Mocny apel byłych sędziów TK i SN: Tylko legalni sędziowie mogą orzekać o ważności wyborów

Mocny i przejmujący apel został wystosowany w wtorek 21 kwietnia 2020 do sędziów Izby Pracy i Ubezpieczeń Społecznych Sądu Najwyższego. Dotyczy on pilnego wydania przez tę Izbę orzeczeń w sprawie wniosków o tzw. zabezpieczenie. Złożono je wraz z 10 pozwami jakie wpłynęły do Izby Pracy.

Pozwy złożyli sędziowie związani z Iustitią, m.in. szef Iustiti Krystian Markiewicz, Paweł Juszczyszyn, Bartłomiej Starosta i Monika Frąckowiak. A kilka dni temu podobny pozew złożył sędzia Waldemar Żurek ze stowarzyszenia Themis.

Pomagają im w tym prawnicy z Komitetu Obrony Sprawiedliwości. Wszyscy pozwali nowych sędziów SN, nominowanych przez nową, powołaną w niekonstytucyjny sposób KRS.

Sędziowie, którzy złożyli pozwy, chcą by Sąd Najwyższy ustalił, że nowi sędziowie nie są sędziami, bo wybrała ich wadliwie powołana KRS. SN pozwów jednak nie rozpoznał, bo rok temu zadał w tej sprawie pytanie prejudycjalne do TSUE i czeka na jego orzeczenie.

SN może jednak szybko rozpoznać wnioski o tzw. zabezpieczenie i zdecydować czy do czasu wydania wyroku odsunie nowych sędziów od orzekania. Sprawa robi się pilna, bo od 1 maja Sądem Najwyższym pokieruje sędzia-komisarz wyznaczony przez prezydenta Andrzeja Dudę.

Zastąpi on Małgorzatę Gersdorf, której kończy się kadencja. „Komisarz” – zapewne zostanie nim ktoś z nowych sędziów SN – może zablokować rozpoznanie pozwów złożonych przez sędziów. Pisaliśmy w OKO.press o tych pozwach oraz że SN ma coraz mniej czasu na decyzję:

I do tego odnosi się apel do sędziów Izby Pracy i Ubezpieczeń Społecznych.

Podpisały się pod nim takie prawnicze sławy jak: - Prof. dr hab. Andrzej Zoll, były przewodniczący PKW, były prezes TK, były Rzecznik Praw Obywatelskich, - Prof. dr hab. Adam Strzembosz, były I Prezes SN, - Prof. dr hab. Andrzej Rzepliński, były prezes TK, - Wojciech Hermeliński, sędzia TK w stanie spoczynku, były przewodniczący PKW. - Jerzy Stępień, były prezes TK, - Prof. dr hab. Tadeusz Ereciński, były prezes SN kierujący Izbą Cywilną, - Prof. dr hab. Andrzej Mączyński, były wiceprezes TK, były członek PKW, - Prof. dr hab. Piotr Tuleja, sędzia TK w stanie spoczynku.

„Sprawiedliwość spóźniona jest rodzajem odmowy”

Apel z uwagi na jego wagę i doniosłość publikujemy w całości:

„Szanowni Sędziowie Izby Pracy i Ubezpieczeń Społecznych Sądu Najwyższego, Koleżanki i Koledzy,

Rzeczpospolita Polska znalazła się w dramatycznym momencie. Decydują się losy demokratycznego państwa prawa. W najbliższych dniach jedno z fundamentalnych praw obywatelskich, jakim jest prawo wyborcze, przywrócone obywatelom RP w 1989 r., może przejść do historii, a Polska powróci do czasu epoki PRL.

Sąd Najwyższy jest w stanie powstrzymać to niebezpieczeństwo. Nie musimy Państwa przekonywać, że nazwa nie decyduje o tym, czy dany organ orzeczniczy jest sądem. To zależy przede wszystkim od tego, czy w sądzie orzekają niezawiśli i niezależni sędziowie.

Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej, ale także sam Sąd Najwyższy, podkreślali, że legitymacji do bycia sędziami mogą nie mieć osoby, które zostały powołane przez aktualnie funkcjonujący organ o nazwie Krajowa Rada Sądownictwa. Sąd Najwyższy w historycznej i bezprecedensowej uchwale trzech połączonych Izb z 23 stycznia 2020 r. wskazał, że jest to jedno z zagadnień pozostałych do rozstrzygnięcia.

Od tego czasu trzeba odnotować dwa wydarzenia. Po pierwsze, po wielu działaniach sądowych i obywatelskich Kancelaria Sejmu zrealizowała wyrok NSA i opublikowała listy poparcia dla sędziowskich kandydatów do Krajowej Rady Sądownictwa. Ich zawartość potwierdziła wątpliwości dotyczące sposobu wyboru członków KRS.

Kształt list poparcia stał się także podstawą pozwów zmierzających do ustalenia statusu sędziów SN powołanych przez ten organ, w szczególności sędziów Izby Dyscyplinarnej SN oraz Izby Kontroli Nadzwyczajnej i Spraw Publicznych SN.

Po drugie 8 kwietnia 2020 r. Trybunał Sprawiedliwości UE wydał postanowienie zabezpieczające dotyczące statusu Izby Dyscyplinarnej SN. TSUE nie przesądzając statusu tej Izby, zabezpieczył roszczenie z uwagi na potrzebę czasu i istniejące niebezpieczeństwo wystąpienia niepowetowanej szkody.

Do rozstrzygnięcia pozostaje jednak kwestia statusu ustrojowego osób powołanych przez Krajową Radę Sądownictwa w nowym składzie na urząd sędziego Sądu Najwyższego.

Czas jest nieubłagany. Zwracał na to uwagę sam Sąd Najwyższy. W pytaniu prejudycjalnym dotyczącym właśnie statusu prawnego sędziów w Sądzie Najwyższym [zadanym na kanwie pozwów sędziów – red.], sędziowie Izby Pracy i Ubezpieczeń Społecznych alarmowali:

"Sąd Najwyższy zwraca także uwagę, że zapewnienie skuteczności prawu unijnemu przez realizację wykładni dokonanej przez TSUE w odpowiedzi na pytania prejudycjalne przedstawione w niniejszej sprawie uzależnione jest bezpośrednio od daty wydania orzeczenia TSUE.

Zastosowanie się do wykładni TSUE, wiążącej nie tylko w tej sprawie ale także we wszystkich innych postępowaniach, wymagać może (przy pozytywnej odpowiedzi na pytania) wystąpienia z powództwami o ustalenie nieistnienia stosunku służbowego wobec wszystkich aktualnych i przyszłych osób nominowanych do pełnienia urzędu na stanowisku sędziego w Sądzie Najwyższym, na podstawie przepisów sprzecznych z zasadą skutecznej ochrony sądowej.

Taka legitymacja przysługuje tylko Pierwszemu Prezesowi Sądu Najwyższego (PPSN). Kadencja dotychczasowego PPSN trwa do 30 kwietnia 2020 r. Gdy na podstawie obowiązujących obecnie przepisów zostanie wybrany nowy PPSN z grona osób znajdujących się w takiej samej sytuacji prawnej jak pozwany w niniejszej sprawie, oczywiste jest, że nie będzie miał interesu w zapewnieniu skuteczności ewentualnemu orzeczeniu TSUE. A wówczas Unii prawa Sąd Najwyższy Rzeczypospolitej Polskiej będzie mógł jedynie powiedzieć „Good night and good luck” (postanowienie SN z 12 czerwca 2019 r., sygn. II PO 3/19) [dotyczy ono pytania prawnego do TSUE zadanego na kanwie pozwów sędziów – red.]".

Wskazana przez Sąd Najwyższy data 30 kwietnia 2020 r. zbliża się wielkimi krokami. Równie szybko zbliża się czas wyborów prezydenckich. W 1989 r. rozpoczął się nowy etap naszej historii - obywatele uzyskali prawo wybierania swoich władz w demokratyczny sposób. Od tego też czasu niezależne sądy, na czele z Sądem Najwyższym, stały na straży procesu wyborczego. Orzeczenie o ważności wyborów potwierdzało przestrzeganie procedur demokratycznych oraz budowało zaufanie obywateli do rzetelności wyborów.

