Krok naprzód do polskiego atomu. Co oznacza umowa PEJ z Westinghouse?

22 lutego państwowa spółka Polskie Elektrownie Jądrowe (PEJ) podpisała z Westinghouse Electric Company umowę rozpoczynającą wspólne działania, które prowadzą do przygotowania projektu pierwszej elektrowni jądrowej w Polsce, podały PEJ w komunikacie.

To kolejny kroczek naprzód w polsko-amerykańskim projekcie budowy polskiego sektora energetyki jądrowej i zapewne nieprzypadkowo podpisanie umowy miało miejsce w trakcie pobytu prezydenta Joe Bidena w Warszawie.

“Rozpoczynamy nowe strategiczne partnerstwo, w ramach którego planujemy budowę elektrowni jądrowych i wzmocnienie bezpieczeństwa energetycznego Polski na kolejne pokolenia” – powiedział Biden w trakcie rozmów z Prezydentem Andrzejem Dudą.

Podobna deklaracja ze strony amerykańskiego przywódcy padła również nieco później pierwszego dnia wizyty w rozmowie z premierem Mateuszem Morawieckim.

“[Prezydent] Biden z zadowoleniem przyjął decyzję polskiego rządu o wybraniu firmy Westinghouse z siedzibą w USA na dostawcę technologii dla jego pierwszych trzech reaktorów jądrowych, cementując długoterminowe strategiczne partnerstwo energetyczne między Polską a Stanami Zjednoczonymi” – ogłosiły służby prasowe Białego Domu.

To dopiero prace przedprojektowe

Droga do atomu wciąż jednak jest daleka. Umowa PEJ z Westinghouse to tzw. umowa przedprojektowa, obejmująca m.in. „opracowanie szczegółowego modelu realizacji inwestycji, przygotowanie oceny bezpieczeństwa oraz programu kontroli jakości, a także identyfikacja potencjalnych dostawców z naciskiem na firmy z Polski” – napisały PEJ w komunikacie.

Spółka zapewnia, że umowa umożliwi rozpoczęcie prac przedprojektowych, co ma być niezbędne przed zakończeniem „bardzo czasochłonnego procesu uzgadniania umowy wykonawczej”.

„Tego typu rozwiązanie wynika z uwzględnienia wniosków wyciągniętych z realizacji innych projektów jądrowych na świecie. Pozwoli to na utrzymanie tempa i harmonogramu działań” – czytamy w komunikacie PEJ.

Wieloletnie opóźnienia w innych krajach

A harmonogram – co przyznają nawet zwolennicy energetyki jądrowej – jest bardzo ambitny. Budowa pierwszego reaktora w nadmorskiej lokalizacji Lubiatowo-Kopalino w gminie Choczewo (ok. 100 km na północny zachód od Gdańska) ma rozpocząć się w 2026 roku, a zakończyć – siedem lat później.

Europejskie inwestycje jądrowe w mających atomowe tradycje Wielkiej Brytanii, Francji i Finlandii borykają się harmonogramami przekroczonymi o lata i wynikającymi z tego dodatkowymi kosztami, które idą w miliardy euro.

Na świecie bywa inaczej – na czas w latach 2020-2022 zostały oddane trzy z czterech budowanych przez Koreańczyków reaktorów elektrowni Barakah w Zjednoczonych Emiratach Arabskich. Czwarty reaktor jest niemal gotowy.

Kontrakt miał być w ubiegłym roku

„Umowa na prace przedprojektowe bardzo cieszy i zdecydowanie jest krokiem do przodu” - mówi Maciej Lipka z Narodowego Centrum Badań Jądrowych.

Lipka zauważa jednak, że tego typu działania miały być wykonane już wcześniej na mocy polsko-amerykańskiej umowy międzyrządowej i - z tego, co wiadomo - zostały zrealizowane w ramach tzw. dokumentu FEED [chodzi o wstępne prace inżynieryjne i projektowe].

„Pytaniem więc pozostaje, czym te prace przedprojektowe w ramach właśnie podpisanej umowy będą się różnić od tych już wykonanych.

Projekt jądrowy postępuje, trudno jednak nie mieć wrażenia, że mimo jego strategicznej wagi, nie jest mu być może poświęcana należyta uwaga” – mówi Lipka.

Dwie elektrownie, sześć bloków

Polska zakłada budowę dwóch elektrowni atomowych. Ma w nich powstać sześć bloków, co przełoży się na łączną zainstalowaną moc od 6 do 9 gigawatów. Oprócz Lubiatowa-Kopalina druga elektrownia atomowa ma powstać na miejscu starej odkrywki i elektrowni na węgiel brunatny w Koninie. Budowa pierwszej z nich ma ruszyć w 2026 roku.

“Jądrówki” do spółki z morską energetyką wiatrową mają pomóc w redukcji udziału węgla w polskim miksie energetycznym z dzisiejszych ok. 70 proc. nawet do zaledwie 11-28 proc. w roku 2040.

Przeciwnicy mówią o alternatywach

Przeciwnicy atomu uważają, że pieniądze, które rząd polski przeznacza na projekt atomowy, zostałyby wykorzystane znacznie lepiej, gdyby zainwestowane je w odnawialne źródła energii.

"Podpisanie przez Polskę umów z Westinghouse, mimo iż na pozór może wydawać się ruchem w dobrą stronę, jest problematyczne. Przekierowuje to środki z działań, które w krótkim okresie mogą zapewnić wsparcie dla polskiego systemu energetycznego, jak OZE oraz magazyny energii, na działania, które w ostatnich latach zaliczyły szereg opóźnień i zwiększonych kosztów - w ramach rozbudowy energetyki jądrowej” – mówi Marcin Kowalczyk z WWF Polska.

“Biorąc pod uwagę fakt, że polski system energetyczny wymagać będzie znacznych zmian i uzupełnień w kolejnych pięciu latach, priorytetyzacja energetyki jądrowej - w obecnie dostępnych technologiach - oznacza zamrożenie bądź ograniczenie inwestycji w OZE i potencjalnie ograniczenie dostępnej mocy w energii” – uważa Kowalczyk.

Sprawa politycznie przesądzona

Spór wokół polskiej energetyki jądrowej – przede wszystkim jej kosztów i czasu potrzebnego na budowę – będzie się toczył zapewne tak długo, jak będą trwały przygotowania i budowa.

Zwłaszcza gdy te wiążą Polskę z USA w czasach kryzysu bezpieczeństwa – w tym bezpieczeństwa energetycznego – w Europie.

Pierwsza elektrownia jądrowa w Polsce będzie wybudowana w technologii AP1000 (reaktora wodnego ciśnieniowego) Westinghouse. W 2021 roku PEJ wskazały Lubiatowo-Kopalino jako preferowaną lokalizację inwestycji. W 2022 roku spółka złożyła do Generalnego Dyrektora Ochrony Środowiska tzw. raport środowiskowy, konieczny do zakończenia procedury środowiskowej i uzyskania pozwolenia na budowę.