Co najbardziej wkurza wiernych w kościele? "Stary, zalękniony i zmęczony", "konkubina państwa"

"Pojazd wymagający gruntownej naprawy", "stary, zalękniony i zmęczony", "konkubina państwa", "instytucja bez serdeczności", "organizacja o rzekomo religijnym charakterze", "coś dla starszych pokoleń". Tak wierni biorący udział w rozmowach z proboszczami i biskupami określali kościół.

Wierni mają głos

Konferencja Episkopatu Polski opublikowała krajowe podsumowanie synodu, który w 2021 roku ogłosił papież Franciszek. Synod to w Kościele katolickim "każde zgromadzenie duchownych, którego zadaniem jest omówienie działalności kościoła". Do tej pory nad działalnością kościoła głowili się jednak głównie biskupi. Franciszek postanowił dać głos wiernym i po raz pierwszy rozszerzył jego formułę.

Na tej podstawie diecezje (oprócz czterech) przygotowały swoje podsumowania, które omówiono w tzw. syntezie krajowej. Kolejny etap to synteza kontynentalna, a finałem będzie synod biskupów, którzy nad stanem kościoła będą się pochylać we wrześniu 2023 roku.

Tyle technikaliów.

Podsumowania, które powstały w ramach synodu trudno nazwać profesjonalnymi i dogłębnymi raportami. Każda diecezja przygotowała je tak, jak umiała. W niektórych można znaleźć szczere i zaskakująco mocne – biorąc pod uwagę kto jest autorem podsumowań – oceny i uwagi, w innych truizm goni truizm.

Warto też mieć na uwadze, kto brał udział w tej dyskusji. Przede wszystkim byli to najbardziej zaangażowani, praktykujący wierni.

– przyznaje diecezja zielonogórsko-gorzowska

Przy wszystkich minusach takiego podsumowania, diecezjalne raporty (są publicznie dostępne, np. tutaj) pokazują, co wkurza wiernych w Kościele.

Kościół to ja (ksiądz)

„W mojej parafii przeprowadziłem eksperyment. Zorganizowałem spotkanie z osobami świeckimi. W małych grupach księża słuchali wypowiedzi świeckich, ale sami nie mogli zabierać głosu. Po spotkaniu wikariusze podkreślali, jak było im ciężko nie odzywać się" - cytuje anonimowego proboszcza jeden z raportów.

Brak kontaktu z księżmi, ich wyniosłość, dystans i pycha to grzechy, które w podsumowaniach pojawiają co rusz. Wszystkie poniższe fragmenty to cytaty z podsumowań poszczególnych diecezji.

Z diecezji toruńskiej:

Wierni świeccy skarżą się, że w niektórych parafiach proboszczowie uciekają od kontaktu z wiernymi, unikają spotkań, nie chcą słuchać swoich parafian i uczestniczyć w ich codziennym życiu oraz przekazywać świeckim odpowiedzialności. Dla uzasadnienia takiej postawy księża wysuwają argument o zbyt roszczeniowej postawie świeckich oraz ich nieprzygotowaniu z powodu słabej formacji duchowej i braku wiedzy. Księża nastawieni są raczej na nauczanie innych, a nie na ich słuchanie.

I jeszcze z tej samej diecezji:

Możliwość wypowiadania się w mediach parafialnych w imieniu wspólnoty ma proboszcz, świeccy nie mają okazji do kontaktu z mediami;

Radio Maryja jako jedyny głos katolicki, który jest wsparciem duchowym.

Diecezja zielonogórsko-gorzowska:

"My, kapłani, musimy uderzyć się w piersi.[…] My nie rozumiemy się z wiernymi".

