#JakiWstyd. Egzotyczne konta w kampanii samorządowej. Najdziwniejsza fejkowa akcja na polskim Twitterze

Tak naprawdę zresztą trudno mówić o akcji, raczej o małej „akcyjce” – 6 sierpnia 2018 wzięło w niej bowiem udział 18 zagranicznych kont, 7 sierpnia – 13, przy czym część z nich opublikowała na temat Patryka Jakiego zaledwie po jednym tweecie.

Jak na standardy działania botów w sieci, trudno tu mówić choćby o minimalnym ruchu wygenerowanym przez te konta w sieci – w rzeczywiste akcje angażowane są bowiem setki, jeśli nie tysiące kont botowych, bo tylko taki poziom aktywności przynosi oczekiwany efekt.

"Fabryka tweetów", "boty, które zalały polski Twitter", "atak botów na Patryka Jakiego" – alarmowały prawicowe media zaraz po tym, jak użytkownicy Twittera zauważyli, że zagraniczne konta tweetują negatywne opinie o akcji Patryka Jakiego, oznaczonej hashtagiem #100imypodblokiem.

I to nie byle jakie, bo pochodzące z Dominikany, Nigerii, Izraela, Indonezji i kilku innych, równie egzotycznych państw. Używały głównie hashtagu używanego przez opozycję - #JakiWstyd, w wielu przypadkach ich tweety miały tę samą treść. Ta nietypowa aktywność rozpoczęła się 6 sierpnia i była kontynuowana następnego dnia.

Prawica: artykuł na OKO.Press, aby odwrócić uwagę od opozycyjnych botów

Aktywność zagranicznych kont natychmiast zanalizował portal zajmujący się polityką w mediach społecznościowych – „Polityka w sieci”, a niektórzy użytkownicy Twittera uznali nawet, że za akcją stoi Rafał Trzaskowski, kandydat PO na prezydenta Warszawy, i jego zwolennicy, którzy robią wszystko, by zdyskredytować działania przeciwnika, kandydata Zjednoczonej Prawicy Patryka Jakiego.

Część prawicowych kont domagała się również analizy akcji ode mnie – oczywiście ze wskazaniem, iż stoi za nią Rafał Trzaskowski. Inne wręcz pisały (w tym słynne prawicowe konto @smok05), że to ja steruję tymi zagranicznymi botami

Naliczyłam przynajmniej kilkadziesiąt wezwań adresowanych do mnie – niewiele mniej niż tweetów egzotycznych kont z hashtagiem #JakiWstyd.

Co ciekawe, akcja miała miejsce wieczorem, a rano tego samego dnia OKO.Press opublikowało moje omówienie raportu naukowców z Oxford University, którzy analizowali wpływ sieci na politykę w 48 państwach. Z raportu wynikało, że politycy płacą za kampanie dezinformacyjne i manipulację w mediach społecznościowych, a w Polsce m.in. za ataki na opozycję i aktywność trolli.

Artykuł cieszył się dużą popularnością. To właśnie do niego wieczorem odnosił się jeden z użytkowników Twittera twierdząc, że był on przykrywką dla akcji wobec Patryka Jakiego:

„Chciała pani zatem odwrócić naszą uwagę. Wychodzi to pani jednak tak, jakby była pani „szkolona” w „Radiu Erewań” – napisał mi, pod tweetem dotyczącym tekstu na OKO.Press, Arnold Warchał, na co dzień doktor z Wydziału Cybernetyki Wojskowej Akademii Technicznej, który na TT pisze o sobie „Patriota. Człowiek wiary”.

Egzotyczne konta ułatwiły szybkie ujawnienie akcji

Konta, które wykorzystano do akcji przeciwko Patrykowi Jakiemu, są najłatwiejsze do rozpoznania jako fałszywe i zautomatyzowane, nawet dla laika.

Po pierwsze – to konta zagraniczne, które w ogóle nie posługują się językiem polskim poza opisywaną akcją.

Po drugie – to konta reklamowe, najczęściej tweetujące na temat kryptowalut, a regularnie używane przez nie hashtagi to #malaysia oraz #crypto.

Na niektórych można znaleźć także treści erotyczne. Na innych nawet prezentowana jest reklama platformy, która tymi kontami zarządza – to cheapsmmindia.in, na której można kupić reakcje, komentarze, retweety, fanów i followersów na wszystkich najpopularniejszych platformach społecznościowych.

Oczywiście można kupić też usługę tweetowania na określonej liczbie kont – i tak właśnie przeprowadzono tę akcję: kupując usługą, która przy takiej liczbie użytych kont musiała kosztować grosze.

Takie same platformy, z takimi samymi usługami, działają również w Polsce, posługują się kontami polskojęzycznymi, a przy nieco wyższej opłacie – kontami, które znacznie trudniej jest rozpoznać jako fałszywe, bo mają zbudowaną historię aktywności tak, by przypominała aktywność prawdziwego użytkownika.

Skorzystanie z nich jest równie łatwe co z platformy pochodzącej z Indii, wszystko dzieje się bowiem online. Mimo to w akcji użyto egzotycznych zagranicznych kont, które są dużo szybciej zauważane przez użytkowników Twittera niż polskie.

Ich aktywność jako pierwszy wykrył prawdopodobnie Michał Pretm, właściciel bloga hgw-watch.pl, który przez lata wytykał wszystkie potknięcia Hanny Gronkiewicz-Waltz, a obecnie przeniósł swoje krytyczne zainteresowania na Rafała Trzaskowskiego.

