Jan Paweł II nie wierzył w pedofilię księży. I niewiele z tym zrobił. Analiza OKO.press

Bilans pontyfikatu Jana Pawła II w kwestii księżowskiej pedofilii nie jest dobry. Właściwą reakcję na skandale opóźniało niedocenianie przez Watykan skali problemu, niedowierzanie oraz opory podwładnych papieża w Kurii Rzymskiej. A w ostatnich latach życia Jana Pawła II - utrata należytej kontroli nad Kościołem wskutek chorób i wieku.

Kościół jest scentralizowany, ale pomimo to decyzje papieży czasem bardzo powoli przekładają się na praktykę. Przykładem może być przypadek Irlandki Marie Collins (jako dziecko padła ofiarą szpitalnego kapelana), która w tym tygodniu ustąpiła z watykańskiej Komisji ds. Ochrony Nieletnich utworzonej przez papieża Franciszka.

Collins oskarżyła Kurię Rzymską (to centrum administracyjne Kościoła) o brak należytej współpracy we wdrażaniu rekomendacji Komisji. Także tych zaleceń, które zostały poparte przez papieża Franciszka.

Dlaczego abdykował Benedykt XVI

Spora część watykanistów uważa, że jednym z powodów abdykacji Benedykta XVI w 2013 r. była chęć uniknięcia tego, co wcześniej widział z bliska w ostatnich latach rządów Jana Pawła II. Schorowany i słabnący papież nie był już stanie kontrolować Kurii Rzymskiej, co w rezultacie oddawało kluczowe decyzje w ręce jego najbliższych współpracowników. A przecież nie wybierało ich żadne konklawe.

Kardynał Joseph Ratzinger (późniejszy Benedykt XVI) stał wówczas na czele Kongregacji Nauki Wiary i w tej roli od 2001 r. zajmował się sprawą księżowskiej pedofilii na mocy decyzji Jana Pawła II. W pierwszych latach XXI w. polski papież - za to jest do dziś chwalony - zaostrzył, z rekomendacji Ratzingera, traktowanie przestępstw pedofilskich w kościelnych procedurach.

Pedofil o. Degollado uhonorowany przez Jana Pawła II

Przepisy przepisami, ale sprawa założyciela Legionistów Chrystusa, ojca Marciala Maciela Degollady, pokazała, że nawet na szczytach Kościoła praktyka może wyglądać zupełnie inaczej.

Oskarżenia o nadużycia seksualne przeciw Degolladzie już pod koniec lat 90. trafiły na biurka Kurii Rzymskiej, ale ten był nadal hołubiony przez część najbliższych pomocników Jana Pawła II.

Pierwsze zarzuty dotyczące pedofilii oraz uzależnienia od morfiny wobec założyciela Legionistów Chrystusa pojawiły się już w latach 50. W ciągu swego życia miał wykorzystywał seksualnie co najmniej kilkunastu kleryków i uczniów szkół prowadzonych przez legionistów, spłodził troje dzieci z dwiema kobietami, a nawet miał próbować zgwałcić swojego syna.

Pomimo medialnej wrzawy wokół Degollady ten został przyjęty z honorami przez Jana Pawła II w okrągłą rocznicę swych święceń kapłańskich w 2004 r. Co więcej, Jan Paweł II powierzył wtedy Legionistom prestiżowy jerozolimski ośrodek kościelny Notre Dame, co zdaniem części mediów było decyzją osobistego sekretarza papieża Stanisława Dziwisza.

Kardynał Ratzinger popchnął śledztwo przeciw Degolladzie dopiero w grudniu 2004 r., gdy - jak komentowali watykaniści - osłabły wpływy sekretarza stanu Watykanu („premiera”) kardynała Angela Sodano broniącego Degollady w wewnątrzwatykańskich rozgrywkach.

Gianluigi Nuzzi w książce „Jego Świątobliwość” przywołuje notę z 2011 r. po spotkaniu pomocnika Benedykta XVI z byłym osobistym sekretarzem Degollady. „Chciał poinformować kardynała Sodano, ale ten nie udzielił mu audiencji. Chciał poinformować P.P. II w 2003 r., ale ten nie chciał go słuchać. Nie wierzył mu”.

Nuzzi pisze, że „P.P. II” to niemal na pewno Jan Paweł II. Sprawę Degollady, wedle medialnych przecieków, wysuwano jako jedną z przeszkód przy wyniesieniu Jana Pawła II na ołtarze. Jednak bardzo szybkie ogłoszenie go błogosławionym (już w 2011 r.) wskazuje, że w procesie beatyfikacyjnym nie było wokół tego wielkich kontrowersji.

Watykańskie filtry

Z kolei nawet wielu krytyków papieża spośród watykanistów zgadzało się, że schorowany Jan Paweł II był w tej kwestii zdany na informacje filtrowane przez współpracowników. Zresztą, wcześniej podobne filtry miały długo działać także w sprawie zarzutów molestowania kleryków przez metropolitę poznańskiego abp. Juliusza Paetza.

