Kolaboranci nazistowscy z NSZ będą mieli pomnik. Minister Woś sztorcuje nadleśnictwo, które odmówiło

Użytkownik Twittera o nazwie “NarodoweSilyZbrojne” (@nsz_1942) opublikował 27 lipca zdjęcie pisma od nadleśnictwa Włoszczowa. Nadleśniczy Artur Ratusznik odpowiadał w nim stowarzyszeniu “Lokalni Patrioci” z Małogoszczy, które chciało na terenie nadleśnictwa postawić pomnik upamiętniający potyczkę oddziału NSZ z “oddziałem Armii Ludowej i grupą radzieckich skoczków spadochronowych”.

Czy powstanie Pomnik w Rząbcu, miejscu bitwy #BrygadaŚwiętokrzyskaNSZ 🇵🇱🦎 z oddziałem Armii Ludowej i grupą radzieckich skoczków spadochronowych? pic.twitter.com/eet3Fneiw9

— NarodoweSiłyZbrojne (@nsz_1942) July 27, 2020

Nadleśniczy pisał, że “bardzo istotny jest aspekt środowiskowy” oraz że budowa pomnika może budzić “różne emocje ze względu na to, że żyją potomkowie osób, które zginęły w wydarzeniach, które pomnik będzie upamiętniał”.

Odmowa wywołała komentarze ze strony prorządowych publicystów i polityków rządzącej prawicy.

“Czytam i oczom nie wierzę. Nadleśnictwo Włoszczowa nie zgadza się na budowę pomnika upamiętniającego Brygadę Świętokrzyską, bo żyją potomkowie sowieckich okupantów, z którymi Brygada walczyła, a to mogłoby ich urażać…”

– pisał Wojciech Wybranowski (niegdyś “Nasz Dziennik”, potem “Do Rzeczy”). Minister środowiska, a niegdyś wiceminister sprawiedliwości Michał Woś komunikował:

“W Rząbcu w miejscu bitwy #BrygadaŚwiętokrzyskaNSZ z sowietami i ich pachołkami pomnik powstanie, a dla naprawienia błędu nadleśnictwo będzie współfinansować jego budowę”. Dodał również, że w sprawie prowadzone jest “postępowanie wyjaśniające”, co naturalnie trzeba odczytać jako pogróżkę pod adresem tych funkcjonariuszy Lasów Państwowych, którzy odmówili postawienia pomnika.

W Rząbcu w miejscu bitwy #BrygadaŚwiętokrzyskaNSZ z sowietami i ich pachołkami pomnik powstanie, a dla naprawienia błędu nadleśnictwo będzie współfinansować jego budowę.

W tej sprawie @LPanstwowe wszczęły postępowanie wyjaśniające.

Cześć i chwała bohaterom! https://t.co/0hgtX335N7

— Michał Woś (@MWosPL) July 27, 2020

W ostatnich dniach pojawiły się spekulacje, że Michał Woś jest jednym z ministrów, którzy pożegnają się ze stanowiskiem w ramach rekonstrukcji rządu. Być może gorliwość jego interwencji w sprawie pomnika to forma obrony – minister chce zabłysnąć i pokazać nacjonalistom, że jest ich człowiekiem w rządzie.

Ten kult NSZ uprawiany przez rządzących nie jest jednak niczym nowym. OKO.press już parokrotnie z nim polemizowało.

Informowanie jego prawdziwej historii – kolaboracji i antysemityzmie – traktujemy jako nasz obywatelski obowiązek.

Czym była NSZ

Publikowaliśmy dokumenty, w których dowódcy AK m.in. skarżyli się na współpracę NSZ z Gestapo oraz ataki na oddziały AK (czyli właściwej armii państwa podziemnego). Przypominaliśmy – i przypominamy raz jeszcze – że:

• NSZ wywodziło się z przedwojennej skrajnej prawicy, a celem ich walki było stworzenie „Wielkiej Polski Katolickiej”, a nie demokratycznej RP;
• duża część ich oddziałów nie podporządkowała się rządowi RP na uchodźstwie i nie weszła w skład AK;
• przedwojenny antysemityzm prawicy wcale nie wygasł w obliczu Zagłady;
• część oddziałów NSZ współpracowała pod koniec wojny z Niemcami.

