjmie uchodźców z Bliskiego Wschodu i Afryki Północnej, oraz stwierdzenia Beaty Kempy, minister ds. pomocy humanitarnej i uchodźców o tym, że Polska woli sankcje finansowe niż „ewentualne niebezpieczeństwa, które możemy sprowadzić z uchodźcami do Polski”, są więc bez sensu.

PiS nie chce prowadzić uczciwej debaty o kryzysie uchodźczym, woli powtarzać propagandowe kalki. Fałszywie utożsamiając uchodźców z terrorystami PiS dokonało niemożliwego – przekonało obywateli kraju, gdzie cudzoziemcy stanowią 0,3 proc.społeczeństwa, że „obcy” stanowią dla nich śmiertelne niebezpieczeństwo. Od kampanii wyborczej 2015 PiS konsekwentnie przedstawia uchodźców jako przestępców, terrorystów i nosicieli chorób.

Europa nie ma pomysłu na rozwiązanie kryzysu

Komisja Europejska nazywa relokację "sukcesem", ale nieoficjalnie w Brukseli mówi się otwarcie o tym, że procedura relokacyjna okazała się nieskuteczna – mało który kraj przyjął taką liczbę uchodźców, do jakiej się zobowiązał (ale tylko Polska, Czechy i Węgry nie przyjęły ani jednej osoby). Do tego obowiązkowy charakter relokacji bardzo wzmocnił nastroje populistyczne i ksenofobiczne w naszej część Europy, i posłużył jako polityczne paliwo prawicowym politykom. A kryzys migracyjny wcale się nie skończył, wręcz przeciwnie – stał się stałym czynnikiem w nowej rzeczywistości.

W wyniku umowy UE-Turcja i Włochy-Libia znacznie spadła liczba migrantów, którzy przypływają do Europy – straż przybrzeżna w Turcji i Libii za europejskie pieniądze pilnuje granic i zawraca łódki z migrantami. Nie jest to jednak długoterminowe rozwiązanie, Europa w ten sposób kupuje sobie (tymczasowy i relatywny) spokój. Ceną za relatywny spokój w Europie jest przymknięcie oczu na rażące łamanie praw człowieka w Turcji i Libii. Migranci przebywający w zamkniętych ośrodkach w Libii są bici, gwałceni i torturowani.

Przedstawiciel ONZ ds. uchodźców nazwał umowę z Libią „nieludzką”, a 15 listopada 2017 CNN opublikował film ze współczesnego „targu niewolników” w Libii, na którym migranci sprzedawani są za 400 dolarów od głowy. Ponadto, w związku z zamknięciem szlaku bałkańskiego tysiące uchodźców nadal przebywają w obozach przejściowych we Włoszech (116 tys. osób) i Grecji (30 tys. osób, w tym 13 tys. na wyspach – dane UNHCR), często w namiotach, pomimo zbliżającej się zimy. Poza tym większość osób przypływających do Włoch pochodzi z Afryki subsaharyjskiej i ucieka przed biedą i beznadzieją, a nie wojną i bezpośrednim zagrożeniem życia. W związku z tym nie objęła ich procedura relokacji.

Nowo wybrany przewodniczący Komisji Episkopatów Unii Europejskiej, arcybiskup Jean-Calude Hollerich z Luksemburga powiedział 10 marca 2018 po objęciu stanowiska: "W tej sprawie moje stanowisko jest bardzo jasne: jako biskup nie mogę zamknąć drzwi przed migrantami, ubogimi, uchodźcami; to oczywiste. Nie do pomyślenia jest to, że w naszej epoce Europa buduje, także w przenośni, mury w Libii, by nie dopuścić do tego, by ludzie stamtąd przybywali".