Bunt Miast - śmiały, niezuchwały. Jaśkowiak: "Każdy z nas mógł być w tej trumnie"

Pogrzeb Pawła Adamowicza (19 stycznia 2019) stał się manifestacją nie tylko gdańskiej dumy i wolności, ale także kształtującej się tożsamości i solidarności polskich samorządowców w obliczu zagrożenia ze strony rządzącej prawicy stawiającej na centralizację państwa.

Adamowicz może być ikoną i bohaterem tego zalążka buntu miast. Postponowany przez władze PiS, jest zarazem przykładem skutecznej polityki miejskiej i ogromnej popularności, budowanej na mieszance tradycji i nowoczesności. Na dodatek startował w ostatnich wyborach jako kandydat niezależny, wbrew duopolowi PiS i PO i wygrał z obiema partiami.

Prezydenci kontra PiS

Prezydent Poznania Jacek Jaśkowiak w Polsat News opowiadał o arogancji i wrogości, z jaką traktują go władze PiS. Skarżył się na okazywaną mu pogardę, wyrażająca się niepodawaniem ręki podczas spotkań, których nie da się uniknąć.

Podobnie o stosunku władzy do Pawła Adamowicza mówił OKO.press Basil Kerski, dyrektor Europejskiego Centrum Solidarności:

"Dla aktualnie rządzących [Adamowicz] był symbolem czegoś, co było dla nich nie do zaakceptowania. Potrafili z nim »polemizować« jedynie za pomocą języka poniżania, odgrodzenia, nie mówiąc o gestach na Westerplatte, kiedy nie podawano mu ręki.

To był atak za to, że Adamowicz, odwołując się do wartości i programu »Solidarności«, wytykał centralizację państwa, ograniczenie trójpodziału władz i hipokryzję partii, które się powołują na chrześcijaństwo, a działają antychrześcijańsko. Już nie mówiąc o niszczeniu ładu europejskiego, który powstał dzięki »Solidarności«” - mówił Kerski.

Jaśkowiak opowiedział o swoich odczuciach, gdy - razem z pięcioma innymi prezydentami - niósł trumnę z ciałem zamordowanego Pawła Adamowicza:

"To był hołd, który złożyłem przyjacielowi. A jednocześnie każdy z nas - czy to Krzysiu Żuk, czy w szczególności Jacek Karnowski, który doznał podobnych działań ze strony TVP czy organów państwa - wiedzieliśmy, że mogliśmy być tymi, których koledzy będą nieśli. Każdy z nas mógł być tam w środku".

Poza Jaśkowiakiem trumnę do Bazyliki Mariackiej wnieśli: prezydent Warszawy Rafał Trzaskowski, Sopotu - Jacek Karnowski, Gliwic - Zygmunt Frankiewicz, Lublina - Krzysztof Żuk oraz były prezydent Wrocławia - Rafał Dutkiewicz.

Rafał Trzaskowski w TVN 24 odwołał się do gdańskiej dewizy Adamowicza "Bez strachu, ale bez zuchwałości", która "powinna nam przyświecać, być bezkompromisowymi w obronie swoich przekonań".

Staliście się trochę taką drużyną, drugim obiegiem polityki? - zapytał dziennikarz.

Trzaskowski: "Niektórzy twierdzą, że pierwszym. Jesteśmy bliżej obywateli. Czujemy tę konsolidację, jesteśmy razem. Będziemy w stanie lepiej współpracować na rzecz naszych wspólnot, ale także dla Polski".

Hanna Zdanowska w wp.pl: "Trzeba się opamiętać i spojrzeć w przyszłość naszego kraju. Chcę wierzyć, nastąpi przełom. Inaczej wstyd by mi było przed Pawłem. Bo myślę, że gdzieś na nas patrzy i chce, żeby jego polityczny testament się dokonał".

