Komedia dworsko-polityczno-biurowa. Co nas śmieszy w „Uchu Prezesa”

Internetowy serial „Ucho Prezesa” w ciągu kilku tygodni odtworzono łącznie ponad 20 mln razy. W dobie spadającej oglądalności telewizji naziemnej zakupem programu zainteresowani są najwięksi gracze branży portalowej.

Serial budzi sprzeczne emocje. Roberta Górskiego (autora i odtwórcę roli Prezesa) krytykowano m. in. za to, że „śmieszy tych, których nie powinien”, „niechcący” ociepla wizerunek Kaczyńskiego, a także, że wizerunek PiS-u z serialu jest „antykaczystowską propagandą”. Niepokój przeciwników Jarosława Kaczyńskiego może budzić fakt, że najwyraźniej pierwowzory bohaterów wypowiadają się o nim pozytywnie.

W ostatnich latach satyry politycznej w Polsce w zasadzie nie było. Im bardziej poglądy Polek i Polaków są spolaryzowane, tym mniej się opłaca producentom „alienacja” z powodów politycznych dużej części swoich fanów i fanek.

Ciężko bowiem za konkurencję uznać żenująco nieudany program „Studio Yayo”, którego jedyny sukces to szybkie osiągnięcie statusu ikony kiczu (a przy okazji odświeżenie kariery Szymona Majewskiego). Twórcy programu, Makowski i Dłużewski, najwyraźniej rozczarowali nawet Jacka Kurskiego: z początkiem roku program zniknął z anteny telewizji publicznej.

Uwaga! Tłumaczymy żarty. Co nas śmieszy w „Uchu Prezesa”

Nic nie zabija żartu tak skutecznie, jak próba jego analizy. Trochę jednak poanalizujemy.

Źródłem powodzenia „Ucha prezesa” jest struktura serialu.

Pan szef - Król - Prezes - zbudował wokół siebie system władzy oparty na totalnym podporządkowaniu. Humor serialu ufundowany jest na napięciu między służalczymi „dworzanami” walczącymi o osobiste cele a srogim carem, który o wszystkim decyduje.

Tu należy docenić talent aktorski Górskiego, który sportretował Prezesa jako postać w gruncie rzeczy pozytywną i dającą się lubić (taka jest m. in. funkcja żartów o kotach). To podlegli Prezesowi dworzanie są obśmiewani najmocniej - za służalczość, przyziemne motywacje czy dwulicowość.

Prezes: Jak pan ocenia prezesa telewizji? Prezes zarządu: A co? Prezes: Nie no, tak pytam, bo on pana fatalnie. A dla mnie osobiście to jest ostatnia kanalia. Prezes zarządu: Ooo tak! Kanalia, jakich mało. Prezes: No to skoro tak, to dlaczego go pan nie zwolni? Prezes zarządu: Mogę? Prezes: Przecież to pan jest jego przełożonym, a nie ja. Prezes zarządu: Nie no, panie Prezesie, dobra, to ja się biorę do roboty w takim razie. A tym prezesem zarządu to ja dalej będę?

Na „folwarczne” warunki pracy w Polsce zwracał uwagę m.in. filozof Andrzej Leder. „Ucho Prezesa” pośrednio wyśmiewa właśnie relacje, które dominują w polskich firmach i instytucjach. W tym sensie „Ucho” jest serialem biurowym. Większość żartów po lekkich korektach mogłaby przecież dotyczyć prywatnej firmy, publicznej instytucji czy międzynarodowej korporacji.

Bohaterowie są ukazani w sposób względnie empatyczny, a widz łatwo może utożsamić się z bohaterami serialu. Stąd zapewne wrażenie wśród niektórych przeciwników PiS, że „Ucho” zbyt łagodnie traktuje rząd.

„Ucho Prezesa” obśmiewa relacje władzy, które w Polsce znamy aż za dobrze - niezależnie od tego, czy interesujemy się polityką czy ona nami. Każdy z nas choć raz wystąpił w jednej z prezentowanych przez „Ucho” ról: w pracy, szkole czy rodzinie. „Ucho Prezesa” to „Ranczo”, w którym zmieniono dekoracje: z prowincjonalnego miasteczka na gabinet na Nowogrodzkiej.

