Inauguracja Akademii Kopernikańskiej (PiS). Jak chytrze podłączyć się pod kongres naukowy

19 lutego 2023 od mszy świętej zacznie się Światowy Kongres Kopernikański — wielka gala inaugurująca działanie Akademii Kopernikańskiej, sztandarowego projektu naukowego PiS. O projekcie stworzenia Akademii Kopernikańskiej — a także o protestach środowisk naukowych przeciwko jej powołaniu OKO.press pisało wielokrotnie (więcej informacji zamieszczamy na końcu artykułu).

Kongres potrwa trzy dni — jego program można znaleźć na stronie Akademii (zachęcamy do lektury).

W uroczystym otwarciu weźmie udział m.in. minister Przemysław Czarnek, rektor Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu, wojewoda kujawsko-pomorski Mikołaj Bogdanowicz, prezydent Torunia Michał Zaleski, a także przewodniczący Konfederacji Rektorów Akademickich Szkół Polskich prof. Arkadiusz Mężyk.

Wykład inauguracyjny wygłosi prof. Jim Peebles, 87-letni astrofizyk, który w 2019 roku otrzymał Nagrodę Nobla z fizyki za „teoretyczne odkrycia w kosmologii fizycznej”.

Dwie imprezy — połączone…

Najciekawszym elementem Kongresu jest to, że właściwie odbywają się dwie imprezy pod dokładnie tą samą nazwą i w tym samym czasie.

• Pierwsza to Światowy Kongres Kopernikański, przygotowywany przez kilka lat na 550. rocznicę urodzin Kopernika przez Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu, Uniwersytet Jagielloński w Krakowie, Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie oraz Instytut Historii Nauki Polskiej Akademii Nauk. Obrady będą odbywać się w trzech miejscach — w Krakowie w maju, w Olsztynie w czerwcu i w Toruniu we wrześniu. Jest to kongres naukowy z prawdziwego zdarzenia.
• Druga to Światowy Kongres Kopernikański zorganizowany w ciągu kilku miesięcy przez powołaną przez PiS ustawą z 28 kwietnia 2022 roku Akademię Kopernikańską. Ta uroczystość potrwa trzy dni i będzie składała się głównie z paneli dyskusyjnych, w których wezmą udział zaproszeni naukowcy z całego świata.

Uwaga, żeby sprawę skomplikować — i tu prosimy czytelniczki i czytelników o skupienie — obie imprezy mają część wspólną.

Jest nią inauguracja 19 lutego.

Co ciekawe, program inauguracji pierwszego kongresu (tutaj) różni się nieco od programu drugiego (tutaj). Wspólna jest tylko część oficjalna, trwająca od 08:30 do 12:40 w sobotę. Na stronie pierwszego Światowego Kongresu (tego naukowego) nie ma jednak dalszej części, która jest już tylko programem drugiego (tego zorganizowanego przez powołaną przez PiS instytucję).

…ale połączone tylko „symbolicznie”

Skomplikowane? Bardzo. O związki pomiędzy oba kongresami odbywającymi się pod jedną nazwą OKO.press postanowiło zapytać organizatorów.

„Są dwa kongresy kopernikańskie. Jeden, który organizujemy my, w UMK. Jest to tak zwany kongres kroczący. Teraz ma symboliczną inaugurację. Sesje naukowe, przeznaczone dla badaczy, będą odbywały się w maju w Krakowie — tam się będą gromadzili filozofowie i ekonomiści, w czerwcu będzie sekcja biograficzna i muzealno-konserwatorska w Olsztynie, natomiast we wrześniu kongres wraca do Torunia, gdzie będzie sekcja historii astronomii i kulturoznawcza”

— usłyszeliśmy w biurze kongresu od pracowniczki, która się jednak nie przedstawiła, po dalsze pytania odsyłając do biura prasowego.

„Nasze uroczystości kończą się chwilę przed 13:00” — podkreśliła.

„Wiem, że rozsyła im się tylko program naukowy po angielsku, bez politycznego” — napisał do OKO.press profesor astronomii, który jednak woli pozostać anonimowy.

Nie mogliśmy tej informacji zweryfikować.

Napisaliśmy jednak listy do kilkorga zaproszonych naukowców — w tym do prof. Peeblesa — informując ich o tym, czym jest Akademia Kopernikańska i pytając, czy wiedzą, w czym uczestniczą. Kiedy dostaniemy odpowiedź, poinformujemy o tym czytelniczki i czytelników.