Samorządowcy w sali BHP, gdzie podpisano Porozumienie Sierpniowe '80

Symboliczną wymowę miało spotkanie samorządowców w Sali BHP Stoczni Gdańskiej w piątek 18 stycznia, bo to tutaj 39 lat temu strajkujący wymusili na komunistycznych władzach zarejestrowanie "Solidarności". Aleksandra Dulkiewicz - zastępczyni i następczyni Adamowicza - odczytała jego ostatni list z 11 stycznia. Zapraszał samorządowców z całej Polski na obchody 30-lecia wyborów 4 czerwca.

List zapowiada rehabilitację najnowszej historii i rysuje wartości, które samorządowcy mają przeciwstawić obozowi władzy:

"Nasza inicjatywa jest wyrazem głębokiego szacunku dla bohaterów niedawnej przeszłości, jak i płynącego z niej zobowiązania. Droga do wolności zaczęła się przecież w Gdańsku w 1980 roku. To tu narodziła się Solidarność na czele z Lechem Wałęsą, która doprowadziła do ostatecznego kresu komunizmu w Polsce w 1989 roku.

Nienawiść przeciw Adamowiczowi. Polska stoi samorządem

W sali BHP głos zabrali prezydenci, marszałkowie i przedstawiciele samorządowych związków. Wszyscy mówili o mowie nienawiści. Rafał Dudkiewicz stwierdził, że Paweł Adamowicz "odszedł w gęstniejącej atmosferze debaty publicznej i politycznej, często plamionej nienawiścią".

Wojciech Szczurek, prezydent Gdyni, wygłosił apel:

"Czy jesteśmy w stanie to zmienić? Co możemy zrobić, żeby nienawiść ustąpiła roztropnej debacie i trosce nawet wtedy, kiedy się z kimś nie zgadzamy? Każdy, nawet w wymiarze samorządów, ma ważne wyznanie przed sobą. To kwestia edukacji, rozmowy z młodzieżą, kwestia akceptacji w tych naszych małych ojczyznach. W debatach, które się toczą wokół spraw lokalnych godzimy się - lub nie - na nienawiść.

Przemowy nie ograniczały się jednak do ogólnego potępiania mowy nienawiści. Zwracano uwagę, że ataki kierowane były nie tylko personalnie na Pawła Adamowicza, ale na samorządy w ogóle. I że stała za tym głębsza polityczna kalkulacja.

Olgierd Geblewicz, marszałek województwa zachodniopomorskiego:

"Ostatni rok był dla polskiego samorządu szczególny. Rozpoczęła się recentralizacja, mówiono na nas »sitwa, klika«. Decydowano, że lepsza będzie dwukadencyjność wsteczna, założenie nam kagańca poprzez RIO [o ustawie o Regionalnych Izbach Obrachunkowych - OKO.press pisało tutaj].

Marszałek województwa pomorskiego Mieczysław Struk:

[17 października 2016 ku oburzeniu władz PiS Paweł Adamowicz urządził w Gdańsku jubileusz 30-lecia TK. Tłumaczył, że "to nie jest prywatne spotkanie przy kawie. Samorząd jest administracją publiczną, a Trybunał Konstytucyjny jest organem państwowym. Kto tego nie rozumie, nie rozumie zasad demokratycznego państwa prawa"].

Rafał Trzaskowski: "Jesteśmy tu wszyscy razem, by posłuchać słów Pawła Adamowicza, który był dla nas wszystkich symbolem walki o silny samorząd. Nie byłoby silnej Polski, gdyby nie silny samorząd".

Andrzej Morawski, w imieniu Związku Miast Polskich, przypomniał, że w programie Samorządna Rzeczpospolita, który przyjął I Zjazd Solidarności w październiku 1981 roku, izba wyższa Parlamentu miała reprezentować samorządy lokalne:

Samorządowcy o TVP: dość tego!

Padły mocne słowa o roli, jaką w politycznej nagonce na samorządy odegrały media publiczne. Prezydent Sopotu, Jacek Karnowski zacytował trzeci (z 21) postulatów sierpniowych o "przestrzeganiu wolności słowa".