Jak wynika z zestawienia wzmianek w używanym przeze mnie narzędziu analitycznym Brand24.com, pierwsze tweety zagranicznych kont pojawiły się o godz. 20.04. Pretm podał informację o fabryce tweetów spamującej akcję #100imyPodBlokiem już o godz. 20.25.

Bardzo szybko egzotyczne konta stały się obiektem zainteresowania innych użytkowników polskiego TT. Screenowano ich tweety, podawano dalej informacje o nich. Już o godz. 21.07 konto @simon__cooper napisało, że zagraniczne trolle zostały wynajęte przez sztab Rafała Trzaskowskiego.

To zresztą najczęstsza wersja – że za akcją stoi Platforma Obywatelska. Jeszcze przed godz. 22.00 pierwsze analityczne dane o akcji przedstawił portal „Polityka w sieci”. Następnego dnia o 07.45 w Poranku TVP Info można było usłyszeć o tym, że „twitterowe konto Patryka Jakiego zostało zalane fałszywymi komentarzami”. O sprawie poinformował również portal niezalezna.pl oraz Stefczyk.info.

Akcja zagranicznych botów? Raczej „akcyjka”

Tymczasem wg Brand24,com, 6 i 7 sierpnia hashtagu #JakiWstyd użyto na Twitterze w 190 tweetach, akcja zyskała zasięg 366 tysięcy (czyli bardzo mały), a najbardziej znaczące pod wzg. zasięgu konta, które użyły tego hashtagu, to konta wcale nie botowe ani trollerskie, tylko znane polskie konta, aktywne głównie na Facebooku: satyryczne konto antyPiS „Sok z Buraka” oraz kilka innych kont atyPiS na Facebooku (np. „Nie lubię PiS-u”, „Mam dość PiS-u”, „Nie oglądam TVPiS”).

Na Twitterze najbardziej wpływowymi tweetującymi byli ci, którzy… opisali akcję zagranicznych kont: Kataryna, Krzysztof Karnkowski (dziennikarz „Gazeta Polska Codziennie”) czy „Napalony Wikary”. Kilka egzotycznych kont trollowało Patryka Jakiego bez użycia wskazanego hashtagu, ale to były niewielkie liczby tweetów.

Podsumujmy. Akcja zagranicznych kont ośmieszająca Patryka Jakiego rozpoczęła się 6 sierpnia o godz. 20.04. Już o godz. 20.25 została rozpoznana i ujawniona, a przed godz. 22.00 mieliśmy pierwsze analizy na temat egzotycznych użytkowników hashtagu #JakiWstyd.

Liczba wytworzonych przez nie wzmianek była niewielka, wpływ na algorytm TT jeszcze mniejszy, bo konta te mają niską liczbę obserwujących, a więc i niski zasięg.

Treść postów była wymierzona przede wszystkim w akcję Patryka Jakiego #100imypodblokiem, co część użytkowników uznała za wystarczający dowód, by oskarżyć Rafała Trzaskowskiego, jego sztab lub po prostu Platformę o przeprowadzenie tej egzotycznej akcji.

Były też konta, które wskazały na mnie jako na sterującą kontami, a niektóre uznały również, że opublikowany tego samego dnia rano przez OKO.Press mój tekst o raporcie naukowców z Oxfordu nt. manipulacji w mediach społecznościowych zlecanych przez polityków, był przykrywką do planowanej przez zwolenników Rafała Trzaskowskiego akcji.

Kto stał za akcją egzotycznych kont na Twitterze?

Kto rzeczywiście stał za tą dziwną akcją? Nie wiadomo. Hipotezy są co najmniej trzy.

Po pierwsze – opozycja. Ale trzeba by wówczas uznać, że w opozycji takimi rzeczami zajmują się kompletni dyletanci, którzy wolą zlecać działania przez platformę z Indii zamiast z Polski, uważają, że 40 kont wystarczy do akcji na Twitterze, a aktywności egzotycznych botów nikt się nie będzie przyglądał.

Druga hipoteza? To ta, za którą jeszcze bardziej znienawidzą mnie zwolennicy Jakiego. Trzeba bowiem uznać za prawdopodobne, że za akcją mogą stać właśnie zwolennicy Patryka Jakiego, którzy specjalnie wywołali łatwą do rozpoznania i de facto nieszkodliwą (bo zbyt małą, by miała realny wpływ) akcję egzotycznych kont, by móc obwinić za nią swoich przeciwników.

Trzecia hipoteza wskazuje, że akcję zorganizował ktoś zupełnie niezależny od obu kandydatów na prezydenta Warszawy. Była tak prosta do realizacji, że mógł ją zrobić każdy. Nie musiał to być żaden wielki gracz, wystarczył ktoś, kto miał ochotę włożyć kij w mrowisko, wydać na to kilkadziesiąt złotych i jeszcze bardziej napuścić politycznych przeciwników na siebie. A do tego dobrze się bawić, czytając kolejne tweety i słuchając wiadomości.

Dane udostępniane przez Twitter nie pozwalają dziś potwierdzić żadnej z powyższych hipotez. Ani żadnej wykluczyć. Zwyczajnie nie wiemy, kto stoi za włączeniem egzotycznych kont w warszawską kampanię samorządową.

Łatwość przeprowadzania takiej akcji oraz jej wyraźny wpływ na dyskusję na polskim Twitterze i na materiały realizowane przez media, zapewne zachęci jednak do kolejnych tego typu działań.

Jedno jest dziś pewne – przed nami kampania fake'ów. Oszustwa będą na porządku dziennym w polskich mediach społecznościowych przez najbliższe trzy miesiące. Przed nami czas masowych kłamstw.