Kijowski bez kobiet. Ale w KOD-zie są!

[tekst zaktualizowany i zmodyfikowany po godz. 17:15 28 stycznia 2016]

Mazowsze największy region KOD - jedna piata członków. Kijowski miał jednego kontrkandydata - Pawła Bilskiego. Z ubiegania się o szefostwo zrezygnował w dniu wyborów Marcin Skubiszewski.

O godz. 22:15 podano wyniki wyborów do zarządu regionu Mazowsze - znalazły się w nim trzy kobiety: Anita Szymańska, Joanna Dymowska-Moussa, Magdalena Röhrig - dwie pierwsze zgłosił Mateusz Kijowski, tłumacząc, że za mało kobiet kandydowało do zarządu.

Murarze kontra fakturowcy - KOD wybiera

Wygrana Kijowskiego jest zarazem zwycięstwem frakcji "murarzy" - od hasła "murem za Mateuszem". Przeciwko niemu byli "fakturowcy", którzy chcą odsunięcia Kijowskiego i obecnych władz stowarzyszenia, m.in. w związku z ujawnieniem przez media faktur za usługi świadczone na rzecz KOD przez firmę Kijowskiego i jego żony oraz z wątpliwościami co do etyczności jego postępowania (chodzi o niepłacenie alimentów).

Przygotowania do kampanii wyborczej trwały w KOD-zie od sierpnia - na długo zanim pojawiły się wątpliwości co do przywództwa Kijowskiego. W styczniu i lutym stowarzyszenie wybiera władze regionów: przewodniczących i członków zarządu regionu, członków komisji rewizyjnej i sądu koleżeńskiego oraz delegatów na zjazd krajowy. To właśnie ci delegaci w marcu wybiorą nowe władze ogólnopolskie, w tym nowego - być może - przewodniczącego. Lub przewodniczącą.

W trakcie kampanii internet obiegło zdjęcie z debaty wyborczej w mazowieckim KOD-zie, na którym nie ma ani jednej kobiety.

Zdjęcie wkurzyło wiele kobiet, również czytelniczki OKO.press (i autorkę tego tekstu).

Przy stole siedzą kandydaci m.in. do zarządu i sądu koleżeńskiego.

Czy to zdjęcie pokazuje prawdę o genderowych proporcjach w największym prodemokratycznym ruchu społecznym w Polsce? OKO.press sprawdza, czy nie powtórzył się casus "Solidarności", gdzie harowały kobiety, ale rządzili mężczyźni.

Zarząd Główny na politycznym tle

W skład siedmioosobowego Zarządu Głównego Stowarzyszenia KOD wchodzą dwie kobiety - Magdalena Filiks i Małgorzata Lech Krawczyk. Było ich trzy - do śmierci rzeczniczki KOD, Beaty Kolis, w sierpniu 2016.

Jak KOD wypada pod tym względem w porównaniu z innymi podmiotami?

Organizacje pozarządowe - a KOD jest stowarzyszeniem - w powszechnej opinii są "sfeminizowane", ale według raportu Instytutu Spraw Publicznych tak raczej nie jest. Kobiety stanowią, owszem, ok. 60 proc. pracowników i wolontariuszy (a bez sektora sportowego nawet 70 proc.), ale występuje zjawisko tzw. szklanych ruchomych schodów, czyli awansowania nielicznych mężczyzn. W organizacjach edukacyjnych i prozdrowotnych, gdzie przewaga pracowniczek sięga 73-74 proc., 60 proc. członków zarządu stanowią mężczyźni.

KOD nie jest jednak zwykłym ngo'sem, lecz ruchem społecznym, który odgrywa znaczną rolę polityczną. Trudno znaleźć punkt odniesienia dla tego rodzaju ruchu, zrobiliśmy więc porównanie "branżowe" - władz KOD z władzami partii politycznych.

Oto ich genderowy ranking:

• Zarząd Krajowy partii Razem: 9 osób, 5 kobiet (55,5 proc.),
• Zarząd Nowoczesnej:9 osób, 3 kobiety (33 proc.),
• Zarząd Krajowy Kukiz'15 (formalnie stowarzyszenia): 13 osób, 3 kobiety (23 proc.),
• Zarząd Krajowy Platformy Obywatelskiej: 27 osób, 5 kobiet (18,5 proc.),
• Prezydium Prawa i Sprawiedliwości: 7 osób, jedna kobieta, Beata Szydło (14 proc.)
• Naczelny Komitet Wykonawczy PSL: 9 osób, jedna kobieta (11 proc.).

A porównanie z Sejmem? Posłanki to 27 proc. parlamentarzystów obecnej kadencji - najwięcej w historii. Na listach było ich ustawowe 35 proc., ale - poza PO - raczej na gorszych miejscach.

Zdaje się zatem, że na tle "politycznym" KOD wypada genderowo całkiem nieźle. Kobiet we władzach centralnych więcej ma tylko Nowoczesna i partia Razem.

A jak jest w regionach?

Do 28 stycznia 2017 wybory odbyły się w 11 regionach KOD-u - w kolejce czeka jeszcze pięć regionów.

