Międlar szerzy nienawiść do Żydów. Prokuratura Ziobry nie spieszy się z reakcją

16 kwietnia 2016 roku Jacek Międlar wygłosił w Białostockiej katedrze kazanie podczas uroczystości z okazji 82. rocznicy powstania ONR. Padły tam m.in. słowa o „pasywnym, żydowskim motłochu”. Jego treść wyciekła do mediów, a posłanka Joanna Sheuring-Wielgus oraz stowarzyszenie Otwarta Rzeczpospolita złożyli dwa osobne zawiadomienia do prokuratury o podejrzeniu popełnienia przestępstwa.

Od tego czasu minęło dwa i pół roku. Międlar sączy nienawiść w najlepsze, a prokuratura wzywa językoznawcę, żeby ocenił, czy skrajnie antysemickie wypowiedzi są w ogóle antysemickie.

"Jeżeli państwo polskie nie reaguje w tak skrajnych przypadkach, to wątpliwe, czy możemy mówić o efektywnej walce z antysemityzmem za pomocą instrumentów prawnych." - mówi OKO.press dr Aleksandra Gliszczyńska-Grabias, która zajmuje się prawnymi aspektami przeciwdziałania dyskryminacji rasowej.

Wszystkie drogi prowadzą do Białegostoku

Międlara nie zraziły kontrowersje wokół jego wypowiedzi i kontynuował działalność. Dlatego toczyły się przeciwko niemu różne sprawy, m.in. w prokuraturze rejonowej Warszawa-Żoliborz oraz w prokuraturze okręgowej we Wrocławiu.

We wszystkich chodziło o naruszenie artykułów 256. i 257. kodeksu karnego. Artykuły obejmują nawoływanie do nienawiści na tle narodowościowym i znieważanie grup narodowościowych i etnicznych. Od 3 września wszystkie te sprawy zostały połączone w jedną i przekazane prokuraturze okręgowej w Białymstoku, łącznie z umorzoną wcześniej, ale niedawno wznowioną sprawą białostockiego kazania.

Trudno jednoznacznie ocenić, czy przeniesienie sprawy do Białegostoku ma na celu usprawnienie procesu, czy wręcz przeciwnie.

„Czasami za połączeniem spraw przemawia ekonomia procesu i logika ich prowadzenia" – mówi OKO.Press Dominika Bychawska-Siniarska z Helsińskiej Fundacji Praw Człowieka. „W omawianym przypadku może rzeczywiście być tak, że połączenie spraw jest uzasadnione organizacyjnie i ekonomicznie. Niemniej jednak należy mieć w tyle głowy, że przekazywanie spraw z jednej prokuratury do drugiej jest często stosowane jako unik i metoda na przewlekanie sprawy. Widać to było np. na kanwie postępowania prokuratorskiego w związku z tajnymi więzieniami CIA i torturami na terytorium Polski”.

Joanna Scheuring-Wielgus jest bardziej kategoryczna w ocenie działań prokuratury:

Notoryczny antysemita

Skumulowana w Białymstoku sprawa dotyczy czynu ciągłego. Oznacza to, że prokuratorzy badają różne, powtarzające się przypadki popełnienia tego samego przestępstwa. Zakres czasowy jest już jednak określony i zamknięty.

Podczas gdy prokuratura wydłuża sobie czas do oceny słów Międlara, on kontynuuje swoją "walkę o prawdę" (tytuł wydanej w tym roku autobiografii byłego księdza brzmi właśnie „Moja walka o prawdę” i przywodzi na myśl dość oczywiste skojarzenia z dziełem najsłynniejszego nazisty w historii). I dalej szerzy nienawiść, obraża mniejszości, szczególnie Żydów.

Doktor Aleksandra Gliszczyńska-Grabias nie ma wątpliwości co do oceny działalności byłego księdza:

„Międlar notorycznie posługuje się antysemicką mową nienawiści. W jego bogatej aktywności publicystycznej można odnaleźć dziesiątki przykładów treści ewidentnie antysemickich i to w niekiedy w skrajnej ich postaci, w tym podobnych do tych, jakimi posługiwała się przedwojenna antysemicka propaganda, włączając w to tradycyjne antysemickie motywy, takie jak istnienie światowego żydowskiego spisku.

Śledzenie publicystyki Międlara jest przygnębiającym zajęciem. Jego świat wypełniają żydowskie spiski, historia to nieustanna walka z Żydami, którzy są za „nami” 15 wieków do tyłu w kwestii moralności. Gdy krytykuje państwo Izrael, pisze o „żydowskim raSSizmie” (pisownia oryginalna), ze zbrodnią w Jedwabnem nic wspólnego nie mieli Polacy, a w Holokauście nie zginęło wcale 6 milionów osób.

Można by uznać, że nie jest to nic nowego – są to znane, antysemickie klisze, a nadmierna wiara w spiski to raczej powód do współczucia. Międlara i jego słów nie warto jednak lekceważyć z dwóch powodów.