Nietypowi goście: od Glapińskiego po włoskiego neofaszystę

Impreza Akademii Kopernikańskiej zawiera także nietypowe — jak na kongres naukowy — elementy.

• 20 lutego odbywa się „debata prezesów banków centralnych”, m.in. z udziałem szefa NBP Adama Glapińskiego (ale także prezesów lub wiceprezesów banków Szwajcarii, Chorwacji, Ukrainy, Litwy, Bułgarii i Rumunii). Kopernik miał wkład także w ekonomię, więc przynajmniej ślad związku tutaj istnieje, chociaż OKO.press nie jest pewne, czy to nie jest bardziej wydarzenie polityczne;
• 20 lutego odbędzie się dyskusja prawników „Stare demokracje, nowe demokracje - równe prawa, nierówne obowiązki?”, w której weźmie udział prof. Adrian Vermuele, prawnik z Harwardu, znany integrysta katolicki i przeciwnik rozdziału kościoła od państwa, a także prof. Dariusz Dudek, prawnik z KUL, promotor doktoratu ministra Czarnka oraz recenzent jego habilitacji.
• 20 lutego odbędzie się „debata teologiczna”, którą poprowadzi ks. prof. Paweł Bortkiewicz, autor licznych homofobicznych, transfobicznych i rasistowskich komentarzy
• 21 lutego odbędzie się debata „Czy konstytucjonalizm zachodniej cywilizacji jeszcze istnieje?”, w której weźmie udział m.in. Manuele Vescovi, b. senator włoski, należący do neofaszystowskiej „Ligi północnej” Mateo Salviniego oraz ekonomista prof. Tomasz Grzegorz Grosse, częsty komentator mediów prorządowych;
• 21 lutego odbędzie się także panel „co zrobić z tą Rosją”, który poprowadzi historyk prof. Andrzej Nowak, jeden z czołowych intelektualistów prawicowych i częsty gość prorządowych mediów (Kopernik z Rosją miał niewiele wspólnego).

Akademia Kopernikańska: co to?

Co ma robić akademia powołana przez PiS?

• Zrzeszać do 100 naukowców z tytułem profesora, Polaków i cudzoziemców;
• przyznawać Stypendia Kopernikańskie;
• dawać Granty Kopernikańskie;
• wspierać Szkołę Główną Mikołaja Kopernika;
• organizować Światowy Kongres Kopernikański;
• dawać Nagrody Kopernikańskie (500 tys. zł), w czasie kongresu dostanie je dwóch astronomów.

Akademia ma być podzielona na izby - Astronomii i Nauk Matematyczno-Przyrodniczych, Nauk Ekonomicznych, Filozofii i Teologii, Nauk Prawnych oraz Laureatów Nagrody Kopernikańskiej.

Przegłosowany w Sejmie projekt zakłada, że władze akademii są mniej zależne od władz niż w jego pierwotnej wersji (prezydent powołuje sekretarza generalnego, ale jest on wskazany przez zgromadzenie członków). Akademia Kopernikańska będzie finansowana z budżetu i w dużym stopniu będzie robić to samo, co PAN oraz Narodowe Centrum Nauki.

Powstaje też nowa szkoła wyższa — Szkoła Główna Mikołaja Kopernika z kampusami w Toruniu (astronomia), Olsztynie (medycyna), Filozofii i Teologii (Kraków) oraz Nauk Prawnych (Lublin).

W lutym 2022 roku prof. Grzegorz Górski, pełnomocnik ds. organizacji Akademii Kopernikańskiej, udzielił wywiadu miesięcznikowi „LOT” — pismu wydawanemu przez polskie linie lotnicze. Mówił w nim m.in. „Problemy nie tkwią bynajmniej w finansowaniu, bo pod tym względem nie odbiegamy od światowych standardów. (…) Wniosek z tego jest taki, że potrzeba nam inaczej zorganizowanych instytucji naukowych i taki jest właśnie sens powołania Akademii Kopernikańskiej”.

Akademia ma promować „przedsięwzięcia międzynarodowe”. „Narodowy Program Kopernikański, którego Akademia jest częścią, ma doprowadzić do tego, że za 20 lat, czyli w rocznicę śmierci Kopernika, uda się nie tylko wprowadzić naszą instytucję w międzynarodowy obieg, ale będzie tam ona dostrzeżona i ceniona”.

Naukowcy protestowali przeciwko powołaniu Akademii, krytykując ją m.in. za upolitycznienie oraz za dublowanie funkcji istniejących instytucji — np. PAN — które przez to mogą dostać mniej pieniędzy ze skromnego budżetu nauki polskiej.