Wszystko to nie przeszkadza rządzącym rozwijać kultu NSZ. 15 września 2017 Sejm RP przyjął uchwałę gloryfikującą Narodowe Siły Zbrojne z okazji 75. rocznicy ich powstania. Przez aklamację, bez głosu sprzeciwu. Posłowie oklaskiwali ją na stojąco, a ówczesny poseł Nowoczesnej Zbigniew Gryglas na sejmowej trybunie występował z opaską NSZ na ramieniu.

OKO.press odnotowywało przypadki wybielania NSZ – czy to w oficjalnym liście prezydenta Dudy z 16 września 2017 roku, czy to w wypowiedziach senatora PiS, historyka prof. Jana Żaryna oraz historyka dr. Mariusza Bechty z IPN.

W oficjalnej polityce historycznej rządu NSZ zajmuje dziś miejsce Armii Krajowej – prawdziwej armii państwa polskiego, walczącej o Polskę demokratyczną (a nie o narodowo-katolicką dyktaturę). O AK rządzący mówią mało.

PiS czci niemieckich kolaborantów

NSZ powstały pod koniec 1942 roku z połączenia Związku Jaszczurczego oraz części Narodowej Organizacji Wojskowej, dwóch organizacji konspiracyjnych wywodzących się z przedwojennej radykalnej prawicy. W 1944 roku jeden z przywódców NSZ podpisał w imieniu organizacji umowę scaleniową z AK, podporządkowując NSZ rozkazom rządu RP w Londynie. Część organizacji nie chciała się temu podporządkować.

Prof. Rafał Wnuk, specjalista od dziejów podziemia, pisze:

„W kwietniu 1944 r. osoby z tego kręgu postanowiły siłą przejąć władzę nad NSZ (…). Wykorzystali śmierć komendanta głównego NSZ płk. Tadeusza Kurcyusza i wydali kilka antydatowanych i fałszywych rozkazów podpisanych rzekomo przez zmarłego. Ustanawiały one nowym dowódcą NSZ rotmistrza Stanisława Nakoniecznikowa (na którym ciążył wydany przez AK wyrok śmierci za dezercję) i przekazywały organizację pod kontrolę osób ze Związku Jaszczurczego. Co więcej, rozłamowcy porwali płk. Albina Raka, którego komendant główny AK wyznaczył na dowódcę NSZ i pełnomocnika ds. scalenia. Przystawili mu pistolet do głowy i zmusili do podpisania zrzeczenia się dowództwa nad NSZ, odwołania rozkazów scaleniowych i złożenia samokrytyki. Wypuszczony na wolność natychmiast unieważnił wymuszone decyzje”.

Ciągiem dalszym tej historii były skrytobójcze mordy popełniane przez radykałów z NSZ na kolegach, którzy przeszli do AK.

Bratobójstwo i kolaboracja

Od 1943 roku narodowcy skupili się przede wszystkim na walce z komunistami oraz ich „agenturą” na okupowanych ziemiach polskich. Nie mieli dużych jednostek partyzanckich, powołali więc 11 sierpnia Brygadę Świętokrzyską (liczącą 850 żołnierzy). Brygada unikała walk z Niemcami, skupiając się przede wszystkim na komunistycznej partyzantce – Armii Ludowej, działaczach komunistycznej Polskiej Partii Robotniczej – oraz partyzantach sowieckich. 8 września 1944 roku pod Rząbcem na Kielecczyźnie zastrzelili 67 wziętych do niewoli radzieckich partyzantów.

Szef wywiadu Inspektoratu Kieleckiego AK pisał wtedy:

„Współpraca [NSZ] z gestapo [policja polityczna hitlerowskich Niemiec] była w zasadzie jawna i poszczególni dowódcy nie kryli się z tym, że otrzymują broń i amunicję do walki z komuną od władz okupacyjnych. Znany jest przypadek (styczeń lub luty 1944), gdzie oficerowie NSZ z bronią przyjeżdżali na gestapo w Ostrowcu [Świętokrzyskim], tam omawiali obławy na PPR i przekazywali gestapo materiał odnośnie komórek PPR. (…)

Niemcy już wówczas uważali NSZ za polski »narodowy socjalizm« prowadzący jawną walkę z Rosją, robiący dywersję w ugrupowaniach politycznych Polski podziemnej i rozbijający spoistość Armii Krajowej. (…) Jawna współpraca z gestapo, lekkomyślne wyskoki poszczególnych dowódców, zwłaszcza po pijanemu, poderwały zaufanie społeczeństwa do NSZ”.