Z archidiecezji częstochowskiej:

[Proboszcz] patrzy na świeckich „z góry” i sam decyduje najważniejszych sprawach w parafii. Świeccy nie czują się w swoich wspólnotach potraktowani podmiotowo. Wyrażają pragnienie, aby księża poświęcali więcej czasu na spotkania i rozmowy z nimi oraz liczyli się z ich zdaniem. Wielokrotnie w ankietach świeccy podkreślali potrzebę zwykłej, ludzkiej życzliwości i uśmiechu, ponieważ często doświadczają ze strony duchownych szorstkości, surowości i wielkiego dystansu.

Kapłani z kolei patrzą na problem ze swojej perspektywy. Wielu z nich narzeka na brak zaangażowania świeckich, ich roszczeniowość i nakłanianie księży do odejścia od dyscypliny kościelnej (szczególnie w procesie przygotowania i dopuszczania do sakramentów świętych).

Zdaniem episkopatu wierni "dostrzegają u kapłanów brak wiary i autentycznej pobożności, materializm, łamanie zasad moralnych, brak wrażliwości na potrzeby ludzi, niską jakość stosunków ze społecznością parafialną i lokalną, błędną wizję antropologiczną, ujawniającą się w skrajnie negatywnym rozumieniu człowieka, wreszcie brak budowania relacji między sobą i zaniedbywanie własnej formacji".

Zdystansowany biskup

Z diecezjalnych dokumentów wynika, że wielu wiernych chciałoby się zaangażować w życie swojej parafii, jednak proboszczowie na to nie pozwalają. Nie życzą sobie także zaglądania do kościelnej kasy.

"Zaakcentowano brak Rad Ekonomicznych. Zostało to zinterpretowane jako potwierdzenie, że księża proboszczowie nie chcą porad osób świeckich, którzy często mają lepsze pojęcie o finansach. Zwracano uwagę na potrzebę większej przejrzystości w sprawach finansowych. W tym kontekście wyrażono zaniepokojenie niektórymi decyzjami, np. montowanie przekaźników internetowych na wieżach kościołów. „Nie powinniśmy łączyć nastawionej na zysk technologii z obrazem miejsca poświęconego Panu Bogu” – czytamy w podsumowaniu episkopatu.

Z diecezji bielsko-żywieckiej:

Odkrycie talentów parafian i zaproszenie ich do uczestnictwa wiąże się z zaufaniem i przekazaniem im odpowiedzialności. Powierzenie konkretnych zadań w zakresie administracji parafią osobom świeckim dotyka kwestii zmiany sposobu zarządzania parafią. Niekiedy postulat ten łączył się z przypomnieniem o roli kobiet i konieczności bardziej aktywnego włączania ich w posługę.

Krytyka nie ominęła też biskupów.

Autorzy krajowego podsumowania piszą:

Oczekujemy, żeby „biskupi byli bliżej zwykłych ludzi, by móc porozmawiać, gdyż w obecnej formie dostęp do biskupa mają tylko wybrani”. A niestety brakuje kontaktu biskupów z wiernymi. Narzekamy, że biskup „w czasie wizytacji kanonicznej ogranicza się do formalnego spotkania z radą duszpasterską i wąską reprezentacją grup parafialnych, prawie zawsze pod okiem proboszcza”. W wypowiedziach uczestników spotkań, zarówno osób duchownych, jak i świeckich,

W wielu podsumowaniach wychodziło także zmęczenie wiernych zaangażowaniem kościoła w politykę. Tu przykłady z archidiecezji białostockiej:

• Kościół czasami jest zbytnio utożsamiany z PiS-em, czego jednak warto unikać;
• w relacji Kościoła i polityki powinna dominować oddolna inicjatywa wiernych ku zmianie prawa na chrześcijańskie, a absolutnie powinno się unikać współpracy hierarchów Kościoła z partiami politycznymi i politykami. Z przykrością zauważamy oficjalne popieranie przez księży i biskupów konkretnych polityków;
• naszym zdaniem Kościół często za bardzo „wnika“ w świat polityki. Zauważamy, że ścisły związek Kościoła i polityki nie służy ani jednemu, ani drugiemu.