13 fundacji spółek Skarbu Państwa hurtem zgłosiło się do PKW. Chcą prowadzić kampanię referendalną

Ogłoszone przez PiS ogólnokrajowe referendum ze skrajnie tendencyjnymi czterema pytaniami odbędzie się 15 października, razem z wyborami do Sejmu i Senatu. Rządzi się jednak swoimi prawami (reguluje je osobna ustawa), tak samo, jak kampania przed referendum.

Podmioty, które wezmą w niej udział, mogą promować lub krytykować referendum za pomocą tego wszystkiego, co znamy z kampanii wyborczych, a więc plakatów, ulotek, billboardów, spotów w internecie i mediach tradycyjnych.

Łakomym kąskiem jest darmowy czas na spoty w mediach publicznych, które – zgodnie z prawem – muszą udostępnić czas antenowy podmiotom biorącym udział w kampanii referendalnej.

Oprócz nich są także NGO'sy przychylne władzy lub wręcz prowadzone przez kandydatów PiS w najbliższych wyborach.

Po co kampania przed referendum

Jak pisaliśmy, zgodnie z ustawą o referendach, kampanię mogą prowadzić

• partie polityczne (jeśli w wyborach do Sejmu uzyskały co najmniej 3 proc. poparcia);
• kluby poselskie i senatorskie;
• oraz stowarzyszenia i fundacje.

Te ostatnie muszą spełnić kilka warunków, ale są one dosyć ogólne, np. muszą działać co najmniej rok przed zarządzeniem referendum, a w celach statutowych muszą mieć „działalność związaną z przedmiotem referendum”.

Żeby wziąć udział w kampanii referendalnej, fundacje i stowarzyszenia spełniające opisane wyżej warunki muszą do 5 września zgłosić się do PKW, a ta – po weryfikacji – przyznaje im status „podmiotu uprawnionego” do prowadzenia kampanii.

Co daje taki status?

Przede wszystkim darmowy czas antenowy w mediach publicznych – TVP i Polskim Radiu. Publiczni nadawcy są zobowiązani ustawą, żeby w dniach od 29 września do 13 października nadawać dostarczone przez te NGO'sy spoty i audycje.

Oczywiście, oprócz tego podmioty biorące udział w kampanii mogą robić to wszystko, co kojarzymy z kampanii wyborczych: rozwieszać plakaty, rozdawać ulotki, kupować billboardy i publikować reklamy w internecie. Wszystkie te materiały muszą mieć jednak informacje, od kogo pochodzą.

Spółki Skarbu Państwa i kampania przed referendum

Obostrzenia są dwa. Po pierwsze, kampanii referendalnej nie można prowadzić na terenie publicznych urzędów, sądów oraz jednostek wojskowych. Po drugie, niedopuszczalne jest prowadzenie pod płaszczykiem kampanii referendalnej kampanii wyborczej. Tutaj szczególnie muszą pilnować się partie polityczne i dbać o to, żeby kampania wyborcza nie mieszała się z kampanią referendalną.

Przykładowo, jeśli biorąca udział w kampanii referendalnej Fundacja X drukuje plakaty i produkuje spoty, w których oprócz tematu referendum będzie np. zachęcać do głosowania na konkretną partię, to łamie prawo. W konsekwencji PKW może uznać, że tak naprawdę było to działanie na rzecz konkretnego komitetu wyborczego i np. odrzucić potem jego sprawozdanie finansowe z kampanii jeśli nie będzie w nim kosztów poniesionych przez Fundację X, co może doprowadzić do utraty pieniędzy z subwencji przez partię.

Tyle przepisy prawa, jednak kiedy pytania referendalne są tak tendencyjne i wymierzone w opozycję,

Jak można sprawdzić na stronie PKW, chęć udziału w kampanii zgłosił w sumie 68 podmiotów. Na razie PKW pozytywnie rozpatrzyła zgłoszenia 31 z nich.

Kto się zgłosił do prowadzenia kampanii?

• 7 partii politycznych plus kilka związanych z nimi stowarzyszeń i fundacji, np. młodzieżówek;
• NGO'sy sprzyjające władzy, np. założony przez kandydata PiS w najbliższych wyborach Dariusza Mateckiego Ośrodek Monitorowania Antypolonizmu, czy Straż Narodowa – stowarzyszenie prowadzone przez Roberta Bąkiewicza, również kandydata z list PiS. Oprócz tego na liście znajdziemy Fundację Niezależne Media i Fundację Klubów „Gazety Polskiej”.

Jednak najciekawiej zrobiło się niedługo przed zamknięciem listy zgłoszeń (termin upływał 5 września). Do udziału w kampanii hurtem zgłosiło się 13 fundacji powołanych przez spółki Skarbu Państwa, a dokładnie fundacje:

• Banku Pekao S.A.;
• GPW;
• PGE;
• Grupy PKP;
• JSW (czyli Jastrzębska Spółka Węglowa);
• Fundacja „Pocztowy Dar”;
• ENEI;
• PZU;
• Alior Banku
• Totalizatora Sportowego;
• LOTTO;
• PKO Banku Polskiego;
• oraz Polskiej Grupy Zbrojeniowej.

Mamy w OKO.press nowy program polityczny! Co tydzień w czwartki Dominika Sitnicka i Agata Szczęśniak opisują i komentują rzeczywistość polityczną. Czasami na poważnie, kiedy indziej z lekkim przymrużeniem oka. Sprawdźcie najnowszy odcinek:

Kampania przed referendum za miliony

Zgłoszenie się 13 fundacji spółek kontrolowanych przez obóz władzy praktycznie w tym samym czasie można oczywiście uznać za przypadek, jednak wygląda to po prostu na sprytny ruch ze strony Zjednoczonej Prawicy.

Wspomniane fundacje dostają pieniądze ze spółek, które je powołały. Kwoty nie są małe. Przykład: jak wynika ze sprawozdania Fundacji LOTTO, dostała ona w 2021 roku od swojej spółki-matki ponad 32 mln złotych, Fundacja PGE – prawie 15 mln złotych.

Fundacje wydają pieniądze wedle własnego uznania na dotowanie najróżniejszych projektów, np. remonty szkół, zakup sprzętu, wsparcie dla szpitali itd.

czyli produkcję spotów, zakup billboardów, plakatów i promocję w internecie. Można z dużym przekonaniem stwierdzić, że przekaz wszystkich tych materiałów dotyczących referendum będzie zbieżny z przekazem Zjednoczonej Prawicy.

W opisywanych fundacjach podobnie jak w ich spółkach-matkach, nie rządzą przecież przypadkowe osoby.