Znika koszmar wyborów 10 maja. Kaczyński z Gowinem się dogadali. Tłumaczymy, o co im chodzi

Gowin i Kaczyński zdecydowali się na wariant, który opisywaliśmy w OKO.press: wybory 10 mają po prostu się nie odbędą, a marszałek Sejmu Elżbieta Witek nie wyznaczy na maj nowego terminu głosowania. W kolejnym kroku Sąd Najwyższy ogłosi, że wybory, które się nie odbyły, są nieważne, a wtedy cały proces wyborczy zaczyna się od nowa: począwszy od zgłaszania kandydatów i zbierania podpisów, a skończywszy na na nowym biegu kampanii wyborczej.

Całą procedurę reguluje to art. 129 ustęp 3 Konstytucji:

Po decyzji Sądu Najwyższego marszałek Witek będzie musiała zarządzić w ciągu 14 dni nowe wybory, które odbyłyby się w terminie 60 dni, co oznacza, że nowe głosowanie mogłoby się odbyć pod koniec lipca lub na początku sierpnia, jeszcze przed upływem kadencji prezydenta Andrzeja Dudy.

Według informacji "Wyborczej" ma zostać przyjęta zasada, że obecni kandydaci nie musieliby powtórnie zbierać podpisów, a 300polityka mówi "o zachowaniu ich praw nabytych", choć trudno sobie wyobrazić, jak można by to uzasadnić na gruncie konstytucyjnym. Nie wiadomo, czy taka zasada - musiałby ją ustalić w orzeczeniu Sąd Najwyższy - dopuszczałaby pojawienie się także nowych kandydatów, czy lista byłaby zamknięta.

Kaczyński i Gowin - grają Konstytucją i Sądem Najwyższym

Plan polityczny zakłada - rzecz bez precedensu - że Sąd Najwyższy ogłosi nieważność wyborów (art. 129 Konstytucji), co z punktu widzenia państwa prawa jest podwójnie wątpliwe:

• skąd prezesi dwóch partii wiedzą, co postanowi Sąd Najwyższy?
• na jakiej podstawie Sąd Najwyższy miałby unieważnić wybory, które się nie odbyły?

To ostatnie przypomina słynną sprawę uniewinnienia przed Dudę kolegów partyjnych Mariusza Kamińskiego i Macieja Wąsika pomimo braku prawomocnego wyroku.

Nie wiadomo też, jak można ogłosić nowe wybory prezydenckie w terminie innym niż konstytucyjny (między 100 a 75 dniem przed końcem kadencji Dudy 6 sierpnia).

A jeśli Kaczyński oszukał Gowina?

Wybory odbędą się w trybie korespondencyjnym. Jak głosi oświadczenie liderów PiS i Porozumienia, ugrupowanie Gowina "poprze ustawę o głosowaniu korespondencyjnym i jednocześnie przedstawi, w uzgodnieniu z PiS, propozycje jej nowelizacji". I tu jest pies pogrzebany.

W czwartek 7 maja znajdziemy się w sytuacji, w której - jak teraz wiemy - obowiązywać będzie przegłosowana ustawa o głosowaniu pocztowym pod nadzorem wicepremiera Jacka Sasina. To wymarzona sytuacja Jarosława Kaczyńskiego.

Marszałek Witek będzie w (niekonstytucyjnym) prawie, by ogłosić wybory 23 maja, a PiS będzie mógł je przeprowadzić pod partyjnym nadzorem.

Gowin w takim wariancie zostanie wystrychnięty na dudka, a Kaczyński zadrwi sobie również z opinii publicznej.

Lecz gdy uwierzymy w dobre intencje...

Załóżmy jednak (choć to trudne założenie), że Jarosław Kaczyński okaże się lojalny politycznie wobec partnera z prawicowej koalicji. Wyborów 10 maja nie będzie.