• Głosi on niebezpieczną, nienawistną ideologię z którą dociera do sporej liczby odbiorców (na samym YouTube ma ponad 35 tysięcy subskrypcji);
• Rozwlekanie śledztwa przeciwko niemu dowodzi nieudolności państwa polskiego w kwestii przestępstw motywowanych nienawiścią.

Językoznawca potrzebny od zaraz

Być może przestępstwa te są jednak szczególnie trudne do oceny dla prokuratury i sądu?

„Granica między czymś oburzającym, a czymś co łamie prawo jest bardzo cienka" – mówi Marcin Sośniak z biura Rzecznika Praw Obywatelskich. „Różne wypowiedzi mogą być oceniane jako przestępstwa mowy nienawiści. Jedne standardy wyznacza Europejski Trybunał Praw Człowieka, który bardzo szeroko rozumie to pojęcie. Polskie prokuratury i sądy podchodzą do tego różnie, nie ma jasnej granicy, która wypowiedź jest tym przestępstwem a która nie”.

Może to być powód, dla którego białostocka prokuratura do ponownego rozpatrzenia materiału dowodowego powołała biegłego… językoznawcę.

Dominika Bychawska-Siniarska ocenia ten ruch jako zaskakujący i niepotrzebny: „Przekazywanie sobie spraw przez prokuratury może prowadzić do znaczącego przedłużenia się postępowania. Podobnie jest z powoływaniem biegłych językoznawców, już na etapie prokuratorskim. Ten instrument powinien być stosowany w postępowaniach przeciwko autorom, dziennikarzom, których wypowiedzi i konstrukcja językowa jest szczególnie skomplikowana.

Od umorzenia do wznowienia

Działanie w tej sprawie można prześledzić na podstawie zawiadomienia o popełnieniu przestępstwa wysłanym 25 kwietnia 2016 roku do prokuratury w Białymstoku przez stowarzyszenie Otwarta Rzeczpospolita, które przeciwdziała antysemityzmowi i ksenofobii.

Członkowie Otwartej Rzeczpospolitej, niezależnie od posłanki Scheuring-Wielgus, napisali zawiadomienie dotyczące białostockiego kazania. W uzasadnieniu członkowie stowarzyszenia zamieścili link do publicznego nagrania kazania. Zacytowali słowa Międlara o „żydowskiej pasywności”, „żydowskich tchórzach” „żydowskich frajerach”.

Prokuratura wszczęła śledztwo. 21 września 2016 zawiadomiła stowarzyszenie o umorzeniu.

6 sierpnia 2018 białostocka prokuratura wysłała stowarzyszeniu pismo o ponownym wszczęciu dochodzenia. Sprawa jest teraz częścią połączonej sprawy, dotyczącej czynu ciągłego.

Kłamstwo oświęcimskie

Działalność Międlara, także ta w ostatnich miesiącach, skupia się też na podważaniu zbrodni dokonanych na Żydach w czasie wojny.

Aleksandra Gliszczyńska-Grabias: „Jednym z bardziej szokujących wątków w publicystyce Pana Międlara jest podważanie prawdy historycznej o zbrodni w Jedwabnem oraz umniejszanie cierpienia żydowskich ofiar Zagłady. Można zastanawiać się, jak takie wypowiedzi sytuować w kontekście obowiązującego w Polsce prawnego zakazu negacjonizmu, czyli zaprzeczania określonym zbrodniom.

Gliszczyńska-Grabias cytuje tutaj tekst Międlara z lipca 2018 o zbrodni w Jedwabnem. Również w sprawie tego tekstu zainterweniowała Otwarta Rzeczpospolita. Pismo do Prokuratury Okręgowej w Warszawie wysłali 28 sierpnia 2018. Na razie nie doczekali się odpowiedzi.

Międlar wątek Holocaustu poruszał również na własnym spotkaniu autorskim na kaliskim rynku w lipcu 2018 roku. Powoływał się tam na Dariusza Ratajczaka, który w 2000 roku został wydalony z Uniwersytetu w Opolu za negowanie Zagłady. Zapis części tego spotkania można zobaczyć na kanale Międlara na Youtube. Przysłuchuje mu się garstka ludzi, a protestujący próbują go zagłuszać, puszczając muzykę żydowską z głośników.

Międlar może więc głosić swoje nienawistne poglądy w przestrzeni publicznej nie niepokojony przez nikogo poza garstką protestujących. W tym czasie dochodzenia w jego sprawie są przenoszone z miejsca na miejsce. Umarzane i wszczynane ponownie.

„Pytanie o reakcję, lub raczej jej brak, ze strony prokuratury jest szczególnie ważne w kontekście publicznych deklaracji rządu polskiego o prowadzeniu polityki zero tolerancji dla antysemityzmu" - mówi Aleksandra Gliszczyńska-Grabias.