Co mogą Amerykanie, a Polacy nie

To, że w polskiej telewizji jest tak mało żartów z polityków, to także efekt uchwalanego przez tych ostatnich prawa.

W Polsce konstrukcja ochrony dóbr osobistych (prawa do wizerunku osób publicznych) i regulacje mediów powodują, że emitowanie programów satyrycznych o polityce jest po prostu ryzykowne. Rada Etyki Mediów przy KRRiTV może bowiem nałożyć na stacje kary za „nieetyczne treści”.

Tak było m. in., kiedy Marek Raczkowski w programie Kuby Wojewódzkiego skrytykował właścicieli psów, którzy po nich nie sprzątają i umieścił miniaturowe polskie flagi w psich ekskrementach. Na stację nałożono kary, co chyba skutecznie zniechęciło inne telewizje do podejmowania tematyki społeczno-politycznej.

Można sobie wyobrazić, że gdyby „Ucho Prezesa” emitowane było w telewizji, to po lawinie skarg do Rady Etyki Mediów nadająca go stacja zostałaby ukarana finansowo. Żaden z obecnych na rynku telewizyjnym inwestorów takiego ryzyka nie lubi. Chociaż po pozytywnych recenzjach ze strony rządzących ryzyko to znacznie spadło.

Umożliwia to m. in. interpretacja Konstytucji z wyroku Sądu Najwyższego z 1988. Stroną tej sprawie był Larry Flynt, właściciel m.in. Hustlera, który publikował satyryczno-erotyczne zdjęcia i rysunki odnoszące się do wizerunków postaci biblijnych i polityków. Sąd Najwyższy orzekł, że ponieważ „nikt rozsądny” nie może pomylić satyry (filmu, rysunku, fotografii) z prawdziwym dziennikarstwem, to nakładanie kar na autorów byłoby sprzeczne z ochroną swobody wypowiedzi twórczej. Poniżej w wersji z

" rel="noopener nofollow" target="_blank"> filmu Milosa Formana.

Polska się śmiała, zanim powstał ASZdziennik

Satyra polityczna kwitnie w mediach społecznościowych. Niezliczone fanpejdże, memy czy amatorskie filmiki w zasadzie zmonopolizowały ostatnio ten sektor rozrywki. Często powstawały spontanicznie, jeszcze częściej miały krótki żywot. Chlubny wyjątek to Dziennik TV Jacka Fedorowicza.

Z czasów „przedinternetowych” w pamięci zbiorowej zapisały się produkcje telewizyjne: „Za chwilę dalszy ciąg programu” Mana i Materny, „Szopka polityczna” Marcina Wolskiego, „Dziennik TV”, „Ale Plama” duetu Rewiński-Piasecki czy „Rozmowy w tłoku” Szymona Majewskiego. To nie przypadek, że wszystkie przykłady pochodzą sprzed co najmniej dekady. A w przeciwieństwie np. do USA większość znanych satyryków telewizyjnych ma poglądy prawicowe (Rewiński, Piasecki, Wolski czy Makowski).

„Ucho Prezesa” wywodzi się bezpośrednio z repertuaru Kabaretu Moralnego Niepokoju.

W cyklu skeczy scenicznych trupa obśmiewała polityków koalicji PO-PSL. Żarty z „haratania w gałę” i korupcji ekipy Tuska szybko stały się popularne, tym bardziej, że wśród polskich kabareciarzy poruszanie tematyki politycznej to dziś rzadkość. KMN był jednak ograniczony konwencją - seria nieregularnych i niepowiązanych ze sobą skeczy - i nie zaistniał szerzej jako kabaretowi spece od spraw publicznych.

W dobie serializacji i rozwoju telewizji internetowych cotygodniowy format „Ucha” się sprawdza. I pewnie serial będzie żył dalej.