Tymczasem teraz istnieje niebezpieczeństwo, że o ważności nadchodzących wyborów prezydenckich orzekać będzie Izba Kontroli Nadzwyczajnej i Spraw Publicznych Sądu Najwyższego, w składzie której są osoby wyłonione przez Krajową Radę Sądownictwa w nowym składzie.

Sąd Najwyższy jest powołany po to, aby wolni sędziowie – niezależni i niezwiśli – troszczyli się o dobro Rzeczypospolitej oraz o dobro jej obywateli. To wyłącznie sędziowie Sądu Najwyższego, powołani w procedurze nie budzącej jakichkolwiek wątpliwości, powinni zgodnie z art. 183 ust. 3 Konstytucji RP wnioskować do Prezydenta o powołanie Pierwszego Prezesa Sądu Najwyższego.

W związku z powyższym należy podjąć wszelkie możliwe działania przewidziane prawem oraz dopuszczalne w ramach toczących się postępowań, aby te zadania konstytucyjne mogły być faktycznie wypełnione.

Dziś już wiemy, że w najbliższych tygodniach TSUE nie wyda kolejnych orzeczeń. Możliwe jest jednak tymczasowe orzeczenie wydane przez Sąd Najwyższy przesądzające status osób powołanych na stanowisko sędziego SN przez Krajową Radę Sądownictwa w nowym składzie [chodzi o rozpoznanie wniosków o tzw. zabezpieczenie dotyczące odsunięcia od orzekania nowych sędziów – red.].

Jako sędziowie w stanie spoczynku nie ośmielamy się wpływać w żaden sposób na treść orzeczenia, jednak waga sprawy wymaga rychłego jej rozstrzygnięcia. Jako sędziowie wiemy, że musi ono zapaść niezwłocznie, żeby móc w ogóle myśleć o sprawiedliwości – zgodnie z maksymą iustitiae dilatio est quaedam negatio [sprawiedliwość spóźniona jest rodzajem odmowy – red.]”.

Iustitia też apeluje do SN

Apel byłych sędziów TK i SN to ważny głos w rozkręcającej się debacie o kończącej się kadencji I prezes SN Małgorzaty Gersdorf. W związku z epidemią koronawirusa w trosce o zdrowie starszych sędziów SN odwołała ona Zgromadzenie sędziów SN, na którym miano wybrać pięciu kandydatów na nowego prezesa. Spośród nich prezydent wskaże nowego prezesa, zapewne kogoś z nowych sędziów bliskich władzy.

W związku z tym, że Zgromadzenia do końca kadencji Gersdorf nie będzie, prezydent wyznaczy swojego sędziego-komisarza, który od maja tymczasowo pokieruje SN.

Gersdorf za niezwołanie Zgromadzenia jest krytykowana przez część sędziów i mediów, bo miała walkowerem oddać pole prezydentowi. Zaś podległa jej Izba Pracy jest krytykowana za to, że nie rozpoznaje wniosków o odsunięcie od orzekania nowych sędziów SN.

O pilne rozpoznanie tych wniosków apeluje również m.in. prezes Iustiti Krystian Markiewicz. Szef Iustiti przekonuje, że SN nie musi czekać na orzeczenie TSUE w tej sprawie, bo wiadomo, że cała nowa KRS jest powołana wadliwie. Jeden z jej członków Maciej Nawacki nie ma wymaganych prawem głosów poparcia. A skoro tak, to nowa KRS nie może skutecznie nominować nowych sędziów, w tym do SN.

Markiewicz podkreśla, że wstępna ocena legalności nowych sędziów SN – w ramach wydania tzw. zabezpieczenia – jest też ważna w kontekście wyborów. Bo to sędziowie z Izby Kontroli będą orzekać o ważności wyborów prezydenckich. I lepiej by było gdyby o ważności wyborów decydowali „prawdziwi” sędziowie.

Jest też ryzyko, że po 1 maja sędzia-komisarz lub nowy prezes – obaj wyznaczeni przez prezydenta Dudę – mogą zabrać pozwy sędziów z Izby Pracy i przekazać je do Izby Kontroli. Bo zgodnie z uchwaloną przez PiS ustawą kagańcową to ta Izba ma zajmować się sprawami o status sędziów. A wtedy te sprawy nie zostaną rzetelnie osądzone, bo Izba sama by oceniała status swoich sędziów.

