Jedna na trzy osoby LGBTQI doświadczyła przemocy. Raport o polskiej homofobii

Raport powstał na podstawie ankiety internetowej, którą wypełniło 1405 osób identyfikujących się jako osoby LGBTQI (czyli lesbijki, geje, osoby transseksualne, queer - czyli osoby o płynnej tożsamości - oraz interpłciowe – z cechami fizycznymi obu płci) oraz 30 wywiadach z osobami LGBTQI, które doświadczyły przemocy.

W ciągu ostatniego roku ofiarami przestępstw w Polsce było 13,5 proc. osób LGBTQI. To dwa razy więcej niż średnia w Polsce (w badaniu World Values Survey z 2012 r. 6 proc. Polaków uważało się za ofiarę przestępstwa).

- Przestępstwa są tym częstsze, im bardziej rozpoznawalna jest orientacja lub identyfikacja płciowa ofiar – komentowała współautorka raportu dr Magdalena Budziszewska z Centrum Badań nad Uprzedzeniami UW podczas konferencji prasowej, na której raport został przedstawiony.

Jak jest być osobą transpłciową w Polsce? Historia 18-letniego Stanisława

Ofiarami przemocy rzadziej są osoby z wyższym wykształceniem i subiektywnie wysoką pozycją materialną. Autorzy raportu domyślają się, że niższy wskaźnik przemocy w tej grupie wynika z tabu, jakim wśród lepiej wykształconych warstw społecznych jest objęta przemoc fizyczna.

Najpoważniejszym rodzajem przemocy, jakiej doświadczyli ankietowani, był atak fizyczny (27 proc.) oraz groźby takiego ataku (20 proc.) i wyzwiska (18 proc.).

Rzadziej dochodzi do nich we własnym domu (9 proc.) lub cudzym (5 proc.) czy w transporcie publicznym (5 proc.).

- Krzyczeli do nas: „Czy to się liczy, że wy jesteście lesbami, jeżeli ty wyglądasz jak chłopak?”, chociaż nie daliśmy im żadnego pretekstu. Jeden z nich rozbił na głowie koleżanki butelkę. Upadła. Kiedy zacząłem go szturchać, kopnął mnie pod kolanem. Uderzyłem głową o krawężnik. Jak już leżeliśmy, kopali nas i wrzeszczeli, że nikt nas nigdy nie będzie chciał, że zawsze będziemy tacy brzydcy, że wszyscy się nas wstydzą. To trwało jakieś 10-15 minut. Nie przestali nawet, kiedy wyczerpała się ich agresja fizyczna. Jakby chcieli nam zrobić pranie mózgu - to opowieść 24-letniej osoby transpłciowej, pobitej w jednym z większych miast Polski.

W 36,4 proc. sprawcami są znajomi ofiary ze szkoły lub uczelni, w 25 proc. osoby nieznane. Osobną grupą są grupy kibiców sportowych (13 proc. przypadków przemocy) oraz członkowie grup ekstremistycznych, takich jak ONR (8 proc.).

Kampania Przeciw Homofobii badała także kontakty osób LGBTQI z organami ścigania i wymiarem sprawiedliwości. Z 382 osób, które doświadczyły przemocy fizycznej lub psychicznej motywowanej nienawiścią, zgłosiło ją tylko 5 proc.

57 proc. osób, które zdecydowały się pójść na policję, było przez policjantów zniechęcane do zgłoszenia przestępstwa, a 19 proc. doświadczyło z ich strony homofobicznego traktowania. „To dlatego wybili wam szyby, bo wy się za bardzo obnosicie z tym homoseksualizmem” - usłyszała od policjanta jedna z osób.

Część trafiła jednak na pomocnych policjantów. „Policjanci są potrzebni tam, gdzie nawet po prostu ktoś się boi” - powiedział jednej z wywiadowanych osób policjant w trakcie interwencji, w której bronił ją przed grupą agresywnych kibiców.

Po co badać polską homofobię?

Badanie Kampanii Przeciw Homofobii zostało przeprowadzone w ramach unijnego projektu, obejmującego pięć państw, w których liczba przestępstw z nienawiści wobec osób LGBTQI jest równa lub wyższa od średniej unijnej. Oprócz Polski są to Chorwacja, Węgry, Łotwa i Litwa.

W Polsce w ramach unijnej dyrektywy powstały kwestionariusze dla policjantów i prokuratorów, które uwzględniają przestępstwa motywowane nienawiścią ze względu na tożsamość psychoseksualną, ale ich stosowanie nie jest obowiązkowe. Jak mówi "Oku" Paweł Knut, adwokat z KPH i współautor raportu, w prokuraturach i komisariatach, które sprawdziła KPH, formularze pod okresie pilotażowym trafiły do kosza.

W konsekwencji policja wciąż nie będzie zbierać wiarygodnych danych o skali przestępstw wobec osób LGBTQI.

Polska nie zastosowała się także do zaleceń dyrektywy dotyczących m.in. ochrony prywatności ofiar podczas składania zeznań, obowiązku informowania o ich prawach czy unikania kontaktu ze sprawcą w czasie rozprawy. Paweł Knut w rozmowie z "Okiem" zapowiada, że jeśli polski rząd nie zastosuje się do dyrektywy, KPH i inne organizacje pozarządowe złożą w tej sprawie skargę do Komisji Europejskiej.

Sytuację osób LGBTQI mogłoby też poprawić wpisanie do kodeksu karnego przepisu penalizującego przestępstwa z nienawiści ze względu na płeć i tożsamość płciową. Taki projekt nowelizacji kodeksu w lipcu złożyła w Sejmie Nowoczesna, ale nie trafił jeszcze pod obrady.

Przeczytaj cały "Raport o Polsce. Homofobiczne i transfobiczne przestępstwa z nienawiści a wymiar sprawiedliwości" autorstwa Pauliny Górskiej, Magdaleny Budziszewskiej, Pawła Knuta i Piotra Łady.