W siedmioosobowych, wybranych na trzyletnią kadencję zarządach KOD liczba kobiet jest na razie taka:

• region zachodnio-pomorski: 4 kobiety na siedem osób - 57 proc.
• wielkopolski: 3 - 43 proc.
• podlaski: 3 - 43 proc.
• śląski: 3 - 43 proc.
• kujawsko-pomorski: 3 - 43 proc.
• mazowiecki: 3 - 43 proc.
• warmińsko-mazurski: 2 - 29 proc.
• lubuski: 1 - 20 proc. (tylko 5 osób w zarządzie)
• świętokrzyski: 1 - 14 proc.
• małopolski: 1 - 14 proc.
• opolski: 1 - 14 proc.

W regionach świętokrzyskim i małopolskim w zarządzie jest tylko jedna kobieta, ale jest to jednocześnie jego przewodnicząca.

Kim są kobiety na czele regionalnych zarządów KOD?

Monika Szafraniec, wybrana na szefową struktur świętokrzyskich, jest ekonomistką, pracuje jako zastępca kwestora w szkole wyższej. Danuta Czechmanowska - nowa przewodnicząca małopolskiego KOD-u - pracuje w ratuszu, odpowiada za współpracę z organizacjami pozarządowymi. Aleksandra Solecka, szefowa regionu kujawsko-pomorskiego, główna księgowa z zawodu, została koordynatorką KOD, bo "nikt inny nie zgłosił się do tej roboty". Dorota Zerbst, która stanęła na czele regionu podlaskiego, jest informatyczką. Magdalena Filiks - będzie przewodniczyła regionowi zachodnio-pomorskiemu, jest członkinią Zarządu Głównego KOD. Bywa typowana na przyszłą liderkę całego ruchu, ostatnio zorganizowała największą po Warszawie koderską demonstrację (13 grudnia w Szczecinie).

A Mazowsze? "Po kobiecemu", czyli "na zapleczu"

W wyborach w regionie mazowieckim do walki o stanowisko przewodniczącego nie stanęła żadna kobieta. O miejsce w zarządzie stara się jedna - Magdalena Röhrig, 55-letnia przedsiębiorczyni. [aktualizacja, 28.01.2016, godz. 19:08: Po publikacji naszego tekstu dostaliśmy tweeta od KOD-u:]

Mazowsze wygląda jednak na wyjątek, a nie regułę. Może to oznaczać, że tutaj wciąż działają szklane schody męskiego awansu i inne mechanizmy, które utrudniają kobietom zajmowanie wysokich stanowisk.

Zapytałam nastoletnią córkę, co by powiedziała, gdybym startowała do zarządu. Nie skończyłam pytania i już powiedziała: «Nie zgadzam się!»".

Wyszomirska ma troje dzieci, jedno wymaga jeszcze opieki, mąż pracuje w innym mieście. "Od 7:30 do 24, prowadzę z zespołem portal, współtworzę politykę informacyjną regionu, organizuję i prowadzę warsztaty edukacyjne. Od zawsze pracowałam wolontaryjnie, dzieci i mąż wiedzą, że się w tym spełniam, ale po ostatnim roku powiedzieli STOP. Kiedy odwożę najmłodszą córkę do szkoły, kiedy udzielam wywiadu, gdy robię obiad - cały czas jestem na mailu. Kiedy córka idzie spać - jestem na zebraniu”.

Jednocześnie Wyszomierska wymienia długą listę kobiet, które już zapisały się w historii mazowieckiego KOD, też raczej na zapleczu ruchu.

"Kasia Borzym zorganizowała ponad 200-osobową grupę straży, to skomplikowana logistyka, szkolenia. Za swoją pracę dostała specjalne podziękowania od BOR. Kwestę robią kobiety. Portal prowadzi kobieta. Tak samo koderskie gazety - Obywatel i Przegląd Demokratyczny ". ("Tygodnik Mazowsze", największe pismo podziemnej Solidarności, też tworzyły głównie kobiety).

Ale podkreśla zalety poziomego zarządzania, zwłaszcza w ruchu opozycyjnym. Porównuje KOD do "potwora o stu głowach": gdy nie ma jednego szefa, nie tak łatwo go unieszkodliwić.

"Zarząd dziś jest, jutro może go nie być" - śmieje się Wyszomierska. - "Czasy mamy niespokojne!"

Dajmy siłę samorządom

"Przed wyborami samorządowymi musimy mieć struktury w terenie: w Wadowicach, Suchej Beskidzkiej, Tarnowie. Musimy się znać, a nie siedzieć tylko na Facebooku" - takie cele stawia małopolskiemu KOD przewodnicząca Danuta Czechmanowska.

Czy to znaczy, że KOD wystartuje w wyborach samorządowych? "Jak ktoś jest w Nowoczesnej, niech startuje z Nowoczesnej, jeśli jest członkiem PSL, niech startuje z PSL" - mówi Wyszomierska.

Stowarzyszenie zachęca członków, żeby startowali w wyborach do samorządów. "Chodzenie na marsze jest ważne, protestowanie jest ważne, ważna jest edukacja, ale trzecią najważniejszą sprawą jest wejście do polityki, tej małej, lokalnej. Nie chodzi o zakładanie partii, chodzi o to, żebyśmy wchodzili do istniejących struktur i dawali swoją siłę. Tak samo apelujemy, żeby ludzie wchodzi do rad rodziców - będą mogli ubiegać się o złagodzenie złych skutków ustaw edukacyjnych".