Prezes Gersdorf odpowiada na apele i krytykę

Prezes SN Małgorzata Gersdorf we wtorek 21 kwietnia odniosła się do krytyki w wydanym oświadczeniu. Tłumaczy w nim powody nie zwołania Zgromadzenia. Podkreśla, że z powodu epidemii władza – w tarczy antykryzysowej – pozwoliła różnym organom obradować online. Ale nie dano takiej możliwości SN. Mógł to ułatwić prezydent zmieniając regulamin SN, ale tego nie zrobił.

Pisaliśmy w OKO.press o powodach odroczenia Zgromadzenia i wyborze nowego prezesa SN.

W oświadczeniu prezes Gersdorf odniosła się też do wezwań by SN rozpoznał wnioski o odsunięcie od orzekania nowych sędziów SN. Prezes przypomina, że w tej sprawie SN zadał pytanie do TSUE. Że podstawa materialna pozwów sędziów jest nieoczywista i są to sprawy precedensowe.

"Autorzy krytycznych poglądów i apeli domagają się pilnego rozpoznania zgodnie z żądaniami powodów, najlepiej w formie uchwały pełnego składu Izby Pracy, wierząc zapewne, iż odwróci to bieg zmian ustrojowych, a w bliskiej perspektywie spowoduje, że Izba Kontroli Nadzwyczajnej i Spraw Publicznych nie będzie rozpoznawać protestów wyborczych i stwierdzać ważności najbliższych wyborów.

Warto spokojnie zastanowić się nad tym, czy naprawdę chcemy Sądu Najwyższego, w którym Prezes wskazuje sprawy, które mają być rozpoznawane poza kolejnością i wpływa na niezawisłych sędziów, aby wydawali orzeczenia zgodne z oczekiwaniami, w dodatku na granicy, a może poza granicami prawnych możliwości.

Czy należy skłaniać sędziów do zadawania pytań i kierowania sprawy na posiedzenie pełnego składu Izby w sytuacji, w której zadane zostało pytanie prejudycjalne do TSUE? Czy Sąd Najwyższy ma posługiwać się metodami, które są już wykorzystywane w innym konstytucyjnym organie władzy sądowniczej [opanowanym przez władzę TK-red.] i czego właśnie jesteśmy świadkami?

Czy naprawdę powinniśmy posługiwać się bezprawiem, aby powstrzymać inne bezprawie, zaniechać standardów stosowanych przez Sąd Najwyższy przez ostatnich 30 lat?" – odpowiada na krytykę Gersdorf w swoim oświadczeniu.

I dodaje: „Za krzywdzące i niesprawiedliwe uważam formułowane z taką łatwością opinie o poddaniu się Sądu Najwyższego i wywieszaniu białej flagi. Składy Sądu Najwyższego sformułowały szereg pytań prejudycjalnych do TSUE, które częściowo już przyniosły efekty, a częściowo mogą je przynieść w przyszłości.

W wyniku jednej z tych spraw nie doszło do przerwania mojej kadencji i przeniesienia w stan spoczynku sędziów powyżej 65. roku życia, w wyniku innej po wyroku TSUE z 19.11.2019 r. Sąd Najwyższy wydał wyroki z 5.12.2019 r. i 15.01.2020 r. [to uchwała pełnego składu SN – red.], a na skutek zadanego przeze mnie pytania podjęta została uchwała trzech połączonych Izb SN (…) Pamiętajmy że sądy, w tym SN dysponują ograniczonymi bardzo środkami i środki te w mojej ocenie zostały wykorzystane”.

Oświadczenie prezes SN jest opublikowane na stronie SN. Zamieszczamy je poniżej w całości

Stanowisko Małgorzaty Gersdorf nie oznacza jednak, że sędziowie z Izby Pracy nie mogą rozpoznać wniosków o wydanie zabezpieczenia ws. nowych sędziów SN. Wszystko zależy od ich decyzji. Takie wnioski mogą szybko rozpoznać.