Mówił: "Na posiedzeniu Związku Miast Polskich postanowiliśmy przygotować rezolucję, by przywrócić prawdziwość mediom publicznym. Nie będę tłumaczył dlaczego, bo wszyscy wiemy. Wszyscy wiemy dlaczego ważne są dla nas niezależne sądy, niezależna prokuratura, wolne media.

Jacek Jaśkowiak tłumaczył w portalu gdansk.pl: "Widzę związek przyczynowy między [śmiercią Adamowicza] a tym, co robiły media publiczne - szczególnie TVP Gdańsk i TVP Info w ostatnim roku wyborczym. A także prokuratura. Przekroczono granice. To, co spotkało Pawła i kilku samorządowców jest absolutnie niedopuszczalne".

Konkurencja polityczna? Tak jak chciał Benjamin Barber

Basil Kerski, dyrektor Europejskiego Centrum Solidarności w Gdańsku: "Jest potrzeba zbudowania wspólnoty wokół pozytywnych wartości, bo to wydarzenie jest tragiczne. Nie wiem, czy to będzie miało wpływ na kulturę w Polsce. Wiem tylko, że jutro przyjadą wszyscy ważni samorządowcy z całej Polski. To jest niesamowite. To nie tylko poruszenie z powodu śmierci Pawła Adamowicza, to coś więcej.

Prezydenci największych miast do tej pory nieczęsto występowali jako podmiot polityczny. Wyjątkowa była tu deklaracja z czerwca 2017 prezydentów 12 miast "O współdziałaniu Unii Metropolii Polskich w dziedzinie migracji". Dokument stwierdzał, że nieuchronna jest w Polsce „bezpieczna imigracja”, korzystna dla starzejącego się społeczeństwa, w którym brakuje rąk do pracy. Prezydenci chcieli współpracować z rządem w "odpowiedzialnym i bezpiecznym zarządzaniu migracjami na poziomie lokalnym tak, aby tworzyć miasta społecznie spójne, minimalizując zagrożenia związane z gettoizacją, separacją, biedą i wykluczeniem nowych mieszkańców”.

Deklaracja wywołała furię władz i stała się podstawą przepełnionego nienawiścią i ksenofobią klipu wyborczego PiS na wybory samorządowe.

Wyniki wyborów do 107 miast prezydenckich pokazały jednak na triumf kandydatów niezależnych, którzy wygrali w aż 64 miastach oraz porażkę PiS, który zdobył tylko pięć miast (największe to Zamość) tracąc prezydentury w Białej Podlaskiej, Łomży, Nowym Sączu, Siedlcach i Ostrołęce.

Sukcesy polskich miast - w tym Gdańska Pawła Adamowicza - wpisują się w szerszy kontekst globalny.

Słynny amerykański politolog Benjamin Barber (1939-2017) w wywiadzie dla "Polityki" rozwijał wizję polityczną, w której to "burmistrzowie rządzą światem", bo państwa stały się dysfunkcyjne, a wiele miast rozkwita. Jego zdaniem demokrację w skali globalnej może uratować tylko stworzenie sieci metropolii.

"Skrzyknąłbym burmistrzów i oddał im rządy. Bo – w odróżnieniu od polityków rządzących państwami narodowymi – burmistrzowie są demokratami, działają efektywnie, muszą być pragmatyczni" - mówił Barber jakby miał na myśli Pawła Adamowicza. - Potrafiliby rozwiązywać problemy globalne tak, jak na co dzień rozwiązują problemy lokalne, które w coraz większym stopniu wynikają z rosnącej bezradności państw i systemu międzynarodowego".

Szkoły działają, szpitale działają, śmieci są wywożone. Nawet w sprawie nielegalnych imigrantów burmistrzowie radzą sobie lepiej niż premierzy.

Opinia publiczna jest wpatrzona w rządy, więc nie zauważa, jak burmistrzowie sami albo w porozumieniu rozwiązują problemy. Już działa wiele łączących miasta organizacji. Ja postuluję tylko stworzenie globalnego parlamentu miast jako następnego kroku".