Dzięki współpracy z kolaborantem Gestapo, niejakim Hubertem Jurą, ps. „Tom”, narodowcy z Brygady Świętokrzyskiej rozpoczęli współpracę z Niemcami.

Pod koniec 1944 roku popełnili szereg mordów na oficerach podziemia podporządkowanego rządowi w Londynie.

W styczniu 1945 roku Brygada wyruszyła w kierunku Czech, cofając się u boku oddziałów Wehrmachtu. Od końca stycznia – pisze prof. Wnuk – żołnierze Brygady zaczęli otrzymywać niemieckie racje żywnościowe i przyjęli oficerów łącznikowych. W Czechach około 100 członków Brygady przeszło szkolenie z wywiadu i dywersji pod kierunkiem Niemców.

Antysemityzm

Antysemityzm był głównym elementem programu narodowego przed wojną. Nie zniknął także w obliczu popełnianych przez Niemców zbrodni na Żydach. Dowodów jest pełno w narodowej prasie konspiracyjnej – dzisiaj już w dużej części dostępnej w cyfrowych bibliotekach. Oto jeden z wielu przykładów, z dwutygodnika NSZ „Szaniec” nr 12 z 1941 roku. Można go w całości przeczytać tutaj.

O uwięzionych i umierających z głodu w warszawskim getcie Żydach anonimowy autor pisał z satysfakcją:

„»Oderwani« (jak pijawki) od Polaków ci »najpierwsi obywatele« nie tylko zza murów getta, lecz nawet spod kamieni nagrobnych na kirkucie – wciąż jeszcze są źródłem natchnień dla tych, niestety, polskich serc i umysłów, które zdeprawowała i wyjałowiła wieloletnią tresurą »płomienna dusza« żydowska”.

Programem politycznym NSZ było zbudowanie „Wielkiej Polski Katolickiej”, totalitarnego państwa podporządkowanego „misji dziejowej” Polski. Jeszcze w lipcu 1944 „Szaniec” pisał o tym, że ukrywający się Żydzi to „tuzy brzuchate i syte”, a brakuje pieniędzy na pomoc dla Polaków.

Historycy komentują

Wieści o planach budowy nowego pomnika NSZ skomentowali historycy.

“Przypomnę, że jednostka ta nie była częścią wojska polskiego, ale wojskiem partyjnym, które jako jedyne splamiło się kolaboracją z niemieckim okupantem, na co są liczne dowody” – napisał na Facebooku prof. Dariusz Stola, historyk, b. dyrektor Muzeum II Wojny Światowej.

“Ostatni bodaj meldunek AK o Brygadzie S, z pierwszych dni stycznia 1945, wzmiankuje o zaopatrzeniu się przez jej członków przed podróżą w buty u okolicznych rolników. Niestety, rolnicy owi nie mieli świadomości historycznego wymiaru tej akcji i byli mocno niezadowoleni. W związku z tym należałoby postawić pomnik w miejscu tych doniosłych wydarzeń” – pisał ironicznie w komentarzu pod wpisem prof. Stoli inny historyk, prof. Dariusz Libionka, specjalista od historii Zagłady.

OKO sprawdza, czy politycy mówią prawdę o historii.
Wesprzyj nas, byśmy mogli działać dalej.

Wspieram

Adam Leszczyński

Historyk i socjolog, profesor na Uniwersytecie SWPS, publicysta. Autor dwóch książek reporterskich o Afryce i kilku książek o historii. "Szkalował" Polskę m.in. w „the Guardian”, „Le Monde”, „El Pais”, „Suddeutsche Zeitung”. Ostatnio wydał „Ludową historię Polski” (WAB 2017). W OKO.press pisze o polityce i historii.