Masakra ptaków, czyli ukryte zło "lex Szyszko". OKO.press tłumaczy, jak PiS umożliwił wycinkę w okresie lęgowym

Od 1 marca trwają trwa okres lęgowy ptaków. To czas, w którym ptaki łączą się w pary, zakładają gniazda, składają i wysiadują jaja, wreszcie odchowują młode. W tym czasie nie powinno się wycinać drzew, ponieważ można np. zniszczyć ptasie siedliska, a nawet zabić zwierzęta. Ale kompletnie nie przejmują się tym Lasy Państwowe (LP), które prowadzą wycinkę w Puszczy Białowieskiej. I to przy użyciu ciężkiego sprzętu - potężnych harvesterów i forwarderów.

"Okres lęgowy to szczególny czas, w którym ptaki potrzebują spokoju i poczucia bezpieczeństwa" - mówi Robert Cyglicki, dyrektor Greenpeace Polska. "Wycinanie i rozjeżdżanie okolicy ich gniazd ciężkim sprzętem, na co pozwoliła nowelizacja ustawy o lasach w ramach tzw. Lex Szyszko, to zwykłe draństwo" - dodaje.

I w ten sposób dotyka sedna problemu. Niesławne "lex Szyszko" kojarzone jest głównie z niekontrolowanymi wycinkami drzew i krzewów na posesjach prywatnych. A prawda jest taka, że "rzeź" drzew przykryła inną masakrę - ptaków i ich siedlisk.

"Wyłączenie gospodarki leśnej z reżimu ochrony gatunkowej jest niezgodne z prawem unijnymi, do którego przestrzegania zobowiązaliśmy przystępując do Unii Europejskiej" - mówi Cyglicki.

Ptasi banici

Chodzi o art. 3 nowelizacji ustawy o ochronie przyrody. Mówi on, że do 31 grudnia 2017 r. gospodarka leśna nie narusza zakazów ochronnych, o ile jest "wykonywana na podstawie planów, które zostały poddane strategicznej ocenie oddziaływania na środowisko". Te zakazy są zawarte w art. 52 ust. 1 pkt 1–3, 7, 8, 12 i 13 ustawy o ochronie przyrody (i są implementacją zakazów, które znajdujemy w unijnych Dyrektywie Ptasiej i Dyrektywie Siedliskowej, o których niżej). Dotyczą one m.in.:

• umyślnego zabijania, okaleczania lub chwytania zwierząt, a także np. niszczenia jaj,
• niszczenia siedlisk - również tych, które są miejscem rozrodu zwierząt i wychowywania młodych,
• niszczenia, usuwania i uszkadzania gniazd, nor oraz innych schronień zwierząt,
• umyślnego płoszenia lub niepokojenia zwierząt, także w okresie lęgowym.

A to znaczy, że za pomocą art. 3 nowelizacji

Niezgodne z prawem unijnym

Unijnym dokumentem, które reguluje ochronę gatunkową ptaków na obszarze Unii Europejskiej (UE) jest tzw. Dyrektywa Ptasia. Nowe polskie prawo jest niezgodne z art. 5 tej dyrektywy. Ten jasno wymaga od państw członkowskich UE, by chroniły wszystkie gatunki ptaków, a w szczególności zabraniały m.in.:

• umyślnego zabijania i chwytania ptaków,
• niszczenia i uszkadzania ptasich gniazd,
• zabierania jaj i płoszenia ptaków (zwłaszcza w okresie lęgowym),

Co prawda, w pewnych okolicznościach istnieje możliwość dokonania odstępstwa od powyższych zakazów. Ale tylko wtedy, gdy - to kluczowe - nie istnieje żadne alternatywne zadowalające rozwiązanie.

Dyrektywa Ptasia wymienia je w art. 9. Chodzi o m.in. interes zdrowotny i bezpieczeństwo publiczne, bezpieczeństwo ruchu lotniczego i zapobieganie szkodom (np. rolnym).

Dlatego art. 3 nowelizacji ustawy o ochronie przyrody nie spełnia kryteriów określonych w Dyrektywie Ptasiej. Więcej: z tego samego powodu jest on również sprzeczny z art. 12 Dyrektywy Siedliskowej.

"Trybunał Sprawiedliwości UE podkreślał już w przeszłości, że przepisy krajowe regulujące odstępstwa, które nie zawierają wszystkich przesłanek, nie są zgodnie z dyrektywami siedliskową i ptasią" - mówi OKO.press Agata Szafraniuk z ClientEarth Prawnicy dla Ziemi.

Już Biuro Analiz Sejmowych miało wątpliwości

Co ciekawe, zastrzeżenie do tego punktu nowelizacji ustawy o ochronie przyrody - na etapie projektu - miało już Biuro Analiz Sejmowych. 13 grudnia 2016 r. wydało opinię, w której wprost napisano, że "art. 3 projektu budzi poważne wątpliwości co do zgodności z art. 12 w związku z art. 16 dyrektywy siedliskowej oraz art. 5 w związku z art. 9 dyrektywy ptasiej". Zwrócono uwagę na to, że prawo UE nie przewiduje żadnych wyłączeń czasowych ani okresów przejściowych dotyczących stosowania zakazów, o których mowa we wspomnianych artykułach obydwu siedlisk.

"W konkluzji opinii stwierdzono, że art. 3 może zostać uznany za niezgodny z prawem UE. Ale nowelizacja przeszła" - mówi Szafraniuk.

Historia lubi się powtarzać

Jak się okazuje, art. 3 nowelizacji ustawy o ochronie przyrody jest dokładnym powtórzeniem brzmienia art. 52a ust. 1 i 3 ustawy o ochronie przyrody. Te przepisy wzbudzały sprzeciw i kontrowersje już od 2010 r., czyli od momentu ich uchwalenia.

W związku z funkcjonowaniem tych przepisów, KE zaczęła pierwszy - nieformalny - etap postępowania o naruszenie unijnego prawa. To tzw. EU-Pilot, który został uruchomiony w przypadku Puszczy Białowieskiej i Rospudy. Ale - po konsultacjach z KE - Polski rząd się ugiął. I kontrowersyjne przepisy z art. 52a zostały uchylone przez ustawę z dnia 9 października 2015 r. Miały wejść w życie 1 stycznia 2017 r. Niestety, tak się nie stało.

Fundacja ClientEarth Prawnicy Dla Ziemi poinformowała Komisję o tej zmianie w prawie. "Komisja potwierdziła otrzymanie naszej informacji, ale nie wiemy czy w tej sprawie trwają jakieś rozmowy na linii polski rząd – Komisja" - mówi Szafraniuk.