Podstawowa kwestia to przywrócenie Państwowej Komisji Wyborczej pełnego nadzoru nad organizacją i przebiegiem głosowania oraz nad liczeniem głosów. To warunek, który musi być spełniony, by mówić o standardach demokratycznych.

Jeśli ten scenariusz by się spełnił, byłby to wielki sukces społeczeństwa obywatelskiego i jego nacisku na obóz władzy oraz, trzeba to przyznać, triumf Gowina - jego polityczna gra zakończyłaby się całkowitym powodzeniem. Doprowadziłby do przełożenia wyborów i jednocześnie pozostałby elementem obozu władzy.

To oznaczałoby również nowe otwarcie dla opozycji: ponieważ proces wyborczy zacząłby się od nowa, mogłaby na przykład wymienić kandydatów lub kandydatki, lepiej przygotować kampanię wyborczą, która wówczas byłaby nieco bardziej równa dla wszystkich kandydatów.

11 powodów do optymizmu

Decyzja Gowina i Kaczyńskiego, o ile rozumieć ją tak jak to opisaliśmy, narusza zasady praworządności i jest bardzo konstytucyjnie wątpliwa. Z sytuacji, którą stworzył PiS jedynym poprawnym wyjściem byłoby wprowadzenie stanu klęski żywiołowej.

Ale ten trick władzy - patrząc wyłącznie na jego konsekwencje - jest dobrą wiadomością dla demokracji i obywateli:

• wybory nie odbędą się w czasie znacznego natężenia epidemii COVID-19, co oznacza, że nie zostanie naruszone bezpieczeństwo zdrowotne obywateli. Przede wszystkim elektoratu PiS, który - w sondażu Ipsos dla OKO.press - deklarował w 87 proc. udział w majowych wyborach.
• szanse kandydatów będą nieco bardziej wyrównane, choć z pewnością Duda będzie dalej wykorzystywał swoją pozycję do budowania przewagi konkurencyjnej, a media publiczne przystąpią z werwą do pracy;
• nie odbędą się wybory, które były kpiną z demokracji i rozwiązaniem siłowym, po którym nie byłoby już odwrotu od zaostrzania kursu przez władze i eskalację konfliktu politycznego, z trudnymi do wyobrażenia konsekwencjami;
• obywatele nie staną wobec dylematu czy głosować, czy bojkotować.

Jest to także dobra wiadomość dla partii i sił opozycyjnych:

• strategia protestu i oporu zakończyła się powodzeniem, nawet jeśli ostatni akt rozegrał aktor z innej bajki, jakim jest Jarosław Gowin i projekt polityczny narusza zasady praworządności;
• siły opozycyjne mają czas na przemyślenie strategii i podjęcie rywalizacji z Dudą;
• unikniemy sytuacji nasilenia wewnętrznego sporu między zwolennikami bojkotu i uczestnictwa w "pocztyliadzie", ten konflikt mógł zatruć życie polityczne na opozycji i życie prywatne wielu osób i rodzin;
• partie zyskają okazję do korekty programowej i personalnej; tu zwłaszcza Koalicja Obywatelska i Lewica mogą przemyśleć wybór kandydatów, strategii, priorytety programowe itp. Nawet jeśli obowiązywać będzie zasada kontynuacji mogą zgłosić nową kandydaturę i zebrać podpisy;
• możliwe jest opracowanie ramowego porozumienia sił opozycyjnych, które - bez zacierania różnic programowych czy wyłaniania wspólnego kandydata - wzmocniłoby odruch anty-PiS;
• niezależnie od propagandowych interpretacji Jarosław Kaczyński (cały PiS) przegrał polityczna potyczkę - słyszeliśmy tysiące zaklęć i zapewnień, a jednak wybory się 10 maja nie odbędą;
• narastające trudności gospodarcze, które wydają się nieuchronne, będą działać raczej na korzyść opozycji niż Dudy, który jest zrośnięty z aparatem partyjno-rządowym;
• w II turze wyborów kandydat opozycji będzie miał zapewne rosnące szanse na zwycięstwo z Dudą.