Ratzinger dopiero po swym wyborze na papieża, już jako Benedykt XVI nakazał Degolladzie wycofanie się z życia publicznego. W 2008 r., czyli dwa lata po śmierci Degollady, ogłoszono wyniki śledztwa dotyczącego „podwójnego życia pozbawionego skrupułów”.

Gdy na początku XXI w. na Kościół w USA zwaliła się fala skandali pedofilskich wśród księży (czytaj "Prawie 11 tys. dzieci w USA było molestowanych przez księży") - znów ku niedowierzaniu Watykanu, wielu hierarchów w Europie, w tym w Watykanie, była przeświadczona, że to amerykańska specyfika i nie wyciągnięto z tego wniosków dla reszty Kościoła poza Ameryką.

Kościelna kultura milczenia

A „kultura milczenia” i swoistej zawodowej solidarności sprawiła, że - co także obciąża bilans Watykanu za rządów Jana Pawła II - bostoński kardynał Bernard Law (oskarżany o tuszowanie skandali pedofilskich) po wyjeździe do Rzymu w 2002 r. dostał prestiżowy urząd arcyprezbitera bazyliki Santa Maria Maggiore.

Brak żelaznych reguł, jak postępować z zarzutami o nadużycia seksualne księży, a także lęk hierarchów przed utratą dobrego imienia Kościoła, przyniosły fatalne skutki już w latach 90., gdy media opublikowały opowieść ucznia ze szkoły przyklasztornej jak przed laty przyszły arcybiskup Wiednia Hans Groër wykorzystywał go seksualnie.

Austriaccy biskupi najpierw odrzucili „oszczerstwo, jakiego nie było od czasu nazistowskich procesów księży z powodu ich rzekomego homoseksualizmu”. Ale po kolejnych świadectwach pedofilskich przestępstw Groëra nawet część kościelnych dostojników w Austrii zaczęła żądać wyjaśnień.

Dopiero w 2010 r. dowiedzieliśmy się, co działo się wówczas w Watykanie. „Ratzinger chciał rozpocząć postępowanie w sprawie Groëra, ale zostało powstrzymane przez inne stronnictwo [w Kurii Rzymskiej] - powiedział kardynał Christoph Schönborn, obecny arcybiskup Wiednia. Chodziło o stronnictwo Sodano, „premiera” przy Janie Pawle II.

Groër ustąpił z funkcji arcybiskupa jesienią 1995 r. po osiągnięciu wieku emerytalnego, ale rok później został przeorem i nadal odprawiał msze jako biskup. Kolejne oskarżenia pojawiły się w 1998 r. Ale dopiero gdy afera zagroziła demonstracjami podczas pielgrzymki Jana Pawła II do Austrii, Watykan poprosił Groëra o wyprowadzkę za granicę. Nigdy nie padło słowo „przepraszam”.

Ratzinger przejrzał

Wydaje się, że sam Ratzinger ujrzał cały ogrom problemu dopiero, gdy od 2001 r. zaczął zajmować się w Watykanie skargami na przestępstwa pedofilskie księży.

- powiedział podczas drogi krzyżowej w Koloseum w 2005 r., na kilka dni przed śmiercią Jana Pawła II.

Potem już jako Benedykt XVI dziękował mediom za ich udział w odkrywaniu prawdy o skandalach, uczynił walkę z tuszowaniem pedofilii przez hierarchów jednym ze swych priorytetów, wspierał arcybiskupa Diarmuida Martina z Dublina, dążącego opublikowania raportów o krzywdzeniu dzieci przez księży. Publicznie przepraszał w imieniu Kościoła.

Za Benedykta XVI usprawniono zasady rozliczania księży za przestępstwa pedofilskie, ale zabrakło reguł pociągania kościelnych przełożonych do odpowiedzialności za tuszowanie win podwładnych. Przynajmniej na piśmie wprowadził je dopiero Franciszek, ale - jak się wydaje - ten system wciąż nie zaczął sprawnie działać.

Franciszek łagodzi kary dla pedofili

Przed kilku dniami agencja AP napisała o paru przypadkach złagodzenia przez Franciszka kościelnych kar dla pedofilów - nakaz wydalenia ze stanu kapłańskiego papież w 2014 r. zamienił im m.in. na zakaz publicznego sprawowania obowiązków kapłańskich. Jeden z tych „ułaskawionych” księży dopuścił się potem nowych przestępstw i ostatniej jesieni skazano go we Włoszech na więzienie.

Za Jana Pawła II, a przede wszystkim za Benedykta XVI wywołałoby to potężną burzę. Jednak fenomen Franciszka polega również na tym, że nawet takie błędy nie są mu długo pamiętane przez wiele światowych mediów.